Κολλαγόνο μια πολύπλευρη αντιμετώπιση

Collagen is a versatile treatment - Τι είναι το κολλαγόνο?

Τα μόρια του κολλαγόνου Το κολλαγόνο είναι η κύρια δομική πρωτεΐνη των διαφόρων συνδετικών ιστών που είναι παρούσα στα ζώα. Βρίσκεται κυρίως σε ινώδεις ιστούς, όπως οι τένοντες και οι σύνδεσμοι, και υπάρχει επίσης άφθονη στους κερατοειδείς χιτώνες, στους χόνδρους, τα οστά, τα αιμοφόρα αγγεία, το έντερο, και στους μεσοσπονδύλιους δίσκους.
Το κολλαγόνο είναι η κύρια αδιάλυτη ινώδης πρωτεΐνη που βρίσκεται στην εξωκυτταρική μήτρα του δέρματος, μαζί με την ελαστίνη και το υαλουρονικό οξύ. Η οικογένεια κολλαγόνου αποτελείται από 28 διαφορετικές πρωτεΐνες 1,2, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 25% έως το 35% της συνολικής μάζας της πρωτεΐνης που υπάρχει στα θηλαστικά και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη δομή πολλών ιστών, όπως το δέρμα και τα οστά, παρέχοντας ακαμψία και ακεραιότητα 3, 4. Στην πραγματικότητα, το κολλαγόνο είναι το μείζον δομικό στοιχείο όλων των συνδετικών ιστών και των πιο άφθονων πρωτεϊνών που υπάρχει στο ζωικό βασίλειο. Η εξωκυτταρική μήτρα (ECM) των συνδετικών ιστών σχηματίζεται από ποικίλες οικογένειες πρωτεϊνών, εμπλεκόμενη στην δομική ακεραιότητα και από διάφορες άλλες φυσιολογικές λειτουργίες. Η σύνθεση και η δομή της ECM ποικίλλει σημαντικά στους διάφορους τύπους των συνδετικών ιστών και οδηγεί σε μοναδικά λειτουργικά και βιολογικά χαρακτηριστικά 5.

Οι πέντε πιο κοινοί τύποι κολλαγόνου είναι:
• Τύπος Ι: δέρμα, τένοντες, σύνδεσμοι και οστά
• Τύπος ΙΙ: χόνδρος, υαλοειδές σώμα, πηκτοειδής πυρήνας
• Τύπος III: δέρμα, αγγειακά τοιχώματα, δικτυωτές ίνες από τους περισσότερους ιστούς (πνεύμονες, ήπαρ, σπλήνα, κλπ.)
• Τύπος IV: σχηματίζει την βασική lamina του επιθηλίου – εκκρίνεται στρώμα των βασικών μεμβρανών
• Τύπος V: πνεύμονες, κερατοειδής χιτώνας, μαλλιά και εμβρυϊκές μεμβράνες

Με βάση την δομή τους και μια τρισδιάστατη οργάνωση, μπορούν να ομαδοποιηθούν σε σχηματισμούς ινιδίων κολλαγόνου, κολλαγόνα ινιδίων που συνδέονται (FACIT), κολλαγόνα ινιδίων σχηματισμού δικτύου αγκυρώσεως, κολλαγόνα διαμεμβράνης (MACIT), κολλαγόνα υπόγειας μεμβράνης και άλλα με μοναδικές λειτουργίες (Πίνακας 1) 2,5.

Στο ανθρώπινο σώμα το 80 – 90% του συνολικού κολλαγόνου αποτελείται από τα κολλαγόνα σχηματισμού ινιδίων. Τα τύπου Ι και V κολλαγόνα συμβάλλουν στην δομή των οστών, ενώ τα τύπου II και XI κολλαγόνα ινιδίων εμπλέκονται στον σχηματισμό της ινιδικής μήτρας στον αρθρικό χόνδρο 5-7.

Το κολλαγόνο τύπου IV, σε αντίθεση, σχηματίζει ένα δισδιάστατο δίκτυο ευέλικτης τριπλής έλικας και αυτό περιορίζεται στις πιο βασικές μεμβράνες 5,13.

ΤΥΠΟΣ	ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΙΣΤΩΝ
Ινίδια που σχηματίζουν κολλαγόνα
I	Χόριο, τένοντες, σύνδεσμοι, οστά, κερατοειδής χιτώνας
II	Χόνδροι, υαλοειδές σώμα, πηκτοειδής πυρήνας
III	Δέρμα, αγγειακά τειχώματα, δικτυωτές ίνες απο τους περισσότερους ιστούς, πνεύμονες, ήπαρ, σπλήνα,κλπ.
V	Πνευμόνων, κερατοειδούς χιτώνα, οστών, εμβρυακών μεμβρανών (μαζί με κολλαγόνο τύπου Ι)
XI	Χόνδροι, υαλοειδές σώμα
XXIV
XXVII
Υπόγειες μεμβράνες κολλαγόνου
IV	Υπόγειες μεμβράνες
Μικροϊνιδιακό κολλαγόνο
VI	Διαδεδεδομένα: Χόριο, χόνδροι, πλακούντας, πνεύμονες, αγγειακά τοιχώματα, μεσοσπονδύλιος δίσκος
Ινίδια αγκύστρωσης
VII	Δέρμα, δερματικοί επιδερμικοί κόμβοι, βλενογόνοι του στόματος, τράχηλος της μήτας
Εξαγωνικό σχηματιζόμενο δίκτυο κολλαγόνου
VIII	Ενδοθηλιακά κύτταρα, μεμβράνη του Descemet
X	Υπερτροφικός χόνδρος
Ινίδια που σχηματίζουν κολλαγόνο (FACIT)
IX	Χόνδρος, υαλώδες υγρό, κερατιειδής
XII	Περιχόνδριο, σύνδεσμοι,τένοντες
XIV	Τένοντες, αγγειακά τοιχώματα, πλακούντας, πνεύμονες, ύπαρ
XIX	Ανθρώπινο Ραβδομυοσάρκωμα
XX	Κερατοειδής επιθυλίου, εμβρυϊκό δέρμα, χόνδρος του στέρνου, τένοντες
XXI	Τοίχωμα αγγείου αίματος
Κολλαγόνο διαμεμβράνης (MACIT)
XIII	Επιδερμίδα, θύλακας της τρίχας, ενδομύϊο του εντέρου, χονδροκύτταρα, πνεύμονες, ήπαρ
XVII	Δερματικού, επιδερμικού κόμβου
XXIII
XXV
Multiplexins
XV	Ινοβλάστες, κύτταρα λείου μυός, νεφρών, παγκρέατος
XVI	Ινοβλάστες, άμνιο, κερατινοκύτταρα
XVIII	Πνεύμονες, συκώτι

Πίνακας 1. Κατανομή ιστού των διαφόρων μορίων κολλαγόνου. (Προσαρμογή από το ref. 5 και 8)

Τα κολλαγόνα εκκρίνονται κυρίως από τους ινοβλάστες στους συνδετικούς ιστούς 2, αλλά επίσης πολυάριθμα επιθηλιακά κύτταρα παράγουν ορισμένους τύπους κολλαγόνων. Η διάρθρωση των διαφόρων κολλαγόνων έχει ως σκοπό να βοηθήσει τους ιστούς να αντισταθούν στην έκταση (στο τέντωμα). Οι ινοβλάστες είναι ευαίσθητοι σε φυσικά και χημικά ερεθίσματα, τα οποία μπορεί να επάγουν τόσο την ενεργοποίηση όσο και τον πολλαπλασιασμό των ινοβλαστών. Η ενεργοποίηση των ινοβλαστών οδηγεί σε μια αύξηση της παραγωγής του κολλαγόνου.

