Λαχανόκηπος για αρχάριους 4 Video + 3 free Books

238 ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Λαχανικό

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο όρος λαχανικό αναφέρεται στο νωπό φαγώσιμο τμήμα ενός φυτού, που προορίζεται για κατανάλωση. Κατ' επέκταση ο όρος μπορεί να αναφέρεται και σε ολόκληρο το φυτό από το οποίο προέρχεται το φαγώσιμο τμήμα.
Ορισμένα λαχανικά μπορούν να καταναλωθούν ωμά, και μερικά μπορεί (ή πρέπει) να είναι μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους, πιο συχνά σε αλμυρά φαγητά. Ωστόσο, λίγα λαχανικά χρησιμοποιούνται για επιδόρπια και άλλα γλυκά εδέσματα, όπως είναι το κέικ καρότο. Τα λαχανικά τρώγονται συνοδεύοντας το φαγητό, ενώ μπορούν να καταναλωθούν και ως σνακ.
Τα λαχανικά έχουν μεγάλη ποσότητα σε νερό και λιγότερη σε πρωτεΐνες. Αποτελούνται από φυτικά κύτταρα, το χρώμα τους είναι συνήθως πράσινο, κίτρινο ή κόκκινο και μπορούν να ταξινομηθούν με τρεις τρόπους.
Όλα τα λαχανικά περιέχουν βιταμίνες και λίγα πρωτεΐνες και υδατάνθρακες.

Ιδιότητες
Στα φρέσκα λαχανικά η ποσότητα σε νερό ξεπερνά τις περισσότερες φορές το 70% του συνολικού βάρους, η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες είναι συνήθως 3,5% ή λιγότερο και η περιεκτικότητα σε λιπαρά 0,5% ή λιγότερο.

Τα κυτταρικά τοιχώματα προσδιορίζουν την κατασκευή του κυττάρου, την υφή του φυτικού ιστού και άλλα χαρακτηριστικά που μπορούμε να τα διακρίνουμε, και αποτελούνται κατά το μεγαλύτερο μέρος από πηκτίνες, ημικυτταρίνες, και κυτταρίνες.
Το χρώμα που έχουν τα λαχανικά προέρχεται κυρίως από χρωστικές, όπως είναι η χλωροφύλλη που δίνει το πράσινο χρώμα, τα καροτενοειδή που δίνουν το κίτρινο ή το κόκκινο χρώμα, τα φλαβονοειδή, συμπεριλαμβανομένων των φλαβονών, που είναι ελαφρώς κίτριναή σχεδόν άχρωμα και οι ανθοκυανίνες που δίνουν σκούρο κόκκινο ή πορφυρό χρωματισμό.

New update !!! ( Αναβάθμιση άρθρου ) το άρθρο έχει χωριστεί σε 3 μέρη και έχουν προστεθεί νέες σημαντικές πληροφορίες για την παραδοσιακή καλλιέργεια.

Γενικά

Η διατροφή του χορτοφάγου περιλαμβάνει όλων των ειδών λαχανικά

Τα λαχανικά στην διατροφή και την υγεία του ανθρώπου

Τα λαχανικά είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, τα οποία δεν περιέχονται σε άλλες τροφές. Αυτά βοηθούν στην εξουδετέρωση της όξινης αντίδρασης που δημιουργείται κατά την πέψη των τροφών, όπως είναι το κρέας, το τυρίκ.ά. Η κυτταρίνη των κυτταρικών τοιχωμάτων είναι δύσπεπτη ύλη που απορροφά νερό και δημιουργεί όγκο απαραίτητο για την κανονική λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Επιπλέον, τα λαχανικά προσφέρουν και πολλά ανόργανα στοιχεία (δηλαδή τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία), όπως είναι το ασβέστιο, ο σίδηρος, το νάτριο, το χλώριο, το κοβάλτιο, ο χαλκός, το μαγνήσιο, το μαγγάνιο, ο φώσφορος κ.ά. Η ποιότητα των θρεπτικών συστατικώνπου παρέχονται από τα λαχανικά είναι δυνατό να επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η σύσταση του εδάφους και οι κλιματικές συνθήκες. Τα λαχανικά, μαζί με τα φρούτα, που βρίσκονται στην ίδια διατροφική κατηγορία βρίσκονται στην δεύτερη βάση της διατροφικής πυραμίδας της Μεσογειακής διατροφής, η οποία δείχνει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να καταναλώνει κάθε μέρα 5-6 μερίδες λαχανικών την ημέρα.

Λαχανόκηπος για αρχάριους

παρουσιαση λαχανοκηπος from 1gymgian

Το φυτικό κύτταρο (αυτό δηλαδή που το συναντούμε στα φυτά, άρα και στα λαχανικά) έχει κυτταρικό τοίχωμα, το οποίο αποτελείται κυρίως από κυτταρίνη (υδατάνθρακας) και για να αφομοιωθεί χρειάζεται ένα ένζυμο, την κελλουλάση, που δεν το έχει ο οργανισμός του ανθρώπου, ούτε το παράγει. Τα πράσινα λαχανικά, όπως το λάχανο, το σπανάκι, τα ραδίκια έχουν βιταμίνες και πρωτεΐνες, σημαντικά για τον οργανισμό.

Πολλά λαχανικά είναι από τις πιο σπουδαίες πηγές υδατοδιαλυτών βιταμινών. Περιέχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C, Β1, Β2 και προβιταμίνη Α και σε μικρότερη ποσότητα PP και φολικό οξύ.

Η Β-καροτίνη, ουσία που το σώμα μας την μετατρέπει σε βιταμίνη Α, βρίσκεται άφθονη σε λαχανικά με πορτοκαλί χρώμα, όπως είναι το καρότο, και στα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Το ασκορβικό οξύ ή βιταμίνη C αφθονεί στην πιπεριά, στη ρέβα, στα κραμβοειδή και φυλλώδη λαχανικά. Οι βιταμίνες Β1 και Β2 περιέχονται στα χλωρά φασολάκια, τα σπαράγια και στο σπανάκι. Η PP στα κραμβοειδή, στα χλωρά φασολάκια, στα καρότα, στο σπανάκι, στα χλωρά μπιζέλια κ.ά.
Πρωτεΐνες και υδατάνθρακες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λίγα λαχανικά είναι αξιόλογες πηγές πρωτεϊνών ή υδατανθράκων.[εκκρεμεί παραπομπή] Τέτοια είναι τα φασολάκια και ο αρακάς, που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, και οι πατάτες και γλυκοπατάτες, που είναι σπουδαία πηγήυδατανθράκων.

Τα λαχανικά τρώγονταν από τους φτωχούς και τους μοναχούς ιδιαίτερα στις περιόδους νηστείας. Αναφέρονται η "μολόχη", που μαγειρευόταν ως σούπα, και η τσουκνίδα η ‘’κνίδη’’, που είχε και θεραπευτικές ιδιότητες. Από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο αναφέρονται τα "Χρυσολάχανα" και το σπανάκι. Τα αγριόχορτα ονομαζόταν "βράκανα" και θεωρούνταν πολύ καλή τροφή. Το θρεπτικότερο λαχανικό ήταν τα σπαράγγια, τα οποία τρώγονταν ψητά με λάδι και αλάτι.

Καλλιέργεια λαχανικών σε θερμοκήπιο

1. Τα διάφορα λαχανικά πρακτικά μπορούν αν ταξινομηθούν με βαση στο τμήμα του φυτού που μπορεί να φαγωθεί και χρησιμοποιείται ως τροφή. Το φαγώσιμο τμήμα ενός λαχανικού μπορεί να είναι:

η ρίζα (καρότο)
ο κόνδυλος (πατάτα)
το στέλεχος (σπαράγγι)
ο οφθαλμός (λάχανο Βρυξελλών)
ο βολβός (κρεμμύδι)
οι μίσχοι των φύλλων (σέλινο)
τα φύλλα (μαρούλι)
το ανώριμο άνθος (αγκινάρα)
το σπέρμα (μπιζέλι)
ο ανώριμος καρπός (μελιτζάνα)
ο ώριμος καρπός (καρπούζι, ντομάτα)

Καρότα

Κουνουπίδι

Λαχανικά που μπορούμε να καλλιεργήσουμε στον κήπο μας

Ριζωματώδη λαχανικά: Παντζάρι (Τεύτλο ή κοκκινογούλι), Καρότο, Παστινάκι (Δαυκί, Πάρσνιπ), Ραπανάκι, Γλυκοπατάτα, Ρέβα (Τέρνιπ), Γουλί (Ρουταμπάγκα, συνήθως συγχέεται με τη ρέβα)

