Τούτα,ο χειρότερος εχθρός της ντομάτας

240 ΕΧΘΡΟΙ ΝΤΟΜΑΤΑ

Η Τούτα είναι ένα έντομο που ανήκει στη οικογένεια των Λεπιδόπτερων.Προέρχεται από τη Νότιο Αμερική και τα τελευταία χρόνια έχει εξαπλωθεί παγκόσμια.Στη Ελλάδα εμφανίστηκε κυρίως το 2009-2010.Είναι ο χειρότερος εχθρός της τομάτας αλλά προσβάλει όλα τα Σολανοειδή (Τομάτα,Μελιτζάνα,Πατάτα,Πιπεριά).Η μεγάλη εξάπλωση του οφείλεται στις 10-12 γενεές που έχει ανά έτος.

Η αντιμετώπιση της δε είναι καθόλου εύκολη.Η Τούτα στη χώρα μας δε έχει κανένα σχεδόν θηρευτή και έτσι αν δε τη αντιμετωπίσουμε εμείς με τεχνητούς τρόπους η εξάπλωσή της θα είναι ραγδαία.Τη ζημιά στις καλλιέργειες δε την κάνει το ενήλικο έντομο αλλά οι προνύμφες και οι κάμπιες του.Κάνουν ζημιά και στον καρπό αλλά και στο ίδιο το φυτό.

Θηλυκή Τούτα γεννάει αυγά πάνω σε φύλλο ντομάτας
Στον καρπό γεννούν τα αυγά τους και αυτά κάνουν στοές και υποβαθμίζουν ή χαλάνε εντελώς τον καρπό.

Αλλά και στο ίδιο το φυτό,κάνουν στοές στα φύλλα και στους βλαστούς με αποτέλεσμα,από τη επιβράδυνση της ανάπτυξής του έως και πλήρη καταστροφή του.Στα φύλλα κάνει περίπου το ίδιο με τον γνωστό μας φυλλορύκτη ή φιδάκι.Κάνει στο εσωτερικό του φύλλου στοές και αφήνει το εξωτερικό ανέπαφο.

Πρόληψη

Το βασικό πάντα είναι η πρόληψη.Με τη κατάλληλη πρόληψη μπορούμε να αποφύγουμε τη Τούτα.Καλό είναι λοιπόν πριν αγοράσουμε σπορόφυτα να ελέγξουμε προσεκτικά μην έχουν ήδη προσβολές από Τούτα.Στοές σε φύλλα ή στο βλαστό είναι αυτό που πρέπει να κοιτάμε.Πρέπει το φυτό να δείχνει απόλυτα υγιές.

Αν δημιουργούμε μόνοι μας σπορόφυτα,πάλι θα πρέπει να έχουμε το νου μας για προσβολές σε νεαρά φυτά ώστε να τα απομονώσουμε και να τα καταστρέψουμε πριν φυτευθούν και εξαπλώσουν τη προσβολή και στα υπόλοιπα.

Μπορούμε επίσης αν η καλλιέργεια είναι σε θερμοκήπιο να χρησιμοποιήσουμε ειδικά δίκτυα για τη προστασία των εντός του θερμοκηπίου φυτών.

Τέλος θα πρέπει να πλένουμε καλά τα χέρια μας όταν έχουμε επαφή με προσβολές,για να μη μεταφέρουμε τη Τούτα από φυτό σε φυτό.

Tuta absoluta (Κ. Ν. Γιαννοπολίτης, agrotypos.gr)

Βιολογική αντιμετώπιση

Αν και δεν υπάρχουν στη χώρα μας φυσικοί θηρευτές της τούτας,υπάρχει ένας βιολογικός τρόπος για την αντιμετώπιση της.Αυτός είναι ο Βάκιλος Θουριγκίας.Ο Βάκιλος Θουριγκίας είναι ένα βακτήριο που βρίσκεται συνήθως στο έδαφος και χρησιμοποιείτε εδώ και δεκαετίες από τους βιολογικούς καλλιεργητές.Εκτός από το έδαφος μπορεί να βρεθεί σε υδάτινα περιβάλλοντα, στο στομάχι εντόμων (σκόρων, καμπιών, πεταλοειδών κυρίως), σε περιττώματα εντόμων,σε μέρη που έχει αρκετά έντομα, σε σιλό και εγκαταστάσεις αλεύρων.

Ο Βάκιλος αυτός εκκρίνει κρυστάλλους πρωτεΐνης που προσβάλουν αρκετά έντομα.Αναλυτικά προσβάλει λεπιδόπτερα (πεταλούδες και σκόροι), δίπτερα (μύγες και κουνούπια), κολεόπτερα (σκαθάρια), υμενόπτερα ( σφήκες , μέλισσες , τα μυρμήγκια ) και νηματώδεις . Οι κρύσταλλοι πρωτεΐνης αυτοί λέγονται Δ-Εντοξίνες.