Η δομή του κολλαγόνου Παρά την υψηλή δομική ποικιλομορφία μεταξύ των διαφόρων τύπων κολλαγόνου, όλα τα μόρια του κολλαγόνου μοιράζονται μια τριπλής έλικος ελικοειδή δομή, η οποία αποτελείται από τρεις πολυπεπτιδικές αλυσίδες (α-αλυσίδες) και όλες συνενωμένες σχηματίζουν μεταξύ τους μία διάταξη με μακρές λεπτές δέσμες ινιδίων 4,5. Η τριπλής δομής έλικα χαρακτηρίζεται από περιοχές μεγάλης συγκέντρωσης των τριών αμινοξέων: γλυκίνης, προλίνης και υδροξυπρολίνης (Σχήμα 1), που σχηματίζουν το χαρακτηριστικό μοτίβο επανάληψης (Gly – ΧΥ), όπου Χ και Υ μπορεί να είναι οποιοδήποτε αμινοξύ, αλλά συνήθως οι θέσεις αυτές καταλαμβάνονται από προλίνη και 5,13. Η παρουσία ενός υπολείμματος γλυκίνης, που είναι το μικρότερο σε ποσότητα αμινοξύ σε κάθε τρίτη θέση των πολυπεπτιδικών αλυσίδων, είναι απαραίτητη για τη συναρμολόγηση σε μια τριπλή έλικα.

Κάθε αμινοξύ έχει μια συγκεκριμένη λειτουργία. Μια ποικιλία από μοναδικές ιδιότητες οφείλονται κυρίως σε πρόσθετους τομείς πρωτεΐνών, που διακόπτουν την τριπλή έλικα, σχηματίζοντας άλλα είδη τρισδιάστατων δομών{ Gelse, 2003 # 41 } 5,13.

Η έλικα σχηματισμού με επαναλαμβανόμενο μοτίβο (Gly – XY) είναι η θεμελιώδης δομική μονάδα που σχηματίζει ινίδια (τύπου Ι, II και III) και αυτό οδηγεί σε τριπλούς ελικοειδείς τομείς 300 nm σε μήκος και με διάμετρο 1,5 nm. Κάθε αλυσίδα περιέχει περίπου 1000 αμινοξέα, τυλίγεται το ένα γύρω απο το άλλο και με χαρακτηριστικά μιας δεξιόστροφης τριπλή έλικος, που αποτελείται από τρεις υπομονάδες περιελιγμένες μεταξύ τους 5,13 (Εικόνα 2). Για παράδειγμα, δύο αλυσίδες α1 και α2, αποτελούν μία αλυσίδα κολλαγόνου τύπου Ι.

Οι εγγενείς τριπλές έλικες που χαρακτηρίζονται από την αντοχή τους στις πρωτεάσες, όπως η πεψίνη ή θρυψίνη και 9 ακόμα, μπορούν να αποικοδομούνται μόνο από συγκεκριμένες κολλαγενάσες (μεταλλοπρωτεϊνάσες) 5.

Σχήμα 2. Τριπλής έλικος ελικοειδής δομή ινιδίων κολλαγόνου.

Πολλαπλές τριπλές έλικες ινιδίων κολλαγόνου σχηματίζουν ένα σύμπλεγμα πολλαπλών ινιδίων ενωμένων μαζί για να σχηματίσουν μία ίνα κολλαγόνου. Τα ινίδια κολλαγόνου σχηματίζονται από διαφορετικούς τύπους κολλαγόνου: για παράδειγμα, το κολλαγόνο Ι και III στο δέρμα, κολλαγόνο II και III στο χόνδρο 4.

Τα κλασικά ινίδια κολλαγόνου (τύποι Ι, II, III, V, XI , XXIV και XXVII) σχηματίζουν πολλά μόρια συνενωμένα μαζί το ένα δίπλα στο άλλο με διάμετρο 24 και 400 nm.Στα ινίδια, τα γειτονικά μόρια κολλαγόνου μετατοπίζονται το ένα από το άλλο κατά περίπου 70 nm. Αυτή η κλιμακωτή διάταξη των επιμέρους μονομερών κολλαγόνων παράγει μία γραμμωτή επίδραση που μπορεί να φανεί στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Οι μοναδικές ιδιότητες των ινωδών κολλαγόνων οφείλονται στην ικανότητα των τριπλών ελίκων να σχηματίζουν παρόμοιες αλληλεπιδράσεις που εξελίσονται η μία δίπλα στην άλλη 5,13 .

Βραχέα τμήματα σε κάθε άκρο των αλυσίδων του κολλαγόνου (C- τελικό άκρο και Ν- άκρο) είναι σημαντικά για τον σχηματισμό των ινιδίων κολλαγόνου. Το C- προπεπτίδιο έχει ένα θεμελιώδη ρόλο στην έναρξη του σχηματισμού τριπλής έλικας, ενώ το Ν -προπεπτίδιο εμπλέκεται στη ρύθμιση της πρωτογενούς διαμέτρου των ινιδίων 5 (Σχήμα 3). Αυτά τα τμήματα (τελοπεπτιδίων) δεν έχουν τριπλή – ελικοειδή διαμόρφωση και περιέχουν το αμινοξύ της υδροξυλυσίνης. Η κάθε πλευρά αλληλεπίδρασης των μορίων κολλαγόνου σταθεροποιείται με ομοιοπολικούς διασταυρούμενους συνδέσμους που σχηματίζονται μεταξύ δύο αμινοξέων, λυσίνης (ή υδροξυλυσίνης) κατάλοιπα στο Ο- τελικό άκρο ενός μορίου κολλαγόνου με δύο παρόμοια κατάλοιπα στο Ν- τελικό άκρο ενός γειτονικού μορίου. Αυτοί οι σταυροειδείς δεσμοί σταθεροποιούν τη δομή των μορίων κολλαγόνου και παράγουν ένα ισχυρό κολλαγόνο ινιδίων 13.

Η σύνθεση και η συνδεσμολογία του κολλαγόνου Η σύνθεση και η συνδεσμολογία του κολλαγόνου ακολουθεί ένα φυσιολογικό μονοπάτι που ισχύει για μια εκκρινόμενη πρωτεΐνη (Σχήμα 4). Η ενεργοποίηση των ινοβλαστών στους συνδετικούς ιστούς οδηγεί σε μια αύξηση της παραγωγής του κολλαγόνου. Ο μηχανισμός του σχηματισμού κολλαγόνου είναι ευρέως γνωστός. Η γενετική πληροφορία που κωδικοποιείται στο DNA είναι «διαβάζω» (διαδικασία μεταγραφής στον πυρήνα), το ώριμο mRNA στη συνέχεια μεταφέρεται στο κυτταρόπλασμα και «μεταφράζεται» (μεταφραστική διαδικασία) για να παραχθούν οι μονές πολυπεπτιδικές αλυσίδες (α-αλυσίδες) στο τραχύ ενδοπλασματικό δίκτυο (ER) 5. Κάθε α-αλυσίδα περιέχει μία τερματική πεπτιδική αλληλουχία, που είναι επίσης γνωστή και ως περιοχή τριμερισμού, που κινεί την συναρμολόγηση των επιπλέον προδρόμων, οι οποίες ονομάζονται προκολλαγόνα 4.

Σχήμα 4. Σχηματική επισκόπηση της σύνθεσης του κολλαγόνου.