Στελεχώδη λαχανικά: Σπαράγγι, Γογγύλι (Κολράμπι)
Κονδυλώδη λαχανικά: Πατάτα, Αγγινάρα της Ιερουσαλήμ (Κονδυλώδης Ηλίανθος), Κολοκάσια (Τάρο), Διοσκορέα (Γιαμ)
Φυλλώδη λαχανικά: Λάχανο, Λάχανο Βρυξελλών, Μαρούλι, Σπανάκι, Ραδίκι (Κιχώριο), Αντίδι, Σέλινο, Μαϊντανός, Άνηθος, Μάραθος, Σέσκουλο
Βολβοί:Κρεμμύδι, Σκόρδο, Πράσο, Παντζάρι, Ραπανάκι
Ανώριμες ταξιανθίες: Αγκινάρα, Κουνουπίδι, Μπρόκολο
Καρποφόρα λαχανικά: Φασόλι, Αμπελοφάσουλο, Μπιζέλι, Κουκί, Φασόλι της Λίμα, Αγγούρι, Κολοκύθα, Μπάμια, Μελιτζάνα, Καλαμπόκι, Ντομάτα, Πιπεριά, Πεπόνι, Καρπούζι
Φρουτώδη λαχανικά: Αβοκάντο, Πιπεριά, Αγγούρι, Κολοκύθα, Μελιτζάνα, Ντομάτα

Ξεκινώντας ένα λαχανόκηπο (Από τον Γιώργο Κωνσταντακόπουλο)

Σε όχι και τόσο μακρινούς καιρούς, η θέα ενός μήλου ή ενός μαρουλιού, έφερνε αυθόρμητα και φυσικά στο νου, την εικόνα της βαρυφορτωμένης μηλιάς ή του δροσερού λαχανόκηπου. Το μήλο και το μαρούλι, αντιπροσώπευαν τις άκρες των αόρατων νημάτων της επαφής μας με την φύση. Για τον σημερινό άνθρωπο της πόλης, η άκρη του νήματος αυτής της πολύτιμης επαφής, αρχίζει και τελειώνει στην λαϊκή της γειτονιάς του. Η κηπουρική, είναι ένα βήμα για την γεφύρωση του χάσματος που άνοιξε η αστικοποίηση και να ξαναβρούμε τον φυσικό μας βηματισμό. Δεν χρειάζονται πολλά. Αγάπη για τα φυτά και όρεξη να κάνουμε παρέα μαζί τους. Ίσως δεν είναι εύκολο ούτε κάν εφικτό να καλλιεργήσετε μηλιές στην βεράντα σας ή πορτοκαλιές στα ελάχιστα μέτρα χώματος του παρτεριού σας που ξέφυγαν από το τσιμέντο.

Τι θα λέγατε όμως για έναν λαχανόκηπο; Τόσον μικρό που να χωράει στον ελεύθερο χρόνο σας και τόσον μεγάλο όσον μπορεί να γεμίσει η όρεξή σας; Για να καλλιεργήσετε λαχανικά, δεν χρειάζεται να δημιουργήσετε ολόκληρο λαχανόκηπο. Αρκούν μερικά τετραγωνικά μέτρα για να έχετε λαχανικά όλον τον χρόνο. Αλλά και εσείς που ο μόνος ελεύθερος χώρος σας είναι μία βεράντα, μπορείτε να καλλιεργήσετε σε γλάστρες αρωματικά φυτά, λίγο φρέσκο κρεμμυδάκι, μερικές τομάτες. Αν λοιπόν αγαπάτε τα φυτά, αν έχετε ποτέ παρατηρήσει πως μεγαλώνει ένα νέο βλαστάρι μέρα με τη μέρα και πώς ένα άνθος μετασχηματίζεται σε καρπό, αν με ένα λόγο σας αρέσει η φλύαρη παρέα των φυτών, ελάτε να δούμε μαζί πώς μπορείτε να δημιουργήσετε έναν πλούσιο λαχανόκηπο. Υπό έναν όρο : Την περηφάνια σας από το αποτέλεσμα, να την μοιραστείτε πρώτα με τα φυτά σας.

Ας συνοψίσουμε τώρα, τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την δημιουργία και την φροντίδα ενός λαχανόκηπου:

- Ο ελεύθερος χρόνος
- Η οργάνωση του λαχανόκηπου
- Η θέση του
- Το ανάγλυφο του εδάφους
Ο ελεύθερος χρόνος: Είναι σημαντικό να προσδιορίσετε τον ελεύθερο χρόνο που θα διαθέτετε για τον λαχανόκηπό σας. Ίσως να επεκταθείτε πολύ στην αρχή στα πλαίσια του αρχικού ενθουσιασμού και στη συνέχεια να αναγκαστείτε να περιορίσετε την φροντίδα των λαχανικών σας ή να εγκαταλείψετε ένα μέρος τους. Η εικόνα ενός παραμελημένου λαχανόκηπου ενδέχεται να σας απογοητεύσει. Μην πτοηθείτε. Ξεκινήστε και πάλι υπολογίζοντας εκ νέου τις απαιτήσεις σας.
Η οργάνωση: Όσο μικρός και αν είναι ο λαχανόκηπός σας, χρειάζεται να τον οργανώσετε με εσωτερικές διαιρέσεις-μονοπάτια, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμη ολόκληρη η επιφάνειά του. Αν ο χώρος είναι πολύ μικρός, δημιουργείστε γύρω-γύρω ένα μικρό μονοπάτι. Αν ο χώρος σας είναι κάπως μεγαλύτερος, δημιουργείστε δύο μονοπάτια που θα διασταυρώνονται στο κέντρο. Σε μεγαλύτερους χώρους, διαμορφώστε μικρά μονοπάτια ανάμεσα στα κύρια δρομάκια. Ως γενική αρχή, φροντίστε ώστε όλα τα τμήματα του λαχανόκηπου να είναι εύκολα προσβάσιμα, με την λιγότερη δυνατή σπατάλη καλλιεργήσιμου χώρου.
Η θέση: Ένας λαχανόκηπος για να είναι παραγωγικός, χρειάζεται φως και θερμότητα. Επομένως, όσο λιγότερο σκιάζεται το έδαφος από δέντρα ή οικήματα, τόσο καλλίτερα αποτελέσματα θα προκύψουν. Αν ο χώρος είναι απροστάτευτος από τον βοριά, καλό είναι να τοποθετήσετε μία πυκνή περίφραξη ή μία παρόμοια κατασκευή για την προστασία των χειμωνιάτικων λαχανικών σας.
Το ανάγλυφο του εδάφους: Κατά κανόνα, ιδανικό για τον λαχανόκηπο είναι ένα επίπεδο έδαφος. Αν το έδαφος που διαθέτετε είναι υπερβολικά επικλινές, φροντίστε να το διαμορφώσετε σε επίπεδα, ώστε να μειωθεί κατά το δυνατόν η κλίση. Η μεγάλη κλίση, μπορεί να είναι αιτία να παρασυρθούν τα φυτά σας σε περίπτωση δυνατής βροχής, αλλά και να δυσκολέψει το αναγκαίο ομοιόμορφο πότισμα τους καλοκαιρινούς μήνες.

Ευκολα βήματα για να φυτέψουμε τα δικά μας λαχανικά στην πόλη
Μπορούμε να παράγουμε την τροφή μας στην πόλη; Και βέβαια!! Είναι από τις ποιο ωραίες ασχολίες και θα γνωρίζετε τι τρώτε! Καλλιεργήστε!!

Πως ξεκινάμε
Παίρνουμε σπόρους- κατά προτίμηση βιολογικούς και από ελληνικές παραδοσιακές ποικιλίες- και φτιάχνουμε ένα μικρό σπορείο(χώρος ανάπτυξης των σπόρων). Το χώμα του σπορείου πρέπει να είναι οργανικό, γόνιμο πχ σε ένα κασάκι με καλή αποστράγγιση. Αν κρατάει νερό θα σαπίσει τους σπόρους μας

Καλή σύσταση είναι 1/3 τυρφόχωμα, 1/3 χουμό (φυτική κοπριά), 1/3 καλό αμμώδες έδαφος .Αν χρησιμοποιήσουμε μόνο οργανική ουσία κρατάει πολύ υγρασία και αυτό δεν βοηθά.
Σπέρνουμε σε μικρά λακκάκια 2-4 σποράκια σε βάθος περίπου τριπλάσιο του βάθους σποράς και ποτίζουμε καλά και διατηρούμε την υγρασία με συχνά ποτίσματα. Σε λίγο θα δούμε τα αποτελέσματα. Πράσινοι μίσχοι και μικρά φυλλαράκια θα ξεπροβάλουν. Μεγαλώνουν γρήγορα και θα φτάσουν στο επιθυμητό για την μεταφύτευση ύψος σε λίγες ημέρες ανάλογα την εποχή και τις θερμοκρασίες. Αυτά που χρειαζόμαστε είναι φως, υγρασία και θερμοκρασία.
Κάθε φυτό έχει τις ανάγκες του και ανάλογα τις συνθήκες σε πέντε με είκοσι ημέρες θα δούμε τα νέα φυτά και στον σχεδόν πενταπλάσιο χρόνο κάνουμε την μεταφύτευση. Εκεί χρειάζεται λίγη εμπειρία και στην αρχή την συμβουλή κάποιου που το έχει ξανακάνει ή και μερικές δοκιμές!
Η μεταφύτευση πρέπει να γίνει προσεκτικά Όταν μεγαλώσουν λίγο τα φυτά πχ στην ντομάτα όταν έχει 4 φύλα σε ποτηράκι η μικρό γλαστράκι και το «ψήνουμε» σε κανονικό περιβάλλον για 10 ημέρες με μέτριο πότισμα .Εκεί θα προετοιμαστεί για την οριστική θέση, θα σκληρύνει και θα παχύνει η βάση το στέλεχος του φυτού.
Προσοχή στα λιπάσματα, αν βάλετε. Τα άζωτο τα κάνει να έχουν αργή καρποφορία, το φώσφορο βοηθά και το κάλιο τα κάνει ανθεκτικά. Καλύτερα ένα βιολογικό αργής αποδέσμευσης
Τα φυτά σας πλέον είναι έτοιμα και τα μεταφυτεύεται στην τελική θέση
Αν δεν έχετε κήπο, μπαξέ δεν πειράζει. Αρκεί λίγο καλό οργανικό χώμα σε γλάστρα, ζαρτινιέρα η ακόμα και σε ταρατσόκηπο στα εδαφικό υπόστρωμα όπου βάζουμε τα νεαρά φυτάρια μας και μεγαλώνουν, μεγαλώνουν ,ανθίζουν, καρπίζουν και σε λίγο θα λέτε καλή όρεξη και θα ξέρετε τι τρώτε.