Όταν το έντομο καταπιεί τις τοξίνες γίνεται μια αντίδραση που παραλύει το γαστρεντερικό του σύστημα και έτσι το έντομο σταματάει να τρώει.Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μετά από μερικές μέρες να πεθάνει από ασιτία.

Υπάρχουν διάφορα στελέχη του Βάκιλου Θουριγκίας που αντιμετωπίζουν διαφορετικά έντομα.Ο πιο διαδεδομένος είναι τοkurstaki που καταπολεμά κάμπιες από λεπιδόπτερα.

Ο Βάκιλος αυτός αν και έχει ανακαλυφθεί εδώ και περίπου έναν αιώνα,άρχισε να χρησιμοποιείτε στις καλλιέργειες μετά το 1950.Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί κατά πολύ η χρήση του από τους βιοκαλλιεργητές κυρίως και όχι μόνο.

Οι πρωτεΐνες του βακίλου έχουν εισαχθεί και σε πολλές γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες (καλαμπόκι,βαμβάκι) την τελευταία 20ετία.

Έχει πάρα πολύ καλά αποτελέσματα ειδικά σε κάποια δύσκολα έντομα,όπως το πράσινο σκουλήκι των λαχανοειδών και η τούτα στις τομάτες.

Ένα πολύ θετικό του Βακίλου είναι ότι δεν έχει καμία επίπτωση σε ωφέλιμα έντομα.Τα έντομα τα οποία προσβάλει είναι κατά κύριο λόγο προσβολές σε καλλιέργειες.Έτσι μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με άλλες μεθόδους βίο καλλιέργειας όπως είναι τα ωφέλιμα έντομα.

Στον άνθρωπο δεν έχει καμία επίπτωση και έτσι μπορεί να γίνει συγκομιδή από τα φυτά παράλληλα με τον ψεκασμό.

Σαν εντομοκτόνο πωλείται από τα γεωπονικά καταστήματα από διάφορες εταιρίες. Είναι σχετικά οικονομικός με τιμή 3-5 ευρώ το κιλό περίπου.Είναι συνήθως σε μορφή λευκής σκόνης (κρυστάλλων),αλλά υπάρχει και σε υγρό. Χρησιμοποιείτεπασπαλιστός ή με φυσούνα απευθείας πάνω στα φυτά όταν είναι σε σκόνη,ενώ μέσω του συστήματος ποτίσματος όταν είναι σε υγρή μορφή.

Τα πρώτα χρόνια της προσβολής της τούτας στην Ευρώπη ήταν σχεδόν ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της μέχρι να αναπτυχθούν χημικά σκευάσματα και φερομόνες.

Ένα από τα λίγα μειονεκτήματα του είναι η μικρή χρονική διάρκεια που παραμένει ενεργός όταν εκτεθεί.Κάποια σκευάσματα μένουν ενεργά για μία μόνο μέρα.Τα περισσότερα έχουν μέγιστο όριο τις 7 μέρες.Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται ψεκασμοί ανά τακτά διαστήματα για να είναι πλήρως αποτελεσματική η αντιμετώπιση.

Επίσης έχει μικρότερη χρονική διάρκεια ζωής σαν σκεύασμα από τα υπόλοιπα σκευάσματα φυτοπροστασίας (2 περίπου χρόνια).Γιαυτό καλό είναι να κοιτάτε την ημερομηνία παραγωγής των σκευασμάτων πριν τα αγοράσετε και να τα καταναλώνετε σε σχετικά μικρό διάστημα.

Τέλος ένα πρόβλημα που παρατηρείται είναι ότι επειδή δεν έχει άμεσα αποτελέσματα θεωρείται από πολλούς ανεπιτυχής ο ψεκασμός.Όπως είπαμε δεν σκοτώνει άμεσα τις κάμπιες αλλά παραλύει το γαστρεντερικό τους σύστημα.Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να πεθάνουν από ασιτία.Κάτι που μπορεί να πάρει και μέρες.Αυτές τις μέρες βέβαια οι κάμπιες δεν έχουν καμία επίπτωση στις καλλιέργειες καθώς σταματάνε να τρέφονται.

Έτσι οι καλλιεργητές που βλέπουν έντονο πληθυσμό καμπιών λίγες μέρες μετά από χρήση του βακίλου,πιστεύουν ότι δεν έχει δράσει και χρησιμοποιούν χημικά εντομοκτόνα.Έτσι ενώ είναι αποτελεσματικός ο βάκιλος ερμηνεύεται λάθος η δράση του και εγκαταλείπεται.