Συνδεδεμένη με ριβόσωμα mRNA μεταφράζεται σε αυξανόμενα μόρια προ-προκολλαγόνου που συναρμολογούνται στο εσωτερικό των ινοβλαστών, μέσα στον αυλό του ER 5,4,13.

Στο ER, η αλυσίδα προκολλαγόνου υποβάλλεται σε μια σειρά από μετα-μεταφραστικές τροποποιήσεις, όπως και με άλλες εκκρινόμενες πρωτεΐνες. Πρώτον, η γλυκοζυλίωση του προκολλαγόνου εμφανίζεται στο τραχύ ER και Golgi συγκρότημα, ειδικά η προλίνη και η λυσίνη οι οποίες δεσμεύονται. Τέλος, με τους δισουλφιδικούς δεσμούς ενδο-αλύσου μεταξύ των Ν – και C – αλληλουχιών προπεπτιδίων ευθυγραμμίζονται οι τρεις αλυσίδες πριν διαμορφωθούν σε τριπλή έλικα στο ER. Ο σχηματισμός τριπλών ελίκων προηγείται της ευθυγράμμισης των Ο -τελικών περιοχών των τριών α-αλυσίδων και εκκινεί τον σχηματισμό της τριπλής έλικος προχωρώντας στο Ν -τελικό άκρο 5,13 (Σχήμα 5).

Κατόπιν το προκολλαγόνο υποβάλλεται σε επεξεργασία και συναρμολογούνται, τα τριπλής έλικας μόρια και συσκευάζονται εντός του διαμερίσματος Golgi σε εκκριτικά κυστίδια και απελευθερώνονται στον εξωκυτταρικό χώρο 5. Τέλος, τα Ν -τερματικά και Ο -τερματικά προπεπτίδια διασπώνται από εξωκυτταρικά ένζυμα (πεπτιδάσες προκολλαγόνου). Η προκύπτουσα πρωτεΐνη, που συχνά αποκαλείται τροποκολλαγόνο, αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από μια τριπλή έλικα. Εκτομή των δύο προπεπτιδίων επιτρέπει στα μόρια του κολλαγόνου τον πολυμερισμό και αυθόρμητα την συνδεσμολογία σε κανονικά ινίδια στον εξωκυτταρικό χώρο (Σχήμα 5). Σε αυτήν την διαδικασία τυχόν ελαττώματα μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες. Η σταθερότητα και η λειτουργία του κολλαγόνου επίσης καθορίζονται από το σχηματισμό ομοιοπολικών διασυνδέσεων, οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός σταθερού δικτύου 5,4,13.

Το κολλαγόνο μπορεί να σχηματίσει διαφορετικές δομές Τα ινίδια που σχηματίζονται μπορούν να προσανατολίζονται διαφορετικά και σε διαφορετικούς τύπους ιστών. Σε τένοντες, τα ινίδια κολλαγόνου τύπου Ι ευθυγραμμίζονται παράλληλα μεταξύ τους και σχηματίζουν δέσμες ινών, ενώ στο δέρμα, ο προσανατολισμός είναι περισσότερο τυχαίος με το σχηματισμό ενός συμπλόκου δικτύων διαπλεκόμενων ινιδίων 5.

Τα κολλαγόνα διαφέρουν ως προς την ικανότητά τους να σχηματίζουν ινίδια και ίνες και να οργανώνουν αυτές τις δομές σε δίκτυα. Για παράδειγμα, τύπου ΙΙ είναι το χαρακτηριστικό και κυρίαρχο στοιχείο στον χόνδρο. Τα ινίδιά του είναι μικρότερα σε διάμετρο από τον τύπο Ι (15 – 50 nm) και είναι προσανατολισμένα τυχαία στην παχύρρευστη μήτρα πρωτεογλυκάνης. Τέτοια άκαμπτα μακρομόρια προσδίδουν αντοχή και συμπιεσιμότητα με τη μήτρα και το σχήμα τους αντιστέκεται στις μεγάλες παραμορφώσεις. Η ιδιότητα αυτή επιτρέπει στις αρθρώσεις να απορροφούν τους κραδασμούς 13.

Οι τύπου II αλυσίδες κολλαγόνου είναι διασυνδεδεμένες με πρωτεογλυκάνες στη μήτρα με τον τύπο IX κολλαγόνου (ινίδια κολλαγόνου που συνδέονται μεταξύ τους) στον χόνδρο και στο υαλώδες σώμα 5. Τύπου IX κολλαγόνα χαρακτηρίζονται από μακρές τριπλές έλικες, οι οποίες διακόπτονται από σύντομες μη ελικοειδείς και ευέλικτες περιοχές. Η σφαιρική αμινοτελική περιοχή εκτείνεται από τα ινίδια και αυτά πιστεύεται οτι προεξέχουν για την αγκύρωση των ινιδίων στις πρωτεογλυκάνες και άλλα συστατικά της εξωκυττάριας μήτρας 5,13 (σχήμα 6).

Το κολλαγόνο τύπου VI έχει μια ασυνήθιστη δομή: το μόριό του σχηματίζεται από τρεις διαφορετικές α-αλυσίδες (α1, α2 και α3), με τριπλής έλικος κοντές περιοχές περίπου 60 nm μήκος και χωρίζονται από μάλλον εκτεταμένες σφαιρικές περιοχές περίπου 40 nm μήκος 5. Τα ινίδια του καθαρού τύπου κολλαγόνου VI μοιάζουν με χάντρες που βρίσκονται σε σειρά. Σε πολλούς συνδετικούς ιστούς, ο τύπος κολλαγόνου VI δεσμεύεται με τον τύπο Ι για να σχηματίσει ινίδια με παχύτερες ίνες κολλαγόνου 13 (Σχήμα 6).

Σε ορισμένα μέρη, τα διάφορα συστατικά εξωκυτταρικής μήτρας οργανώνονται σε μια βασική lamina, ένα λεπτό φύλλο με παρόμοια δομή. Το κολλαγόνο τύπου IV είναι το πιο σημαντικό δομικό συστατικό των βασικών μεμβρανών και αποτελεί το βασικό ινώδες δισδιάστατο δίκτυο όλων των βασικών φύλλων. Η δομή του κολλαγόνου τύπου IV χαρακτηρίζεται από τρεις τομείς: τον Ν- τερματικό τομέα, ένα μεγάλο σφαιρικό πεδίο στο C – τελικό άκρο, και το κεντρικό τμήμα με ελικοειδείς σύντομες διακοπές (περίπου 24 φορές) της αλληλουχίας (Gly- XY) με τμήματα που δεν μπορούν να σχηματίσουν μια τριπλή έλικα 5. Αυτές οι σφαιρικές περιοχές εισάγουν ευελιξία εντός του μορίου. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές, μαζί με εκείνα μεταξύ των C- τερματικών σφαιρικών τομέων και των τριπλών ελίκων στα παρακείμενα μόρια τύπου IV, παράγουν ένα ινώδες δίκτυο ακανόνιστης διάστασης 13.

Κολλαγόνο και δέρμα Η ποικιλομορφία μεταξύ των μελών της οικογένειας του κολλαγόνου καθορίζεται κυρίως από την ύπαρξη πολλών α- αλυσίδων με διαφορετικό αριθμό αμινοξέων και το πώς αυτά συνδέονται μεταξύ τους δομικά. Το κολλαγόνο τύπου Ι είναι το πιο άφθονο στο ανθρώπινο σώμα: σχηματίζει περισσότερο από το 90% της οστικής και οργανικής μάζας είναι το κύριο κολλαγόνο των τενόντων, των συνδέσμων, του κερατοειδούς και πολλών διάμεσων συνδετικών ιστών. Είναι επίσης το κύριο συστατικό του ανθρώπινου δέρματος (80%). Το κολλαγόνο τύπου III συνθέτει το υπόλοιπο του κολλαγόνου του δέρματος (15%) 5,10.