Μικρές συμβουλές.
1. Αν έχετε δικούς σας σπόρους κάντε έλεγχο βλαστικότητας. Θυμάστε το κυπελάκι με τις φακές που κάναμε στο δημοτικό;
2. Βάζετε 10 σπόρους σε βαμβάκι ή χαρτοπετσέτα ποτίζεται έτσι ώστε να είναι μόνιμα νοτισμένο. Αν φυτρώσουν 9 έχετε 90% κτλ. Η βλαστικότητα είναι χρήσιμη για να γνωρίζουμε πόσους σπόρους τελικά θα φυτέψετε.
3. Οι σπόροι καλό θα είναι να εκτεθούν απευθείας στον ήλιο γιατί μπορεί να στεγνώσουν ή να παραζεσταθούν.
4. Η καλλιέργεια θα έχει και ανάγκες προστασίας από μύκητες και έντομα. Προφανώς η καταπολέμηση να γίνεται με βιολογικά σκευάσματα ή ιδιοσκευάσματα όπως εκχυλίσματα τσουκνίδας, πιπεριάς, πράσινου σαπουνιού, θείο κτλ. Η συγκαλλιέργεια με άλλα φυτά όπως η ντομάτα με τον βασιλικό ή τους κατιφέδες βελτιώνει γενικά το αποτέλεσμα.

Γεώργιος Κ. Κηπουρός, η παραδοσιακή καλλιέργεια λαχανικών και τα μυστικά της

Λαχανόκηπος - Έδαφος: Προετοιμασία, λίπανση και διαμόρφωση
Λοιπόν, όσο μικρό και αν είναι το τμήμα του εδάφους στο οποίο θα θελήσετε να εγκαταστήσετε τον λαχανόκηπό σας, χρειάζεται να το προετοιμάστε κατάλληλα, έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι καλλίτερες δυνατές συνθήκες για την ανάπτυξη των λαχανικών σας.

Θα προσπαθήσουμε να βάλουμε σε μία σειρά όλες τις διαδικασίες προετοιμασίας ως εξής:

- Χώμα και είδη χώματος

- Προετοιμασία εδάφους-λίπανση

- Διαμόρφωση εδάφους

1. Χώμα και είδη χώματος
Όπως θα έχετε παρατηρήσει, το έδαφος διαφέρει ως προς το χρώμα του χώματος όχι μόνο από περιοχή σε περιοχή, αλλά, ακόμα και μέσα στα όρια της ίδιας περιοχής.
Θα έχετε ακούσει τις εκφράσεις «φτωχό» ή «γόνιμο» έδαφος. Κατά κανόνα λοιπόν, το χρώμα του χώματος, δίνει μία πρώτη ένδειξη για το κατά πόσον το έδαφος είναι φτωχό ή πλούσιο σε οργανικά συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών. Συνήθως το χρώμα του χώματος μπορεί να είναι :
- Σκούρο μαύρο
- Κοκκινωπό ή προς το κίτρινο, ή
- Καφέ χαλικωτό
χωρίς βέβαια να αποκλείονται και άλλα εδάφη με διαφορετικό χρώμα.

Ας δούμε κάπως αναλυτικότερα τι σημαίνει πρακτικά το χρώμα του χώματος για την επιτυχία του λαχανόκηπού σας.
Σκούρο μαύρο χώμα: Αν το τμήμα του εδάφους που προορίζετε για λαχανόκηπο, έχει σκούρο μαύρο χώμα, τότε είστε τυχεροί, γιατί το χρώμα του δηλώνει ότι είναι μάλλον πλούσιο σε οργανικά συστατικά και επομένως θα ευνοήσει καλλίτερα την ανάπτυξη των λαχανικών σας. Σκάψτε σε 2-3 σημεία σε βάθος 20- 30 εκατοστά . Αν βρείτε από κάτω κόκκινο χώμα, τότε είστε διπλά τυχεροί, επειδή το κοκκινόχωμα ευνοεί την κατακράτηση υγρασίας και στεγνώνει κάπως πιο δύσκολα, με αποτέλεσμα τα φυτά σας να έχουν ένα σχεδόν ιδανικό έδαφος για την ανάπτυξή τους. Όχι πώς ένα τέτοιο χώμα δεν έχει απαιτήσεις λίπανσης. Απλά, δείχνει ότι το έδαφος δεν είναι φτωχό σε συστατικά που θεωρούνται απαραίτητα για την γονιμότητά του.

Κοκκινόχωμα ή κιτρινωπό: Ένα τέτοιο έδαφος, επιφανειακά, στερείται των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη λαχανικών. Μπορεί να είναι κατάλληλο για πολυετή φυτά (δέντρα) με βαθιές ρίζες, αλλά μάλλον δεν είναι τόσο κατάλληλο για λαχανικά τα οποία έχουν επιφανειακό ριζικό σύστημα. Αν διαθέτετε τέτοιο έδαφος, μην απογοητεύεστε. Μπορείτε να το προετοιμάσετε έτσι, ώστε να γίνει κατάλληλο για λαχανικά. Απλώς θα χρειαστείτε περισσότερη οργανική ουσία (κοπριά ή άλλα οργανικά συστατικά όπως φύλλα) για να το εμπλουτίσετε. Μερικά κοκκινοχώματα, λόγω της σύστασής τους, δεν απορροφούν εύκολα την κοπριά ή το κομπόστ. Για να το διαπιστώσετε αυτό, μπορείτε να κάνετε την εξής δοκιμή. Σκορπίστε σε ένα σημείο του εδάφους μία ποσότητα κοπριάς, ανακατέψτε την καλά με το χώμα και ποτίστε. Επαναλάβετε τα ποτίσματα σαν να είχατε φυτέψει το μέρος. Μετά από 10-15 ημέρες, θα πρέπει η κοπριά και το χώμα να έχουν γίνει μία ομοιόμορφη μάζα και να μην ξεχωρίζουν. Αν όμως η κοπριά εξακολουθεί να ξεχωρίζει εμφανώς από το χώμα ή έχει εξαφανιστεί εντελώς, αυτό σημαίνει ότι το χώμα σας χρειάζεται αρκετά μεγαλύτερες ποσότητες οργανικών συστατικών (κοπριάς) για να ισορροπήσει.
Καφέ χαλικωτό: Αν δεν έχετε άλλο χώρο, θα πρέπει να μπείτε στο έξοδο να απομακρύνετε σε αρκετό βάθος το χώμα και να το αντικαταστήσετε με άλλο, κατάλληλο για λαχανικά.
Εν κατακλείδι, για να διαπιστώσετε αν ένα χώμα είναι γόνιμο, ρίξτε μια ματιά στα ζιζάνια. Αν είναι εύρωστα και θαλερά, αυτό είναι καλό σημάδι. Σε ένα έδαφος που τα ζιζάνια αναπτύσσονται καλά, είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα συμβεί και με τα λαχανικά σας, αφού προηγουμένως μάθετε στα ζιζάνια ποιος κάνει κουμάντο στο συγκεκριμένο μέρος.

2. Προετοιμασία εδάφους-λίπανση
Η προετοιμασία του εδάφους που θα φιλοξενήσει τον λαχανόκηπό σας, αρχίζει κανονικά από το Φθινόπωρο και περιλαμβάνει :
- Βαθύ σκάψιμο και λίπανση το Φθινόπωρο.
- Ελαφρύ σκάψιμο τον Φεβρουάριο.
Μη σας πτοήσει το βαθύ σκάψιμο. Εννοούμε τόσο βαθύ, όσο μπορεί να εισχωρήσει στο έδαφος η τσάπα σας. Φροντίστε να αναποδογυρίζετε τις μπάλες του χώματος που ανασηκώνει η τσάπα σας, ώστε οι ρίζες των ζιζανίων να είναι προς τα πάνω και να εκτίθενται στο φως και τον αέρα. Έτσι, τα ζιζάνια θα ξεραθούν ευκολότερα ενώ τα κλαδιά τους θα θαφτούν κάτω από το χώμα, θα σαπίσουν και θα σχηματίσουν οργανική ουσία χρήσιμη για τα λαχανικά σας. Μην διαλύετε τις μπάλες και μην ισοπεδώσετε το μέρος μετά το φθινοπωρινό σκάψιμο. Οι βροχές του χειμώνα και ο πάγος, θα θρυμματίσουν το χώμα και θα το κάνουν ανάλαφρο. Απομακρύνετε μόνο τα πολυετή ζιζάνια που ενδεχομένως υπάρχουν και αφήστε τα μονοετή να θαφτούν. Στην συνέχεια ρίξτε άφθονη κοπριά ή κομπόστ.