Πλεονεκτήματα

Βιολογικός τρόπος
Συγκομιδή άμεσα,χωρίς μέρες αναμονής

Μειονεκτήματα

Μένει ενεργός για μικρό διάστημα (1-7 μέρες) όταν εκτεθεί σε εξωτερικές συνθήκες
Η δράση του μειώνεται σταδιακά με τον καιρό
Μένει ενεργός για σχετικά μικρό διάστημα στο ράφι (2 χρόνια)

Cycle de vie de Tuta absoluta

Έλεγχος με παγίδες φερομόνης

Εκτός από τη χημική ή βιολογική αντιμετώπιση ο κύριος τρόπος που χρησιμοποιείται είναι οι παγίδες με φερομόνες.Η φερομόνη είναι μια χημική ουσία που απελευθερώνεται από ένα ζώο προκειμένου να προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση, ή να μεταδώσει κάποιο μήνυμα σε ένα άλλο άτομο, πάντα όμως του ίδιου είδους. Υπάρχουν φερομόνες κινδύνου, εντοπισμού τροφής, σεξουαλικές και πολλές άλλες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη φυσιολογία των ατόμων συγκεκριμένων ειδών.

Οι παγίδες για τη Τούτα χρησιμοποιούν σεξουαλικές φερομόνες. Δηλαδή προσελκύουν τα έντομα που θέλουν να αναπαραχθούν ακολουθώντας αυτές τις φερομόνες.

Οι παγίδες φερομόνης είναι καθαρά οικολογικές αφού δε χρησιμοποιούν χημικά σκευάσματα.

Πλεονεκτήματα

Οικολογικός τρόπος
Εύκολος,τη τοποθετείς μια φορά και τέλος

Μειονεκτήματα

Δε αντιμετωπίζει τα ήδη προσβεβλημένα φυτά,απλώς ελέγχει και μειώνει δραστικά το πληθυσμό τους για τις επόμενες γενεές
Κάποιες από αυτές εκτός από τη Τούτα προσελκύουν και διάφορα ωφέλιμα έντομα.

Υπάρχουν διάφορων ειδών παγίδες,αλλά οι κύριες είναι τρεις.

1. Απλή παγίδα με νερό

Η απλή παγίδα αποτελείται από μια αμπούλα φερομόνης τοποθετημένη πάνω από μία λεκάνη γεμάτη με νερό και λίγο λάδι (το λάδι το βάζουμε για να μη υπάρχει εξάτμιση του νερού και συμπληρώνουμε συνέχεια).Η λεκάνη θα πρέπει να βρίσκεται περίπου μισό μέτρο πάνω από τη επιφάνεια του εδάφους.

2. Παγίδα φερομόνης με κόλλα

Η παγίδα φερομόνης με κόλλα,συνδυάζει τις ιδιότητες της φερομόνης και της κόλλας.Υπάρχουν 2 ειδών παγίδες με κόλλα.Αυτές με τη κίτρινη κόλλα και οι διάφανες.Οι διάφανες έχουν το πλεονέκτημα ότι δε προσελκύουν άλλα ωφέλιμα έντομα σε αντίθεση με τις κίτρινες.

3. Παγίδα τύπου Ferolite

Η παγίδα ferolite είναι ίσως ο πιο εξελιγμένος τρόπος αντιμετώπισης της Τούτας.Είναι μια πατέντα που χρησιμοποιεί τις φερομόνες μαζί με αυτοτροφοδοτούμενο(με ηλιακό συλλέκτη και επαναφορτιζόμενες μπαταρίες) φως ειδικού φάσματος που προσελκύει τις Τούτες.Ιδιαίτερα αποτελεσματικό.

Καταστροφή των προσβολών

Αν και οι παγίδες με τις φερομόνες κάνουν αρκετή καλή δουλειά στο έλεγχο του πλυθυσμού,ίσως να έχουμε και πάλι προσβολές στα φυτά μας.

Αν δούμε προσβολή,μπορούμε είτε με χημικά μέσα ή με τεχνητά να τις καταστρέψουμε.Όπως είπαμε υπάρχουν πλέον αρκετά χημικά σκευάσματα για τη άμεση αντιμετώπιση τους.

Tuta absoluta pheromone mass-trapping

Ο πιο απλός όμως τρόπος, είναι να καταστρέψουμε μόνοι μας τις προσβολές κλαδεύοντας και έπειτα καίγοντας τα σημεία που έχει γίνει η προσβολή.Το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε,είναι αν ένα φυτό έχει έντονη προσβολή και έχει καταστραφεί να το παρατήσουμε και να αφήσουμε να ολοκληρωθεί ο κύκλος της Τούτας.

Βέβαια για να γίνει καλύτερη αντιμετώπιση της Τούτας θα πρέπει να γίνεται καθολική αντιμετώπιση σε όλη τη περιοχή.Γιαυτό καλό είναι να διαδώσετε τους τρόπους αντιμετώπισης της σε όλους όσους ξέρετε και έχουν Σολανοειδή καλλιέργειες.