Οι μοναδικές φυσικές ιδιότητες των ινών κολλαγόνου προσδίδουν δομική ακεραιότητα, σχηματίζοντας ένα πυκνό δίκτυο σε όλο το χόριο του δέρματος. Η κύρια λειτουργία αυτού του δικτύου είναι να παρέχει διαρθρωτική στήριξη στην επιδερμίδα. Επιπλέον, το κολλαγόνο και η ελαστίνη μαζί σχηματίζουν την εξωκυτταρική μήτρα, η οποία δίνει στο δέρμα δομή, ελαστικότητα και σφριγηλότητα 11 (σχήμα 7).

Το κολλαγόνο αναγνωρίζεται από την ιατρική και επιστημονική κοινότητα για την παροχή μιας δομικής υποστήριξης για τους περισσότερους ιστούς του σώματος και είναι ιδιαίτερα άφθονο στο συνδετικό ιστό. Ο σχηματισμός του κολλαγόνου απαιτείται επίσης για την κατασκευή πολλών άλλων ιστών, συμπεριλαμβανομένων των οστών, των χόνδρων, των ούλων, των τενόντων και των αιμοφόρων αγγείων.

Σχήμα 7. Διάγραμμα που δείχνει τη δομή του δέρματος. Τα διαφορετικά στρώματά του είναι ορατά: επιδερμίδα, χόριο και λιπώδης ιστός. Οι ίνες κολλαγόνου οι ινοβλάστες και η ελαστίνη επίσης παρουσιάζονται.

Το κολλαγόνο στο δέρμα παράγεται κυρίως από τους ινοβλάστες. Αυτά είναι τα κύτταρα του συνδετικού ιστού στο χόριο που είναι τα κυρίως υπεύθυνα για την παραγωγή και την οργάνωση της μήτρας του κολλαγόνου. Οι ινοβλάστες είναι ευαίσθητοι σε φυσικά και χημικά ερεθίσματα, τα οποία μπορεί να επάγουν τόσο την ενεργοποίηση όσο και τον πολλαπλασιασμό των ινοβλαστών. Τα χημικά ερεθίσματα με βάση ενός μηχανισμού «κλειδί-lock», όπου οι μικροί συνδέτες δεσμεύουν υποδοχείς που βρίσκονται στην εξωκυττάρια μεμβράνη των ινοβλαστών, προκαλεί την ενεργοποίησή τους 12. Φυσικά τα ερεθίσματα σχετίζονται άμεσα με τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του κολλαγόνου και των ινοβλαστών (Σχήμα 8).

Σχήμα 8. Ινοβλάστες ενεργοποίησης που οδηγούν στην παραγωγή κολλαγόνου.

Το κολλαγόνο είναι η πιο άφθονη πρωτεΐνη στα θηλαστικά, που αντιπροσωπεύει περίπου το 30% της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη στο ανθρώπινου σώμα. Θεωρείται ότι είναι η «κόλλα που κρατά το σώμα μαζί».

Το κολλαγόνο είναι αυτό που κρατά «κολλημένο» το σώμα μας και δεν το αφήνει να διαλυθεί. Είναι δηλαδή ένα είδος κόλλας (εξ ‘ου και το όνομά του) που διατηρεί του ιστούς του σώματος και τα κύτταρά μας «κολλημένα» όπως το τσιμέντο κρατάει τα τούβλα του σπιτιού.Κολλαγόνο βρίσκεται σε ινώδεις ιστούς, όπως στο δέρμα, στους συνδέσμους και στους τένοντες, καθώς και στα οστά, τα αιμοφόρα αγγεία, ο κερατοειδής χιτώνας του οφθαλμού, και στο έντερο.
ΤΟ κολλαγόνο ΕΙΝΑΙ ζωτικής σημασίας ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Των αιμοφόρων αγγείων δίνοντας ΣΤΟ Δέρμα ελαστικότητα αντοχή ΚΑΙ Η. στέρηση ΤΟΥ κολλαγόνου . προκαλεί ρυτίδες ΚΑΙ ΑΛΛΑ δερματικά Προβλήματα Ως Αποτελέσμα, το κολλαγόνο είναι ένα από τα πιο δημοφιλή συμπληρώματα μεταξύ των ηλικιωμένων – λόγω του ότι το δέρμα θεραπευτικές ιδιότητες.

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΠΟΣΙΜΟΥ ΚΟΛΛΑΓΟΝΟΥ

Υαλουρονικό Οξύ

Το υαλουρονικό οξύ βρίσκεται κυρίως στο δέρμα όπου διαδραματίζει ένα ρόλο κλειδί στην ενυδάτωση του δέρματος, χάρη στην ικανότητά του να δεσμεύει νερό. Είναι σημαντικό να αποκαθίστανται τα φυσιολογικά επίπεδα υαλουρονικού οξέος στο σώμα.Το υαλουρονικό οξύ (ΗΑ) είναι ένα υψηλού μοριακού βάρους πολυσακχαρίδιο, που βρίσκεται στην εξωκυτταρική μήτρα των συνδετικών ιστών, κυρίως [1].Το υαλουρονικό οξύ ( ΗΑ) είναι ένας πολυσακχαρίτης υψηλού μοριακού βάρους , που βρέθηκαν κυρίως στην εξωκυτταρική μήτρα των συνδετικών ιστών.
Η δομή του υαλουρονικού οξέος αποτελείται από ένα γραμμικό συνδυασμό των εναλλασσόμενων μονάδων γλυκουρονικού οξέος και Ν-ακετυλογλυκοζαμίνης, με ένα μέσο μοριακό βάρος που κυμαίνεται από 105 έως 107 kDa [2, 3]. Το μοριακό μέγεθος είναι ένας βασικός παράγοντας, καθώς αυτό επηρεάζει τις φυσικοχημικές ιδιότητες όπως το ιξώδες, την ελαστικότητα και την ικανότητα να συγκρατεί το νερό.
Το υαλουρονικό οξύ έχει πολλές φυσιολογικές λειτουργίες, όπως λίπανση, ομοιόσταση νερού ή πολλαπλασιασμό κυττάρων. Το ΗΑ διαδραματίζει ένα βασικό ρόλο στην ενυδάτωση των ιστών που οφείλεται στην ικανότητά του να δεσμεύει τα μόρια του νερού τα οποία μπορούν να φτάσουν μέχρι και 1000 φορές το μοριακό βάρος του [1]. Επιπλέον, το ΗΑ βρίσκεται σε μια ποικιλία μεγεθών και συνθέσεων και είναι σε θέση να αλληλεπιδρά με διάφορα άλλα μόρια, συμπεριλαμβανομένων των πρωτεϊνών (π.χ. κολλαγόνο) ή άλλες γλυκοζαμινογλυκάνες.
Το ΗΑ βρίσκεται κυρίως σε μαλακούς συνδετικούς ιστούς, ειδικότερα στο δέρμα και τις αρθρώσεις.
Πειράματα in vivo [4] έχουν δείξει ότι περίπου το 50% της συνολικής περιεκτικότητας σε ΗΑ είναι παρόντα στο δέρμα. Στο δέρμα, το ΗΑ συντίθεται στη μεμβράνη του πλάσματος των ινοβλαστών, κερατινοκυττάρων και άλλων κυττάρων [1] με μια πρωτεΐνική μεμβράνη: υαλουρονικό οξύ συνθάσης. Το ΗΑ βρίσκεται στο χόριο, αλλά επίσης και στα επιδερμικά μεσοκυττάρια διαστήματα, ιδίως στο μεσαίο ακανθώδες στρώμα. Αν και το ΗΑ είναι γνωστό ότι διαδραματίζει ένα δομικό ρόλο στο συνδετικό ιστό, το συνολικό ποσοστό του κύκλου εργασιών του φαίνεται να είναι εκπληκτικά γρήγορο.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το ΗΑ έχει ένα ρυθμό ανακύκλωσης από 0,5 έως μερικές (2-3) ημέρες [1, 5]. Ο καταβολισμός του ΗΑ λαμβάνει χώρα τόσο στην τοπική αποικοδόμηση όσο και στην παροχέτευση μέσω του λεμφικού συστήματος [5]. Με την πάροδο του χρόνου, η πυκνότητα και η κατανομή του ΗΑ στο δέρμα αλλάζει.
Σε γενικές γραμμές, το ηλικιωμένο δέρμα, το οποίο είναι λιγότερο σφριγηλό από το νεανικό δέρμα, χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα του ΗΑ. Ωστόσο, έχουν παρατηρηθεί διάφοροι μηχανισμοί που σχετίζονται με ενδογενή και εξωγενή γήρανση.
Η ενδογενής γήρανση του δέρματος χαρακτηρίζεται από εξωκυτταρική ατροφία με συνέπεια την απώλεια του ΗΑ, το οποίο με τη σειρά του επηρεάζει την ικανότητα του δέρματος να συγκρατεί το νερό. Η φωτογήρανση του δέρματος αντίθετα χαρακτηρίζεται από μία αύξηση στην πυκνότητα του υαλουρονικού οξέος, όπως παρατηρείται από Bernestein et al [6].
Ωστόσο, αν και η πυκνότητα αυξάνεται, το ΗΑ δεν εναποτίθεται φυσιολογικά στον elastoic material και αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά του να δεσμεύει νερό. H εναπόθεση του ΗΑ σε διαφορετικά σημεία, οι μεταβολές στο μέγεθος, την δομή και τη διαμόρφωση του ΗΑ μπορεί να επηρεάσει τις ιδιότητες δέσμευσης νερού του, καθώς και την ικανότητά του να αλληλεπιδρά με άλλα συστατικά της εξωκυτταρικής μήτρας. Συμπερασματικά, τόσο η ενδογενής γήρανση όσο και η εξωγενής επηρεάζουν την κανονική λειτουργία του ΗΑ, η οποίες με την σειρά τους σηματοδοτούν μία σημαντική μείωση της ενυδάτωση του δέρματος.