Τον Φεβρουάριο, ξανασκάψτε το μέρος πιο ελαφρά, αλλά περισσότερο επιμελημένα ώστε να ενσωματωθεί τελείως η κοπριά στο έδαφος και απομακρύνετε μόνο τα μεγάλα χόρτα-ζιζάνια που ενδεχομένως έχουν μεγαλώσει στη διάρκεια του χειμώνα.

Πλέον το έδαφος είναι έτοιμο για διαμόρφωση και φύτευση.

3. Διαμόρφωση εδάφους
Η κύρια εργασία διαμόρφωσης, συνίσταται στην δημιουργία των βραγιών, δηλαδή των τμημάτων που το καθένα τους θα φιλοξενήσει και ένα διαφορετικό είδος λαχανικού. Αυτό δεν είναι πάντα απαραίτητο, γιατί ορισμένα λαχανικά μπορούν να καλλιεργηθούν μαζί στον ίδιο χώρο. Οι βραγιές, έχουν διπλό σκοπό : Διευκολύνουν την πρόσβαση και επιτρέπουν την αποστράγγιση του πλεονάζοντος νερού κατά το πότισμα. Πριν αρχίσετε να διαμορφώνετε τις βραγιές, θα πρέπει να ισοπεδώσετε καλά το χώμα με ένα γράβαλο ή «καλλιεργητή»(2) και να τρίψετε τους χοντρούς σβώλους σε όσο το δυνατόν πιο λεπτά κομμάτια.

Οι βραγιές, διαμορφώνονται δημιουργώντας αυλάκια ή/και διαδρόμους οι οποίοι ορίζουν ταυτόχρονα και το μέγεθος των βραγιών. Δημιουργείστε με αυτό τον τρόπο, τόσες βραγιές όσα και τα είδη των λαχανικών που έχετε αποφασίσει να καλλιεργήσετε. Δεν είναι απαραίτητο όλες οι βραγιές να έχουν το ίδιο μέγεθος. Το μέγεθος κάθε βραγιάς, εξαρτάται από την ποσότητα του λαχανικού που έχετε αποφασίσει να καλλιεργήσετε εκεί. Μέλημά σας κατά τον σχηματισμό των βραγιών θα πρέπει να είναι, η εύκολη πρόσβαση σε όλα τα σημεία του λαχανόκηπου. Καλό είναι, ο προσανατολισμός των βραγιών να γίνεται προς τα νοτιοανατολικά, έτσι ώστε όλα τα λαχανικά σας να δέχονται την ίδια ποσότητα ηλιακού φωτός. Αν το σχήμα του χώρου σας, δεν σας διευκολύνει, προτιμήστε να διαμορφώσετε στενόμακρες βραγιές, για να επιτύχετε σε όλες τον επιθυμητό προσανατολισμό.
Κοπριά και Κομπόστ : Θα γνωρίζετε ασφαλώς την έκφραση «χωνεμένη κοπριά». Είναι κοπριά του προηγούμενου έτους η οποία έχει αφεθεί σε σωρούς να «χωνέψει». Αυτό σημαίνει ότι μέσα στον σωρό, αναπτύσσονται ωφέλιμοι μύκητες οι οποίοι, αποδομούν τα συστατικά της κοπριάς και τα μετασχηματίζουν σε οργανική ουσία κατάλληλη για λίπανση. Σημειώστε ότι η φρέσκια κοπριά, αν χρησιμοποιηθεί πριν χωνέψει, μπορεί να «κάψει» τα φυτά σας.
Το κομπόστ, είναι οργανική ουσία η οποία παρασκευάζεται από κοπριά, φύλλα, φύκια κ.λ.π., με τον ίδιο τρόπο που παρασκευάζεται η χωνεμένη κοπριά. Μόνο πού, το κομπόστ, παρασκευάζεται σε βιομηχανική κλίμακα και διατίθεται στην αγορά συσκευασμένο σε σάκους. Είναι ένα τέλειο οργανικό και οικολογικό λίπασμα όπως ακριβώς και η κοπριά. Μπορείτε να το βρείτε, απευθυνόμενοι σε καταστήματα οργανικών λιπασμάτων ή σε μεγάλα φυτώρια.
(2)-Γράβαλο ή καλλιεργητής : Είναι ένα μεταλλικό εργαλείο, σε σχήμα υπερμεγέθους χτένας. Χρησιμοποιείται για την ισοπέδωση του εδάφους και την απομάκρυνση ταυτόχρονα των ζιζανίων που δεν έχουν ενσωματωθεί στο χώμα κατά το σκάψιμο.

Μέθοδος καλλιέργειας του Κηπουρού για φυτά με μεγάλους σπόρους

Φιλικό προς το περιβάλλον λίπασμα
Οι γεωργοί, οι κηπουροί και οι ερασιτέχνες καλλιεργητές ίσως ξαφνιαστούν αν μάθουν ότι το υπέρτατο λίπασμα, κατ’ εξοχήν φιλικό για το περιβάλλον, είναι κάτι μάλλον απρόσμενο (και δωρεάν!): Ένα μείγμα από ανθρώπινα ούρα με στάχτες ξύλων, σύμφωνα με μια νέα φινλανδική επιστημονική έρευνα.

Μια ομάδα φινλανδών ερευνητών του Τμήματος Επιστήμης του Περιβάλλοντος του πανεπιστημίου του Κουόπιο, υπό την Σουρέντρα Πραντάν, παρουσίασε τη σχετική εργασία τους στο “Journal of Agriculture and Food Chemistry” (Περιοδικό Γεωργίας και Χημείας Τροφίμων), σύμφωνα με τη βρετανική «Ντέιλι Μέιλ».

Όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες –μετά τα σχετικά μάλλον ασυνήθιστα πειράματα σε θερμοκήπιο με ντομάτες - αν κανείς ουρεί στα φυτά του και προσθέτει στάχτες, το χώμα εμπλουτίζεται δεόντως, σε βαθμό που η παραγωγή φρούτων και λαχανικών είναι υπερτετραπλάσια σε σχέση με τα φυτά που δεν έχουν δεχτεί καθόλου λίπασμα. Από άποψη απόδοσης, τα φυτά που έχουν δεχτεί λίπασμα ούρων συν στάχτης, παράγουν ανάλογη ποσότητα με όσα έχουν δεχτεί συμβατικό χημικό λίπασμα, χωρίς όμως τις παρενέργειες και το υψηλό κόστος των τελευταίων.

Το πρωτότυπο λίπασμα αποδείχτηκε άκρως αποτελεσματικό, εκτός από ντομάτες, σε αγγούρια, καλαμπόκια, λάχανα κ.α. Και στο παρελθόν οι επιστήμονες είχαν διαπιστώσει την χρησιμότητα των ούρων, αλλά τώρα για πρώτη φορά τα ανακάτεψαν με στάχτες.

Όταν συνδυάζονται με στάχτες, τα ούρα είναι ακόμα καλύτερα στο να τροφοδοτούν τα φυτά με ανόργανες ουσίες, ενώ παράλληλα μειώνεται η οξύτητα του χώματος.

Όπως λένε οι φινλανδοί επιστήμονες, μπορεί μια μέρα ένα τέτοιο οικολογικό λίπασμα να αντικαταστήσει τα ακριβά και λιγότερο φιλικά προς το περιβάλλον συνθετικά λιπάσματα. Θεωρούν ότι τα πορίσματά τους μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία μιας νέας πηγής φθηνών λιπασμάτων, που δεν θα περιέχουν επικίνδυνες χημικές ουσίες.

Σύμφωνα εξάλλου με την μελέτη, τα πλούσια σε άζωτο ούρα δεν περιέχουν τον κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών μέσω μικροβίων. Οι έρευνες στις ντομάτες που είχαν δεχτεί λίπασμα ούρων και στάχτης, δεν έδειξαν την παρουσία κάποιου επικίνδυνου μικρο-οργανισμού.

Εγχειρίδιο για τη συλλογή και τη διατήρηση των παραδοσιακών σπόρων.

Λαχανόκηπος - Σπόροι: Συλλογή, Αποθήκευση, Σπορά, Μεταφύτευση
Μία από τις πιο σημαντικές φροντίδες του συνειδητοποιημένου κηπουρού είναι, η συλλογή των σπόρων από τα ίδια του τα λαχανικά ώστε να έχει τη δυνατότητα να τα αναπαράγει εξ υπ’ αρχής σε κάθε νέα καλλιεργητική περίοδο, με εντελώς δικά του μέσα. Βέβαια, πάντα μπορείτε να αγοράσετε σπόρους αλλά και έτοιμα φυτά για μεταφύτευση, από τα ειδικά καταστήματα αγροτικών προϊόντων. Ωστόσο, η παραγωγή των λαχανικών σας από σπόρους που θα έχετε μαζέψει εσείς, θα σας δώσει πιστεύω, τη γεμάτη αίσθηση του ολοκληρωμένου κηπουρού.

Θα δούμε λοιπόν, όλη τη διαδικασία και τα στάδια παραγωγής νέων φυτών από δικούς σας σπόρους, εξετάζοντας τα ακόλουθα σχετικά θέματα :
- Συλλογή σπόρων και αποθήκευση σπόρων
- Σπορά και σπορεία
- Μεταφύτευση νέων φυτών
1. Συλλογή σπόρων: Όπως πολύ καλά ξέρετε, η φύση επιλέγει τα πιο εύρωστα και δυνατά μέλη για την διαιώνιση των ειδών. Από αυτόν τον κανόνα δεν εξαιρούνται τα φυτά. Επομένως για να συλλέξετε τους σπόρους σας, θα πρέπει να επιλέξετε τα καλλίτερα και πιο δυνατά φυτά σας τα οποία θα αφήσετε να μεγαλώσουν και να καρπίσουν. Από το χειμωνιάτικο μαρούλι έως την καλοκαιρινή τομάτα, τα φυτά στο τέλος του κύκλου τους καρπίζουν με τον ιδιαίτερο για το καθένα τρόπο. Το μαρούλι θα ανθίσει και θα παράγει ένα απίθανο πλήθος από μικροσκοπικούς σπόρους. Η τομάτα θα ωριμάσει και θα σας δώσει επίσης πάμπολλους σπόρους. Για να συλλέξετε λοιπόν σπόρους καλής ποιότητας, αρκεί να κάνετε τα εξής:

• Σπόροι από φυτά που το φαγώσιμο μέρος τους είναι τα φύλλα (π.χ. μαρούλι, μαϊντανός κ.λ.π): Επιλέξτε δύο-τρία εύρωστα φυτά και αφήστε τα να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ανάπτυξής τους. Μαζέψτε τους σπόρους όταν το μπουκέτο θα έχει κιτρινίσει για τα καλά και θα είναι εμφανώς ξερό. Κόψτε το προσεκτικά με ένα ψαλίδι, διπλώστε το σε μία πετσέτα χωρίς χνούδι και τρίψτε το. Ανοίξτε προσεκτικά την πετσέτα και θα δείτε ένα τεράστιο πλήθος μικρών σπόρων. Φυλάξτε τα σε χάρτινα φακελάκια
• Σπόροι από φυτά που το φαγώσιμο μέρος τους είναι ο καρπός (π.χ. Τομάτες, μπάμιες κ.λ.π): Επιλέξτε δυο-τρία εύρωστα φυτά και αφήστε μερικούς καρπούς πάνω σε αυτά να ωριμάσουν. Όταν ο μίσχος του καρπού ξεραθεί, είναι καιρός να μαζέψετε τους σπόρους που υπάρχουν στο εσωτερικό ων καρπών. Ειδικά στην τομάτα, μαζέψτε τους σπόρους όταν ο καρπός θα αρχίσει να ζαρώνει. Στα υπόλοιπα όπως η μπάμια ή η μελιτζάνα, κόψτε τον καρπό και μαζέψτε τους σπόρους όταν ο μίσχος θα έχει ξεραθεί τελείως. Επειδή αυτοί οι σπόροι είναι υγροί, θα πρέπει να τους στεγνώσετε σε μέρος ξηρό και σκιερό πριν τους αποθηκεύσετε σε χάρτινη συσκευασία.

Θυμηθείτε μία λεπτομέρεια: τα φυτά που έχετε επιλέξει για παραγωγή σπόρων, θα σταματήσετε να τα ποτίζετε όταν θα έχει ωριμάσει καλά ο καρπός, περίπου μία εβδομάδα έως δέκα ημέρες πριν από τη συλλογή.
Φυλάξτε τους σπόρους σας σε σκοτεινό και ξηρό μέρος και μην ξεχάσετε να γράψετε σε κάθε φάκελο το είδος του σπόρου που περιέχει.

Αν έχετε έναν οικογενειακό λαχανόκηπο και δεν σκοπεύετε να σπείρετε τον θεσσαλικό κάμπο, τότε, ένα μαρούλι παράγει τόσο σπόρο όσος χρειάζεται για τις ανάγκες μιας οικογένειας. Το ίδιο και ένας καρπός τομάτας ή μπάμιας ή μελιτζάνας.

2. Σπορά και σπορείο: Όταν έρθει ο καιρός για την αναπαραγωγή των φυτών σας, καλό είναι θα έχετε διαμορφώσει ένα σπορείο. Το σπορείο, είναι ένας προστατευμένος χώρος διαμορφωμένος με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μπορούν να βλαστήσουν οι σπόροι σας και να σας δώσουν νέα φυτά. Ο χώρος που απαιτείται δεν χρειάζεται να είναι μεγάλος. Μπορεί να είναι ένας μικρός χώρος στον κήπο σας, προφυλαγμένος καλά από τον αέρα ή ακόμα μπορεί να είναι μερικά καφάσια τα οποία θα γεμίσετε με χώμα.

Πριν σπείρετε, θα πρέπει να προετοιμάσετε το χώμα ως εξής :
• Προσθέστε σε ποσοστό 50% χωνεμένη κοπριά ή κομπόστ.

• Ανακατέψτε το μείγμα πολύ καλά και δουλέψτε το ώστε να γίνει όσο πιο λεπτόκοκκο γίνεται. Αν κοιτάξετε για παράδειγμα το μέγεθος των σπόρων του μαϊντανού, θα καταλάβετε ότι ένας τέτοιος σπόρος αν καταπλακωθεί από ένα μεγάλο σβώλο χώματος δεν θα βλαστήσει ποτέ.

• Προκειμένου για καφάσια, τοποθετήστε ένα πλαστικό φύλλο το κάτω μέρος για να συγκρατείται το χώμα και κατόπιν γεμίστε τα με το χώμα.
• Ποτίστε το ώστε να βραχεί καλά.

Στη συνέχεια μπορείτε να σπείρετε τους σπόρους σας εφαρμόζοντας την ακόλουθη πρακτική κατά περίπτωση :
• Πολύ μικροί σπόροι (μαρούλι, μαϊντανός κ.λ.π): Πριν τους σπείρετε, ανακατέψτε τους με μία ποσότητα από το ίδιο το χώμα, έτσι ώστε να εξασφαλίσετε ότι θα διασπαρούν ομοιόμορφα στην επιφάνεια του χώματος. Στη συνέχεια απλώστε από πάνω μία πολύ λεπτή στρώση χώματος με το χέρι.
• Μεγάλοι σπόροι (τομάτας, πιπεριάς κ.λ.π) : Κάντε με ένα μολύβι τρύπες βάθους 1- 2 εκατοστών και σε απόσταση 5 εκατοστά μεταξύ τους και βάλτε σε κάθε τρύπα από 1 σπόρο. Αν σας φαίνεται κουραστικό, μπορείτε να τους σπείρετε σκορπώντας τους πάνω στο χώμα και κατόπιν με ένα πολύ ελαφρύ ανάδευμα του χώματος να τους ενσωματώσετε σε αυτό.

Όταν ποτίζετε, και μέχρι να βλαστήσουν οι σπόροι, να τοποθετείτε πάνω στο χώμα ένα κομμάτι λινάτσας ή άλλου υφάσματος και να ποτίζετε πάνω σε αυτό με καταβρεχτήρι. Αποφεύγετε έτσι να παρασυρθούν οι σπόροι από το νερό και να ξεριζωθούν. Όταν βλαστήσουν, φροντίστε να ποτίζετε σιγά-σιγά για να μην ξεριζώσετε τα νεαρά φυτά.

Μέχρι να βλαστήσουν οι σπόροι σας και τα φυτά σας να φτάσουν σε ύψος τα 3- 5 εκατοστά , το σπορείο σας χρειάζεται προστασία. Αν το έχετε εγκαταστήσει σε χώρο του κήπου σας, φροντίστε να το σκεπάζετε με πλαστικό κάλυμμα έχοντας τοποθετήσει τα κατάλληλα στηρίγματα.

Αν αντίθετα το έχετε εγκαταστήσει σε καφάσια, μπορείτε να τοποθετήσετε πάνω από κάθε καφάσι ένα γυάλινο σκέπασμα.

Το σκέπαστρο, προφυλάσσει τα νεαρά φυτά από το κρύο και ταυτόχρονα διατηρεί συνέχεια μία σχετική υγρασία όπως περίπου σε ένα θερμοκήπιο. Ποτίζετε όταν δείτε την υγρασία να πέφτει ή το χώμα να σπάει επιφανειακά και να δημιουργεί χαραμάδες.
Μετά από 10 περίπου ημέρες, θα εμφανιστούν τα νέα φυτά. Όταν βγάλουν 3-4 φυλλαράκια , αφαιρούμε τα καλύμματα και αφήνουμε τα φυτά μας να μεγαλώσουν ελεύθερα, φροντίζοντας πάντα να υπάρχει σχετική υγρασία στο χώμα.