Το κολλαγόνο και αντιγήρανση
Καθώς μεγαλώνουμε, Η. ΠΑΡΑΓΩΓΗ κολλαγόνου αρχίζει ΝΑ ελαττώνετε ΚΑΙ ρυτίδες αρχίζουν ΝΑ αναπτύσσονται.
Όταν γερνάμε, η παραγωγή κολλαγόνου αρχίζει να επιβραδύνετε και οι κυτταρικές δομές αρχίσει να χάνουν τη δύναμή τους.
Ως αποτέλεσμα, το δέρμα αρχίζει να γίνετε εύθραυστο, λιγότερο ελαστικό με ρυτίδες Επιπλέον, τα μαλλιά αρχίζει να χάνουν το χρώμα τους, οι αρθρώσεις χάνουν την ευελιξία τους και η ποιότητα των οστών αρχίζει να επιδεινώνεται.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αναζητούν τρόπους για να τονώσουν την παραγωγή κολλαγόνου κατά των ρυτίδων που αρχίζουν να εμφανίζονται.
Τα ενέσιμα υλικά του δέρματος γίνονται όλο και πιο δημοφιλής για να απαλλαγούμε από τις γραμμές και τις ρυτίδες που σχετίζονται με τη γήρανση.
Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύεται στο Archives of Dermatology, με ενέσεις «Δερματική συμπληρώσεις» περιέχει υαλουρονικό οξύ, το οποίο πιστεύεται ότι διεγείρει την παραγωγή κολλαγόνου, αποκαθιστώντας την δομή του κατεστραμμένου δέρματος.

Οι Προόδοι της ιατρικής
Θεραπεία για καρδιακή νόσο -. ΟΙ επιστήμονες διαπίστωσαν Ότι ΤΟ κολλαγόνο ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ μετατρέψει ΑΠΌ ΤΗΝ άκαμπτη Μορφή Της ΣΕ ΜΙΑ ΠΙΟ εύκαμπτη Κατάσταση ΚΑΙ ΠΑΛΙ Στη συνέχεια Πίσω ευρήματα πολυακουσμένα επέτρεψαν πολυακουσμένα επιστήμονες ΝΑ αναπτύξουν ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΝΑ μπορούν μειώσουν ΤΟΝ κίνδυνο καρδιακής προσβολής Της ΚΑΤΑ εμποδίζοντας με το κολλαγόνο από την διάρρηξη στα αρτηριακά πλάκες.

Gum θεραπεία – μια νέα μέθοδος που χρησιμοποιούν βόειο κολλαγόνο έχει αποδειχθεί ότι είναι σε θέση να ενισχύσει την επούλωση των ούλων, σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Head & Face Ιατρικής

Αρθρίτιδα
Μια ισχυρή και σταθερή εναλλακτική λύση σε ανθρώπινο κολλαγόνο αναπτύχθηκε από μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία παθήσεων που προκαλούνται από ελαττώματα κολλαγόνου όπως η αρθρίτιδα

Υγρό πόσιμο κολλαγόνο: Πολύ κακό για το τίποτα ?
Αρκετός κόσμος τα τελευταία χρόνια έχει αγοράσει διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν κολλαγόνο προκειμένου να ενισχύσει την υγεία και την εμφάνισή του.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι το περιεχόμενο αυτών των σκευασμάτων απορροφούνται σε ικανοποιητικό βαθμό από το σώμα (το ποσιμο κολλαγόνο σε υγρή μορφή απορροφάται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτό που διατίθεται σε χάπια ή σε σκόνη) αλλά τα ενδεχόμενα οφέλη είναι υπό αμφισβήτηση.

Το κολλαγόνο (κολλαγόνο) είναι η μεγαλύτερη σε ποσότητα πρωτεΐνη που υπάρχει στο σώμα μας. Οι πρωτεΐνες (μόρια που περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο) αποτελούν περίπου το 45% του βάρους ενός ανθρώπου αν δεν υπολογίσουμε το νερό που περιέχει το σώμα.

Η ποσότητα του κολλαγόνου ως ποσοστό των πρωτεϊνών είναι γύρω στο 75%, δηλαδή αποτελεί το 30% του «στεγνού» σωματικού βάρους. Αυτό και μόνο σημαίνει ότι το κολλαγόνο είναι μια πολύ σημαντική πρωτεΐνη για το σώμα. Για κολλαγόνο βρίσκεται παντού στο σώμα μας, στους τένοντες, στην καρδιά, στα νύχια, στα μαλλιά, στο δέρμα, στα ούλα, στα μάτια, στις αρθρώσεις και στα αιμοφόρα αγγεία μας. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν διάφοροι τύποι κολλαγόνου στα διάφορα μέρη του σώματος.