3. Μεταφύτευση: Όταν τα φυτά μας φθάσουν σε ύψος γύρω στα 15 εκατοστά , είναι καιρός να τα μεταφυτεύσουμε στην οριστική τους θέση. Ανάλογα με το είδος, επιλέγουμε και την απόσταση μεταξύ τους. Πιο κοντινή στα μαρούλια πιο μεγάλη στις τομάτες. Στην παρουσίαση ορισμένων φυτών στη συνέχεια των άρθρων μας θα αναφερθούν οι σχετικές λεπτομέρειες για κάθε φυτό χωριστά.

Κατά την οριστική φύτευση :
• Ανοίξτε τις λακκούβες σε τέτοιο βάθος ώστε να χωρούν τα 2/3 του φυτού και να μένει έξω από το χώμα μόνο το 1/3.
• Αφαιρέστε τα φυτά από το σπορείο σας ένα-ένα με προσοχή και με το απαραίτητο χώμα στις ρίζες του. Αν δεν το καταφέρνετε πάντα αυτό, δεν πειράζει. Δεν είναι λόγος αποτυχίας η γυμνή ρίζα κατά τη μεταφύτευση.
• Ποτίστε καλά ώστε να ενσωματωθούν οι ρίζες στο χώμα.
Αν ακολουθήσετε όλα τα προαναφερθέντα, θα έχετε δημιουργήσει έναν λαχανόκηπο με δικούς σας σπόρους, ο οποίος δεν θα διαφέρει σε τίποτε από τον αντίστοιχο του χωριού. Είναι πολύ διαφορετικό να πάρετε έτοιμα μικρά φυτά σε γλαστράκια και διαφορετικό να τα δημιουργήσετε εσείς και να τα παρακολουθήσετε να βλαστάνουν να μεγαλώνουν και να κλείνουν πάλι τον κύκλο τους δίνοντάς σας νέους σπόρους. Αν μη τι άλλο, αντιλαμβανόμαστε καλλίτερα τον κύκλο της ζωής και κάνουμε ένα πολύ σημαντικό βήμα στην επαφή μας με τη φύση.

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Γ.ΚΗΠΟΥΡΟΥ Α'

Τι φυτεύουμε, τι μεταφυτεύουμε, τι συλλέγουμε και πότε?
Στον πίνακα που ακολουθεί μπορείτε να δείτε τι σπέρνουμε, τι φυτεύουμε και τι μεταφυτεύουμε ανά μήνα. Επιλέξτε τους συνδέσμους για περισσότερες πληροφορίες

Ιανουάριος

Σπέρνουμε: μπιζέλια, κουκιά, σπανάκια, σέσκλα, πράσα, ενώ σε θερμοκήπιο αγγούρια, ντομάτες, πιπεριές, καρότα μελιτζάνες,.
Φυτεύουμε: Κρεμμύδια σκόρδα καρότο
Συγκομιδή: Λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, νεράντζια, περγαμότα , μαρούλια, μπρόκολα, κουνουπίδια, χλωρά ραδίκια, ζοχούς, ρόκα, σπανάκι, σέσκλα, λάπατα, σινάπια, βρούβες, τσουκνίδες, μάραθο, σέλινο, Κρεμμύδια σκόρδα καρότο

Φεβρουάριος
Σπέρνουμε: μπιζέλια, κουκιά, σπανάκια, σέσκλα, πράσα, ενώ σε θερμοκήπιο αγγούρια, ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, καρότο.
Φυτεύουμε: Κρεμμύδια σκόρδα καρότο
Συγκομιδή: Λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, νεράντζια, περγαμότα , μαρούλια, μπρόκολα, κουνουπίδια, χλωρά Κρεμμύδια σκόρδα καρότο, ραδίκια, ζοχούς, ρόκα, σπανάκι, σέσκλα, λάπατα, σινάπια, βρούβες, τσουκνίδες, μάραθο, σέλινο,

Μάρτιος
Σπέρνουμε: Τομάτες, καρότα, παντζαρια ρεπανάκια, αντίδια, σπανάκια, σέσκλα, σέλινο, μαϊντανό, άνηθο, κόλιανδρο, καρότο
Φυτεύουμε: Πατατες καρότα, και κλήματα
Μεταφυτεύουμε: Μαρούλια, πράσα, αγκινάρες, καρότα
Συγκομιδή: Λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, νεράντζια, περγαμότα , μαρούλια, μπρόκολα, κουνουπίδια, χλωρά Κρεμμύδια σκόρδα, ραδίκια, ζοχούς, ρόκα, σπανάκι, σέσκλα, λάπατα, σινάπια, βρούβες, τσουκνίδες, καυκαλίθρα, μάραθο, σέλινο, μαϊντανό, σπαράγγια, οβριές, καρότο

Απρίλιος
Σπέρνουμε: Καλαμπόκια, φασόλια, Τομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, καρότα, παντζαρια ρεπανάκια, αντίδια, σπανάκια, σέσκλα, πράσα, σέλινο, μαϊντανό, άνηθο, κόλιανδρο, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Ντομάτες Πίπεριές, μελιτζάνες, αγγούρια, κολοκύθια, πράσα,
καρότα
Συγκομιδή: Λεμόνια, πορτοκάλια, νεράντζια, περγαμότα, μαρούλια, αγκινάρες, κουκιά, αρακά, χλωρά Κρεμμύδια σκόρδα, ραδίκια, ζοχούς, σπανάκι, σέσκλα, τσουκνίδες, μάραθο, σέλινο, μαϊντανό, καρότα

Μάιος
Σπέρνουμε: Καλαμπόκια, φασόλια, μπάμιες, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Ντομάτες πιπεριές, μελιτζάνες, αγγούρια, κολοκύθια, πεπόνια, καρπούζια
Συγκομιδή: Κολοκύθια, αγγούρια, πιπεριές μαρούλια, αγκινάρες, κουκιά, αρακά, φακές, Κρεμμύδια σκόρδα φράουλες, καρότα, παντζάρια σπανάκι, σέσκλα, βλίτα, μάραθο, σέλινο, μαϊντανό, κόλιανδρο, καρότα

Ιούνιος
Σπέρνουμε: Καλαμπόκια, φασόλια, κολοκύθια, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Ντομάτες πιπεριές, μελιτζάνες, αγγούρια, κολοκύθια, καρότα
Συγκομιδή: Κολοκύθια, αγγούρια, πιπεριές, Κρεμμύδια σκόρδα, φράουλες, καρότα, παντζαρια,, σπανάκι, σέσκλα, βλίτα, αντράκλα, μάραθο, σέλινο, μαϊντανό, κόλιανδρο, σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, Βερίκοκα, ροδάκινα, αχλάδια, κεράσια, βύσσινα, κορόμηλα, καρότα

Ιούλιος
Σπέρνουμε: Φασόλια, κολοκύθια, αγγούρια, μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Αγγούρια, κολοκύθια, μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, καρότα
Συγκομιδή: Καλαμπόκια, Ντομάτες πιπεριές, μελιτζάνες, κολοκύθια, αγγούρια, φράουλες, φασόλια, μπάμιες, σκόρδα ξερά, κρεμύδια ξερά, βλίτα, αντράκλα, σέλινο, μαϊντανό, κόλιανδρο, Βερίκοκα, ροδάκινα, αχλάδια, κορόμηλα, καρπούζια, πεπόνια, καρότα

Αύγουστος
Σπέρνουμε: Μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, μαρούλια, καρότα, παντζαρια ρεπανάκια, Πατάτες, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Αγγούρια, κολοκύθια, μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, καρότα
Συγκομιδή: Καλαμπόκια, Ντομάτες πιπεριές, μελιτζάνες, κολοκύθια, αγγούρια, φασόλια, μπάμιες, βλίτα, αντράκλα, σέλινο, μαϊντανό, κόλιανδρο, Ροδάκινα, αχλάδια, αμύγδαλα, μήλα, σύκα, καρπούζια, πεπόνια, καρότα

Σεπτέμβριος
Σπέρνουμε: Μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, μαρούλια, καρότα, παντζαρια ρεπανάκια, πράσα, σέλινο, μαϊντανό, άγρια και ήρεμα χόρτα, σπανάκια, σέσκλα, σινάπια, μυρώνια, καυκαλίθρα, καρότα
Φυτεύουμε: Κρεμμύδια σκόρδα, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Μαρούλια, μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, πράσα, καρότα
Συγκομιδή: Ντομάτες πιπεριές, μελιτζάνες, κολοκύθια, αγγούρια, μπάμιες, φασόλια, αραποσίτια, βλίτα, αντράκλα, σέλινο, μαϊντανό, Αχλάδια, μήλα, ροδάκινα, σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια, φιστίκια, κάστανα, ρόδια, σταφύλια φραγκόσυκα, καρότα

Οκτώβριος
Σπέρνουμε: Μαρούλια, πράσα, ραδίκια, ρόκα, ζοχούς, αντίδια, καφκαλίθρες, μυρώνια, μαϊντανό, σινάπια, σπανάκι, καρότα, παντζαρια ρεπανάκια,, καρότα
Φυτεύουμε: Κρεμμύδια σκόρδα, μπιζέλια, κουκιά, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Μάπες, μπρόκολα κουνουπίδια, μαρούλια, αγκινάρες, καρότα
Συγκομιδή: Καρύδια, ρόδια, ελιές, λεμόνια, λοτούς, κυδώνια, αχλάδια, καρότα

Νοέμβριος
Σπέρνουμε: Σιτάρι, κριθάρι, φακές, ρεβίθια, μαρούλια, πράσα, καρότα
Φυτεύουμε: Κρεμμύδια σκόρδα, μπιζέλια, κουκιά, καρότα
Μεταφυτεύουμε: Μάπες, μπρόκολα κουνουπίδια, μαρούλια, πράσα, σέλινο, αγκινάρες
Συγκομιδή: Λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, ελιές, μαρούλια, Κρεμμύδια , ραδίκια, ζοχούς, ρόκα, σπανάκι, σέσκλα, λάπατα, σινάπια, τσουκνίδες, μάραθο, καρότα

Δεκέμβριος
Φυτεύουμε: Κρεμμύδια σκόρδα για χλωρά την άνοιξη και ξερά το καλοκαίρι, συμπληρώνουμε μπιζέλια και κουκιά για όψιμη συγκομιδή (καιρού επιτρέποντος, στα πεδινά και νότια μέρη της Ελλάδος), καρότα
Συγκομιδή: Λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, νεράντζια, περγαμότα, ελιές, μήλα, μάπες, μπρόκολα, κουνουπίδια, μαρούλια, Κρεμμύδια , ραδίκια, ζοχούς, ρόκα, σπανάκι, σέσκλα, λάπατα, βρούβες, σινάπια, τσουκνίδες, μάραθο, καρότα

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Γ.ΚΗΠΟΥΡΟΥ Β'

Δείτε πώς γίνεται ένας λαχανόκηπος με ελάχιστο νερό Εδώ

Συμβουλές για αρχάριους κηπουρούς!
Συντάκτης: Λιάνα Γεωργουλοπούλου, 25/07/2012

Φτιάξτε τον κήπο των ονείρων σας… μπορείτε και εσείς! Λαχανόκηποι, παρτέρια με πολύχρωμα λουλούδια και δέντρα με γλυκούς καρπούς είναι μερικές από τις επιλογές κάθε αρχάριου κηπουρού. Η κηπουρική είναι διασκέδαση, μια απόλαυση που όμως χρειάζεται αποφασιστικότητα και σωστές επιλογές. Τι πρέπει να σκεφτούμε όμως πριν ξεκινήσουμε να φυτεύουμε λουλούδια και λαχανικά; Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τα πιθανά λάθη; Η απάντηση βρίσκεται στην ενημέρωση. Φορέστε τα γάντια του κήπου σας… και δημιουργήστε το δικό σας κήπο!
Επιλέξτε το είδος του κήπου σας!

Πολλοί αρχάριοι κηπουροί δεν έχουν στο μυαλό τους ακριβώς το είδος του κήπου που επιθυμούν. Σκεφτείτε, έχετε ως όνειρο ζωής ένα μικρό κήπο με λαχανικά ή θέλετε έναν μεγάλο κήπο με πολύχρωμα λουλούδια; Εάν επιλέξετε τα λουλούδια, τότε πρέπει να γνωρίζετε ότι ανάλογα με τις συνθήκες του εδάφους και της ατμόσφαιρας ευδοκιμούν διαφορετικά φυτά. Αναλογιστείτε… θέλετε ανθισμένα λουλούδια του καλοκαιριού ή προτιμάτε πολυετή φυτά που ανθίζουν μόνο συγκεκριμένους μήνες; Ίσως ο καλύτερος τρόπος είναι ο συνδυασμός των δύο τύπων, ειδικά αν αναζητάμε ένα πράσινο περιβάλλον…

Εντοπίστε την ιδανική θέση για τον κήπο
Η τοποθεσία είναι το κλειδί για έναν καλό κήπο. Αρχικά, πρέπει να ελέγξετε αν το σημείο που έχετε επιλέξει βρίσκεται κοντά σε κάποιο σύστημα ύδρευσης και αν φωτίζεται τις πρωινές ώρες από τον ήλιο! Η εκ των προτέρων σκέψη θα σας απαλλάξει από περαιτέρω «πονοκεφάλους». Σχεδόν όλα τα λαχανικά και τα περισσότερα λουλούδια χρειάζονται περίπου έξι ώρες ήλιου κάθε ημέρα. Παρακολουθήστε το πώς κινείται ο ήλιος στο χώρο μέσα σε διαφορετικές ώρες και διαλέξτε το σημείο που δεν καλύπτεται από σκιά. Πριν τα αγοράσετε πληροφορηθείτε για το αν πρέπει να φυτευτούν σε ηλιόλουστα σημεία.

Ασχοληθείτε με το χώμα πριν τη φύτευση
Τρεις εβδομάδες πριν τη φύτευση των λουλουδιών πρέπει να προσθέσετε μια υγιή δόση οργανικής ύλης. Αν πρόκειται να δημιουργήσετε ένα μικρό λαχανόκηπο, είναι αναγκαίο να βοηθήσετε εξαρχής το χώμα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ρίξετε λίπασμα ή κομπόστ, ώστε να βελτιωθούν τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους. Παράλληλα, πρέπει να γνωρίζετε το pH του εδάφους και να ρίξετε το κατάλληλο οξύ. Πάντως καλό είναι να σκάψετε το έδαφος από 8 έως 12 ίντσες και μετά να ρίξετε το λίπασμα, ώστε οι ρίζες των φυτών να μπορούν να διεισδύσουν ευκολότερα. Βεβαιωθείτε όμως ότι το χώμα είναι υγρό! Εκτός από το λίπασμα μπορείτε να ρίξετε ξηρά χόρτα, σάπια φύλλα ή παλιά κοπριά και να τα βυθίσετε μέσα στο έδαφος.

Επιλέξτε τα λαχανικά του κήπου σας
Αν έχετε σιγουρευτεί ότι θέλετε να έχετε το δικό σας κήπο με λαχανικά ή φρούτα, καλό είναι να προσέξετε ιδιαίτερα στην επιλογή των σπόρων. Πρέπει να σκεφτείτε όχι μόνο τις προτιμήσεις της οικογένειάς σας αλλά και πόσο γρήγορα μεγαλώνουν οι συγκεκριμένοι σπόροι. Παράλληλα, ενημερωθείτε για το ποια κοστίζουν περισσότερο και ποια είναι ευκολότερα στην εύρεσή τους. Αν έχετε μόνο μία ώρα την εβδομάδα διαθέσιμη για να διατηρείτε τον κήπο, είναι προτιμότερο να διαλέξετε λαχανικά που δεν χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα…

Δώστε βάση στο πότισμα του κήπου σας
Το υπερβολικό πότισμα οδηγεί σε φυτά με ρηχό ριζικό σύστημα, ανίκανο να φθάσει βαθιά για να βρει από μόνο του νερό. Δημιουργεί, επίσης, περισσότερη δουλειά για εσάς, αφού τα φυτά θα εξαρτηθούν από το υπερβολικό πότισμα. Αν έχετε φυτέψει σπόρους πρόσφατα, καλό είναι να κρατάτε το χώμα υγρό αλλά χωρίς υπερβολές. Με άλλα λόγια ένας κήπος συνήθως χρειάζεται μια ή δύο φορές την εβδομάδα πότισμα. Προτιμήστε να ποτίζετε τον κήπο σας, είτε πριν τις 10 το πρωί ή μετά τις 5 το απόγευμα, καθώς τις υπόλοιπες ώρες το νερό θα εξατμιστεί γρήγορα από τον ήλιο. Ιδανικό θα ήταν να επιλέξετε το αυτόματο πότισμα αν δεν έχετε πολύ ελεύθερο χρόνο.

Αναλογιστείτε τον ελεύθερο χρόνο σας
Πριν αρχίσετε τη σύνθεση του κήπου σας αναρωτηθείτε πόσο ελεύθερο χρόνο θα αφιερώσετε στη φροντίδα του κήπου σας! Είναι καλύτερο να έχετε ένα μικρό αλλά επιτυχημένο κήπο, παρά ένα μεγάλο κήπο γεμάτο αγριόχορτα και ζιζάνια. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζετε ότι ορισμένες καλλιέργειες αυξάνονται πιο εύκολα και γρήγορα σε σχέση με άλλες. Για παράδειγμα, είναι πιο εύκολο να αναπτυχθεί μια σειρά από μικρά ντοματίνια σε σχέση με μια καλλιέργεια από μεγάλες ντομάτες.

Προμηθευτείτε τα ιδανικά εργαλεία κήπου
Δεν είναι ανάγκη να γεμίσετε ολόκληρη την αποθήκη σας με εργαλεία, αλλά μόνο με μερικά απαραίτητα εργαλεία. Για αρχή, θα χρειαστείτε φτυάρια, σπάτουλες και γάντια κήπου, αλλά θα εκπλαγείτε από το πόσο απαραίτητο είναι ένα καλό μικρό κλαδευτήρι ή ένα κοφτήρι. Παράλληλα, ένα θερμόμετρο εδάφους αποτελεί μια πολύ χρήσιμη συσκευή, καθώς θα σας αποκαλύπτει πότε είναι η κατάλληλη εποχή για να φυτέψετε τα λουλούδια σας. Επιπλέον, αγοράστε μια τσουγκράνα, μια τσάπα, ένα καρότσι για το λίπασμα και μια κουρευτική μηχανή!