Αν για κάποιο λόγο το σώμα μας σταματήσει να παράγει κολλαγόνο τότε εμφανίζεται μια τρομερή ασθένεια που πριν από δύο αιώνες συνήθιζε να «χτυπά» τους ναυτικούς των πλοίων που έκαναν μακρινά ταξίδια: το σκορβούτο. Η ασθένεια αυτή είναι η διάλυση του σώματος λόγω παντελούς έλλειψης βιταμίνης C (έτσι ανακαλύφθηκε ο ρόλος της βιταμίνης C που αρχικά ονομάστηκε ασκορβικό οξύ). Όταν λοιπόν δεν έχουμε βιταμίνη C δεν μπορεί να παραχθεί κολλαγόνο και το αποτέλεσμα είναι το σώμα να αρχίζει να καταρρέει και πρώτα απ ‘όλα τα αιμοφόρα αγγεία μας.

Σίγουρα κανείς δεν θα ήθελε να έχει πρόβλημα με την παραγωγή του κολλαγόνου του. Αλλά καθώς περνούν τα χρόνια, το σώμα γερνά και μειώνονται οι δυνατότητές του. Με το πέρασμα των δεκαετιών μειώνεται η ικανότητα παραγωγής πολλών πρωτεϊνών, ενζύμων και ορμονών. Το αποτέλεσμα είναι να παράγεται λιγότερο κολλαγονο. Μετά την ηλικία των 30 ετών η παραγωγή κολλαγόνου μειώνεται κατά 1-1,5% το χρόνο και αυτό έχει εμφανείς συνέπειες, ειδικά στο δέρμα. Άλλες συνέπειες της έλλειψης κολλαγόνου είναι συχνά η κούραση, οι πόνοι και μια γενικότερη μείωση της φυσικής απόδοσης. Πολλές ασθένειες χαρακτηριστικές του γήρατος, όπως η οστεοαρθρίτιδα, είναι στενά συνδεδεμένες με την ποσότητα του διαθέσιμου κολλαγόνου που υπάρχει στον οργανισμό.

Κολλαγόνο υπάρχει στο δέρμα από το γουρούνι, στον πατσά (το τζέλ στο ποδαράκι για τους μυημένους), στο χόνδρο από το μπούτι στο κοτόπουλο (ο άσπρος χόνδρος στο τελείωμα από το κόκαλο που πάντοτε πετάμε), στο κεφάλι από μερικά ψάρια καθώς και στα λέπια.
Εκτός του ότι αυτά δε βρίσκονται καθημερινά στο τραπέζι μας ώστε κάθε μέρα να παίρνουμε την απαραίτητη ποσότητα, υπάρχει και ένα άλλο σοβαρότατο πρόβλημα. Όταν το τρώμε από τις παραπάνω πηγές, επειδή είναι κατά βάση πρωτεΐνη το κολλαγόνο, το χωνεύουμε!!! Διασπάται σε αμινοξέα και μετά γίνεται κάτι άλλο στο σώμα μας... Με άλλα λόγια δεν
μπορούμε να επωφεληθούμε τρώγοντας κολλαγόνο μέσω της διατροφής.

Η λύση είναι υδρολυμμένο κολλαγόνο. Κομμένο σε πολύ μικρά κομματάκια - μόρια που είναι άμεσα απορροφήσιμα από το σώμα μας πριν τα χωνέψουμε! Η μέθοδος της υδρόλυσης γίνεται συνήθως με 2 τρόπους:

- Με οξέα
- Με ένζυμα φρούτων

Η δεύτερη μέθοδος είναι σαφώς καλύτερη, καθώς το Ph του προϊόντος δεν είναι τόσο όξινο και είναι πιο φιλικό προς το ευαίσθητο στομάχι. Ο βαθμός υδρόλυσης πρέπει να είναι τέτοιος ώστε το μόρια κολλαγόνου να είναι από 30,000 έως 50,000 Dalton. Εάν είναι μεγαλύτερα τα μόρια, αυτό που θα πιούμε θα το χωνέψουμε!!!
Τα πιο "αποτελεσματικά" κολλαγόνα είναι υδρολυμένα με μέσο μέγεθος μορίου 3000 εώς 5000 Dalton.

Προσοχή !!! διαβάστε και συμφωνήστε με τους Όρους Χρήσης του Ιστοτόπου , οι πληροφορίες που δημοσιεύονται αφορούν συνδέσμους βιβλίων και Ισοτόπων για βότανα και διατροφή που υπάρχουν στο διαδίκτυο εμείς ούτε είμαστε αρμόδιοι ούτε προτείνουμε τη χρήση τους , παρακαλούμε για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στους αρμόδιους Ιατρούς, και τους συγγραφείς των βιβλίων και των άρθρων. Και ειδικά σε σοβαρά θέματα υγείας πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ ο οποίος είναι ο μόνος κατάλληλος να κρίνει πως θα πρέπει να συνδυαστεί η φαρμακευτική αγωγή με τη διατροφή.
Σε κάθε περίπτωση προτού αποφασίσετε να δοκιμάσετε οποιαδήποτε εναλλακτική μέθοδο καταπολέμησης κάποιας ασθένειας/πάθησης, είναι σώφρον να επικοινωνήσετε πρώτα με τον *προσωπικό σας (*θεράπων) ιατρό, ο οποίος θα σας συμβουλέψει κατάλληλα.
Προσοχή!!! μην χρησιμοποιήσετε κάποιο βότανο ή έλαιο στο οποίο είστε αλλεργικοί. Ενώ ποτέ δεν πρέπει να ξεπερνάτε τις -δοσολογίες ( συμβουλευτείτε μόνο Ειδικό ).
Προσοχή !!! στην εγκυμοσύνη και στο θηλασμό πριν τη χρήση βοτάνων πάρτε άμεσα οδηγίες αποκλειστικά και μόνο από γυναικολόγο σας.

Σε πόσο καιρό θα δω αποτέλεσμα ? Εξαρτάται. Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και το σώμα του αντιδρά με το δικό του ρυθμό σε μια "αγωγή" ή σε ένα συμπλήρωμα διατροφής. Κατά γενική ομολογία αποτελέσματα θα δείτε σύντομα. Σε αρθρώσεις και κλειδώσεις ήδη από την πρώτη εβδομάδα. Στη δεύτερη προς τρίτη εβδομάδα σε μαλλιά και νύχια ενώ το δέρμα σας θα είναι πιο λαμπερό. Το θέμα είναι πως η "θεραπεία" καλό είναι να διαρκεί 3 μήνες, ώστε το σώμα σε καθημερινή βάση, να έχει "υλικά" για να επιδιορθώσει τις βλάβες που υπάρχουν στο σώμα σας.
Ένα βασικό πρόβλημα με όλα τα κολλαγόνα που κυκλοφορούν στην αγορά είναι ότι περιέχουν φρουκτόζη. Η φρουκτόζη στα φρούτα είναι δεμένη με φυτικές ίνες και συμπεριφέρεται καλύτερα σαν μορφή ενέργειας μέσα στο σώμα. Η τεχνητή φρουκτόζη και ειδικά το σιρόπι φρουκτόζης είναι απλά ΤΡΑΓΙΚΟ για όσους προσέχουν τη σιλουέτα τους. Σε μεγάλες ποσότητες, όχι μόνο παχαίνει αλλά προκαλεί σοβαρές βλάβες στις κυτταρικές μεμβράνες, στο ορμονικό προφίλ αλλά και στο μεταβολισμό!!!
Τα περισσότερα σκευάσματα που κυκλοφορούν στην αγορά περιέχουν φρουκτόζη ή γλυκόζη και είναι υδρολυμένα με οξέα. Λίγα επίσης είναι τα σκευάσματα που κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά και έχουν τους 3 βασικούς τύπους κολλαγόνου. Τα πιο πολυδιαφημισμένα προϊόντα έχουν τύπου 2 πεπτίδια και εστιάζουν τη δράση τους πιο πολύ στις αρθρώσεις και στις κλειδώσεις. Ασχέτως αν λανσάρονται ως προϊόντα ομορφιάς!