Μην παραμελήσετε τα παράσιτα και τις ασθένειες του κήπου
Κάθε κήπος έχει δυστυχώς τα παράσιτά του! Ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψετε το νέο κήπο σας από τα παράσιτα είναι να χρησιμοποιήσετε φυσικούς τρόπους. Ένα μείγμα με ξύδι και αλάτι είναι αποτελεσματικό και φθηνό για να εξολοθρεύσει όλα τα παράσιτα. Παράλληλα, μπορείτε να δημιουργήσετε δικά σας βιολογικά εντομοκτόνα και λιπάσματα με απλά υλικά. Καλό είναι να αποφεύγετε τα χημικά φυτοφάρμακα, ειδικά αν έχετε λαχανόκηπο, και να προτιμήσετε την βιολογική καταπολέμηση των παρασίτων, όπως είναι η χρήση εντόμων.

ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ Εγχειρίδιο καλλιεργητικών τεχνικών βιολογικού Λαχανόκηπου

Να σπείρω σπόρους ή να αγοράσω έτοιμα φυτά; ?

Όταν ξεκινάς με την κηπουρική βρίσκεσαι συνήθως μπροστά στο δίλημμα αγοράς σπόρων ή έτοιμων φυτών σε κυπελλάκια.
Πολλοί είναι υπέρ των σπόρων και μάλιστα των σπόρων από παραδοσιακές ποικιλίες, από τις οποίες μπορούν να σώσουν αργότερα τον δικό τους σπόρο.
Αν όμως, η αγορά έτοιμων φυτών σας κάνει να αισθάνεστε μεγαλύτερη άνεση στο ξεκίνημα σας με την κηπουρική περιμένετε την άνοιξη και αγοράστε έτοιμα φυτά για να γλυτώσετε την όποια ταλαιπωρία και το άγχος.
Ας δούμε τα υπέρ και τα κατά.

ΣΠΟΡΟΙ

ΥΠΕΡ

Είναι φτηνοί. Κάθε σακουλάκι κοστίζει 1-2 ευρώ και περιέχει πολλούς σπόρους.
Αν βρείτε παραδοσιακές ποικιλίες μπορείτε να κρατάτε το δικό σας σπόρο κάθε χρόνο και να μην αγοράσετε ξανά.
Η προσμονή του φυτρώματος των σπόρων είναι όλη η μαγεία της κηπουρικής, πολλές φορές αυτά τα πρώτα φυλλαράκια σου δίνουν μεγαλύτερη χαρά ακόμα κι από την ίδια τη συγκομιδή.
Ξεκινάς την ενασχόληση σου με την κηπουρική δυο μήνες νωρίτερα
Τα φυτά σου είναι ολόδικά σου
Ξέρεις τι έχεις ή δεν έχεις ψεκάσει πάνω στα φυτά σου για να μεγαλώσουν
Μπορείς να σπείρεις ποικιλίες που δεν πουλάνε τα φυτώρια

ΚΑΤΑ

Μπορεί να μη φυτρώσουν όλοι οι σπόροι σου
Μπορεί μια ξαφνική παγωνιά να καταστρέψει τα φυτά σου
Θα πρέπει να έχεις το νου σου στον καιρό κάθε μέρα και να τα προστατεύεις τις νύχτες που πιάνει πολύ κρύο
Ξεκινάς την ενασχόληση σου με την κηπουρική 2 μήνες νωρίτερα.

ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟ

Επιμέλεια κειμένου: Ευφροσύνη Δρόσου

Γεωπόνος – Οινολόγος Msc – Γ.Π.Α.

Επικοινωνία: efdrossou@hotmail.com

ΑΓΟΡΑ ΦΥΤΩΝ

ΥΠΕΡ

Μπορείς να διαλέξεις έτοιμα για μεταφύτευση γερά φυτά
Γλυτώνεις χρόνο
Δε χρειάζεται να αγχώνεσαι για τις παγωνιές μια και τα αγοράζεις άνοιξη που έχει στρώσει ο καιρός
Είναι ευκολότερη διαδικασία για αρχάριους
Συνήθως τα φυτά είναι από σπόρους ανθεκτικών υβριδίων
Στις βορεινές περιοχές που ο καιρός στρώνει αργότερα και χαλάει νωρίτερα έχεις στη διάθεση σου ήδη μεγαλωμένα φυτά από νοτιότερες θερμότερες περιοχές ή θερμοκήπια.

ΚΑΤΑ

Οι ποικιλίες που πουλάνε τα φυτώρια είναι λίγες, συγκεκριμένες και συνήθως είναι υβρίδια
Τις περισσότερες φορές πλην ελάχιστων εξαιρέσεων δεν μπορείς να κρατήσεις το σπόρο των φυτών
Είναι ακριβά. Στην καλύτερη των περιπτώσεων το κάθε φυτό θα κοστίζει 0,50 με 1 ευρώ. Δηλαδη αν θες 10 ντοματιές για το καλοκαίρι θα πληρώσεις 5 με 10 ευρώ. Αν προσθέσεις και τις πιπεριές, τις μελιτζάνες κλπ που θα χρειαστείς το κόστος είναι… αξιό λόγου. Προσωπικά βάζω 100 ντοματιές στο κτήμα μου, κάτι που δε θα μπορούσα να κάνω αν αγόραζα φυτά.
Συνήθως δε ξέρεις καν τι ποικιλία ή υβρίδιο είναι το φυτό που αγοράζεις. Και τα δύο είδη που ανάφερα έχουν χιλιάδες ποικιλίες και υβρίδια το καθένα.

Διαδικασία φύτευσης σπόρων ή σπορόφυτων

Έτοιμο φυτό

Η φύτευση σπόρων-σπορόφυτων και η καλλιέργεια τους, αποτελούν ένα από τα πιο διασκεδαστικά χόμπι έχοντας πολλαπλά οφέλη για σας αλλά και για την οικογένεια σας, χαρίζοντας ηρεμία, γαλήνη και χαλάρωση. Όχι μόνο την ώρα που ασχολείστε και φροντίζετε τον κήπο σας, αλλά και όταν θα απολαμβάνετε το αποτέλεσμα. Αρκεί να ακολουθήσετε αυτά τα απλά βασικά βήματα και θα ανταμειφθείτε σίγουρα!

Σπόροι
• Τσεκάρετε το φακελάκι σπόρων που έχετε προμηθευτεί πότε είναι η κατάλληλη εποχή σποράς. Έχετε υπόψη το κλίμα της περιοχής σας.
• Κοσκινίστε το χώμα που θα χρησιμοποιήσετε στο σπορείο, για να είναι ελαφρύ και χωρίς σβώλους.
• Βάλτε ομοιόμορφα και ισόποσα το χώμα στη κάθε θέση πατήστε ελαφρά με το χέρι σας.
• Ποτίστε το χώμα με μικρή ποσότητα νερού και υπό μορφή σταγόνων, χρησιμοποιώντας ποτιστήρι με μικρές τρύπες.
• Φυτέψτε τους σπόρους τοποθετώντας αρκετούς στη μια σας παλάμη και με το άλλο χέρι, βάλτε τους έναν – έναν στο χώμα, αφήνοντας μεταξύ τους κάποια απόσταση. Η απόσταση αυτή εξαρτάται από το είδος του φυτού, οπότε δείτε περισσότερες πληροφορίες στο φακελάκι των σπόρων.
• Καλύψτε μ’ ένα λεπτό στρώμα χώματος τους σπόρους. Το πάχος του χώματος πρακτικά υπολογίζεται ως εξής, όσο 2 φορές το ύψος του σπόρου (τη μεγάλη διάσταση).
• Πιέζετε ξανά ελαφρά την επιφάνεια του χώματος με τα δάχτυλα.
• Χρησιμοποιήστε ένα αδιάβροχο μαρκαδόρο ώστε να σημειώσετε τη ποικιλία την ημερομηνία σποράς.
• Ελέγχετε ξανά τυχόν οδηγίες στο πακέτο σπόρων που αγοράσατε, που να αφορούν τη θερμοκρασία, τη φωτοπερίοδο (διάρκεια παραμονής στο φως) και το πότισμα του συγκεκριμένου είδους.

Έτοιμα φυτά
• Ελέγχετε τα φυτά σας αμέσως κατά την παραλαβή τους (υγρασία, ανάπτυξη, ευρωστία).
• Φυτέψτε πολύ σύντομα μετά τη παραλαβή. Όσο πιο νωρίς τόσο πιο επιτυχημένη η φύτευση σας.
• Όλα τα φυτά χρειάζονται επαρκή υγρασία του εδάφους μόλις φυτευτούν.
• Εφαρμόστε λίπανση για μια υγιή γρήγορη ανάπτυξη! Καλή επιτυχία!

Δείτε πώς να φτιάξετε λαχανόκηπος σε γλάστρες και μπαλκόνια εδώ