Αμινοξέα και πεπτίδια
Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να διατηρεί σε ικανοποιητικό επίπεδο παραγωγή κολλαγόνου? Ένας τρόπος να καταναλώνει τροφές που περιέχουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης C (από τη διατροφή και ενδεχομένως από τα διατροφικά συμπληρώματα). Ένας άλλος τρόπος είναι να καταναλώνει τροφές με επαρκείς ποσότητες πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες υπάρχουν κυρίως στα ζωικά τρόφιμα και ειδικά το κολλαγόνο υπάρχει μόνο στις ζωικές τροφές (100 γραμμάρια κρέας περιέχουν περιέχουν 6 γραμμάρια κολλαγόνου).
Για ερώτημα είναι: Αν κάποιος λαμβάνει διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν κολλαγόνο (σε υγρή μορφή ή σε χάπια ή σε σκόνη) θα δώσει στο σώμα του μια ώθηση ώστε να παράγει περισσότερο κολλαγόνο? Η απάντηση είναι πιθανότατα όχι διότι το κολλαγόνο δεν απορροφάται ως τέτοιο.
Οι πρωτείνες που τρώμε διασπώνται στο στομάχι και το λεπτό έντερο ενώ το σώμα απορροφά τα δομικά στοιχεία που τις αποτελούν, δηλαδή τα αμινοξέα. Στη συνέχεια τα αμινοξέα χρησιμοποιούνται για να συνθέσουν τις πρωτεΐνες που χρειαζόμαστε, μεταξύ των οποίων και το κολλαγόνο. Άρα δεν έχει σημασία τις πρωτεΐνες τρώμε διότι θα διασπασθούν κατά την πέψη. Αυτό που έχει σημασία είναι να παίρνουμε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός (το καλύτερο τρόφιμο από αυτής της πλευράς είναι το αυγό). Συνεπώς το να καταναλώνει κάποιος πόσιμο κολλαγόνο ως διατροφικό συμπλήρωμα δεν έχει κάποια ιδιαίτερη αξία αφού υπάρχουν τροφές που παρέχουν τα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός. Επιπλέον το κολλαγόνο είναι μια αρκετά μεγάλη πρωτείνη η οποία σε καμία περίπτωση δεν απορροφάται αν προηγουμένως δεν διασπαστεί στα δομικά της στοιχεία.
Υπάρχει ενδεχομένως κάποιος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε το να βοηθάει το υγρό πόσιμο κολλαγόνο? Η μόνη περίπτωση είναι όταν περιέχονται σ ‘αυτό ορισμένα πεπτίδια τα οποία κάποιος δεν μπορεί να συνθέσει εύκολα. Η λέξη πεπτίδια προέρχεται από το «πεπτός». Πρόκειται για «μικρές πρωτεΐνες» που απορροφούνται από τον οργανισμό χωρίς περαιτέρω διάσπαση. Θα μπορούσε λοιπόν να φανταστεί κανείς την περίπτωση που κάποιος έχει μια δυσκολία να συνθέσει ορισμένα μέρη του κολλαγόνου τα οποία υπάρχουν έτοιμα στο υγρό, πόσιμο κολλαγόνο. Από την άλλη μεριά όμως, τέτοια πεπτίδια είναι παρόντα και όταν τρώμε ζωικές τροφές οι οποίες όπως είπαμε περιέχουν κολλαγόνο. Με λίγα λόγια, το σώμα ενός υγιούς ανθρώπου που κάνει σωστή διατροφή δεν θα παράγει περισσότερο κολλαγόνο επειδή ο ίδιος καταναλώνει υγρό κολλαγόνο. Οι παραπανίσιες ποσότητες χρησιμοποιούνται απλά ως θερμίδες.
Οι εταιρείες που εμπορεύονται διατροφικά συμπληρώματα ισχυρίζονται ότι οι ευεργετικές ιδιότητες του πόσιμου κολλαγόνου σε υγρή μορφή είναι αμέτρητες και βρίσκουν εφαρμογή τόσο στην αισθητική όσο και στην ιατρική. Τονίζουν ιδιαίτερα ότι βοηθάει στα αρθριτικά προβλήματα και στην οστεοπόρωση. Η έρευνα έχει δείξει ότι το υγρό, πόσιμο κολλαγόνο πράγματι απορροφάται από τον ανθρώπινο οργανισμό σε ικανοποιητικό ποσοστό, πάνω από 90% (κάτι που αδυνατούν να πετύχουν οι ταμπλέτες και οι κάψουλες που περιέχουν κολλαγόνο σε σκόνη) ωστόσο δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι αυτό βοηθάει σε κάτι περισσότερο από μια διατροφή που περιέχει ήδη τα απαραίτητα αμινοξέα στη σωστή δοσολογία. Να σημειωθεί ότι το πόσιμο κολλαγόνο όταν μια μελέτη έδειξε πως είναι άχρηστες οι κρέμες κολλαγόνου που προορίζονται για επάλειψη στο δέρμα (το κολλαγόνο είναι ένα μεγάλο μόριο και δεν μπορεί να διαπεράσει την επιδερμίδα).
-Πάντως η κατανάλωση υγρού, πόσιμου κολλαγόνου δεν είναι κάτι που μπορεί να έχει παρενέργειες, εκτός κι αν κάποιος καταναλώνει ήδη πολλές πρωτεΐνες. Υπάρχει ένα όριο στην ποσότητα της πρωτεΐνης που μπορεί να προσληφθεί χωρίς παρενέργειες από τον ανθρώπινο οργανισμό. Διότι το άζωτο των πρωτεϊνών μετατρέπεται σε ουρία από το συκώτι και όταν η πρόσληψη σε πρωτεΐνες υπερβαίνει την ικανότητα του συκωτιού να συνθέσει την ουρία, αυτή συσσωρεύεται στο αίμα και εμφανίζονται μερικά αρνητικά συμπτώματα που ισοδυναμούν με ήπια δηλητηρίαση.

Γιατί έχομε έλλειψη κολλαγόνου ?

Καθώς μεγαλώνουμε, η παραγωγή κολλαγόνου μειώνεται σταδιακά, κάνοντας τη διαθέσιμη ποσότητά του ανεπαρκή και καθένα από τα συστήματα που στηρίζει μπορεί να επηρεαστεί. Το αποτέλεσμα είναι οι πόνοι στις αρθρώσεις, η χαλάρωση των μυών, η δυσκολία στην κίνηση, οι ρυτίδες στο δέρμα, η κακή όραση, τα εύθραυστα οστά και οι ασθένειες που συνδέονται με το γήρας. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι ότι αρκετές από τις παθήσεις ή ασθένειες που εμφανίζονται σε έναν οργανισμό μπορεί να οφείλονται στην έλλειψη κολλαγόνου.

Δυστυχώς, το κολλαγόνο δεν μπορούμε να το λάβουμε άμεσα από καμία τροφή. Το υδρολυμένο κολλαγόνο έρχεται να δώσει μια λύση σε αυτό το πρόβλημα. Πρόκειται ουσιαστικά για μικρά αμινοξέα που βοηθούν την παραγωγή νέου κολλαγόνου στο σώμα. Τα αμινοξέα αυτά απορροφούνται γρήγορα από τον οργανισμό και χρησιμοποιούνται ως δομικά στοιχεία για την παραγωγή νέου κολλαγόνου.

Μια πληθώρα επιστημονικών μελετών έχει δείξει ότι το πόσιμο υδρολυμένο κολλαγόνο στην υγρή του μορφή είναι μια εξαιρετικά απορροφήσιμη μορφή κολλαγόνου και συνιστάται σε όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας που έχει δημιουργήσει η έλλειψη κολλαγόνου, αλλά και όσους αναζητούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής ή την εμφάνισή τους.

Είναι αδύνατον να λαμβάνει κάποιος το συμπλήρωμα διαστροφής υγρού πόσιμου κολλαγόνου και να μην δει βελτίωση στον οργανισμό του σε πολλά σημεία όπως:

μυϊκή τόνωση
τόνωση και πάχυνση του δέρματος
μείωση ρυτίδων
ανοικοδόμηση των αρθρώσεων
ενδυνάμωση των αρτηριών
ενδυνάμωση μαλλιών και νυχιών
αύξηση της ενέργειας
ευκαμψία
ανοικοδόμηση οργάνων

Τα χρόνια προβλήματα που μπορούν να διορθωθούν περιλαμβάνουν: οστεοπόρωση, υψηλή πίεση, αρθρίτιδα, αδυναμία ουροδόχου κύστης, παχυσαρκία, χρόνια κόπωση, δύσπνοια, αυτοάνοσες παθήσεις, δερματικά προβλήματα, σπάσιμο νυχιών.

Πώς να αυξήσω την παραγωγή κολλαγόνου στο δέρμα.
Ο πρώτος εχθρός του κολλαγόνου είναι ο χρόνος

Ο κολλαγόνος ιστός αποτελεί το 70% των πρωτεϊνών του δέρματος. Για να καταλάβουμε καλύτερα τι ρόλο παίζει το κολλαγόνο, φανταστείτε πως το δέρμα μας μοιάζει με ένα φουσκωτό στρώμα. Το σχήμα αυτού του στρώματος διατηρείται με μικρά εσωτερικά ελατήρια (ίνες κολλαγόνου) και ένα υγρόφιλο τζελ (τα μόρια του υαλουρονικού οξέος), το οποίο γεμίζει τα κενά ανάμεσα στα ελατήρια. Όταν η ποσότητα ή η ελαστικότητα των ελατηρίων μειώνεται, το στρώμα παραμορφώνεται και, σαν αποτέλεσμα, στο σεντόνι του κρεβατιού μας (δηλαδή στην επιδερμίδα) δημιουργούνται τσαλακώματα (δηλαδή ραγάδες).

Με τα χρόνια, οι κολλαγόνες ίνες δεν αναπαράγονται πλήρως, εμπλέκονται μεταξύ τους και χοντραίνουν. Στα πρώτα 5 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, το δέρμα μας χάνει το 30% του κολλαγόνου του.

Γιατί, όμως, το κολλαγόνο χάνει σιγά-σιγά τις ιδιότητές του; -Ο κύριος εχθρός του κολλαγόνου είναι οι ελεύθερες ρίζες (ελαττωματικά μόρια, που τους λείπει ένα ηλεκτρόνιο), οι οποίες μπλέκουν τις ίνες κολλαγόνου μεταξύ τους, με αποτέλεσμα την απώλεια της ελαστικότητάς τους.

Οι αντιοξειδωτικές ουσίες (βιταμίνες A, E, C) δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες. Η βιταμίνη C, επιπλέον, ενεργοποιεί την παραγωγή νέου κολλαγόνου στο δέρμα. Φροντίστε ώστε η τροφή που τρώτε και τα προϊόντα περιποίησης προσώπου που χρησιμοποιείτε να περιέχουν αρκετά αντιοξειδωτικά.

Ο δεύτερος εχθρός του κολλαγόνου είναι η ορμόνη κορτιζόνη (η λεγόμενη ορμόνη του στρες), η οποία καταστρέφει τις ίνες κολλαγόνου.

Υπάρχουν αρκετές κρέμες με κολλαγόνο, η αποτελεσματικότητά τους, όμως, δεν είναι εγγυημένη. Πολλές έρευνες δείχνουν πως αν το δέρμα λαμβάνει «εύκολα» κολλαγόνο απ’ έξω, μειώνει την εσωτερική του παραγωγή, κάτι το οποίο επιδρά αρνητικά στην κατάστασή του. Γι΄αυτόν τον λόγο, η καλύτερη συμβουλή είναι να ενεργοποιούμε την παραγωγή κολλαγόνου από το δικό μας δέρμα για να το προστατεύουμε από το να καταστρέφεται.

Αν θέλετε να διατηρήσετε το δέρμα σας λείο για πολλά χρόνια, ακολουθήστε τις εξής συμβουλές:

1) Μην αγχώνεστε για ασήμαντα πράγματα. Η γιόγκα, οι τεχνικές αναπνοής και η spa-περιποίηση στο σπίτι θα σας βοηθήσουν να μειώσετε την παραγόμενη κορτιζόνη και να προστατέψετε τις ίνες κολλαγόνου από την πρόωρη καταστροφή.

2) Χρησιμοποιείτε προϊόντα περιποίησης προσώπου με υψηλή συγκέντρωση αντιοξειδωτικών

***UPDATE*** 8 σπιτικές συνταγές για αντιγηραντικές κρέμες προσώπου ***UPDATE***

Μια πολύ αποτελεσματική αντιμετώπιση (ή πρόληψη) των ρυτίδων είναι να βάζετε βιολογικό έλαιο σταφυλιού (το οποίο έχει 20 φορές πιο δυνατή αντιοξειδωτική δράση από τη βιταμίνη C!) στις επικίνδυνες περιοχές γύρω από το στόμα, ανάμεσα στα φρύδια και πάνω στο μέτωπο. Βάλτε την βραδινή σας κρέμα και έπειτα απλώστε μια σταγόνα από έλαιο σταφυλιού πάνω στις γραμμές των ρυτίδων. Για τις ρυτίδες γύρω από τα μάτια, χρησιμοποιήστε το πιο τρυφερό έλαιο ζοζομπά.

Δέκα τροφές που ενισχύουν την παραγωγή κολλαγόνου

Τροφές που αυξάνουν το κολλαγόνο στον οργανισμό σας - και συμπληρόματα διατροφής

Το κολλαγόνο είναι ένας τύπος πρωτεΐνης, και Παράγεται τόσο στο δέρμα όσο και σε άλλα μέρη του σώματος. Όταν είστε νέοι, έχετε άφθονο κολλαγόνο στο σώμα σας, και αυτός είναι ο λόγος που τα παιδιά έχουν λαμπερά μαλλιά και λεία επιδερμίδα. Όσο μεγαλώνετε, μειώνεται η παραγωγή κολλαγόνου στον οργανισμό και το δέρμα χάνει σταδιακά τη "ζωντάνια" που είχε.

Σε γενικές γραμμές η παραγωγή κολλαγόνου αυξάνεται αν ακολουθείτε μια διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά, ωμέγα λιπαρά οξέα και μέταλλα.

Τα επιθηλιακά κύτταρα είναι υπεύθυνα για την παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης στο σώμα μας. Μετά τα 30 όμως η παραγωγή αρχίζει και φθίνει. Αργά ή γρήγορα, εξαρτάται από την ποιότητα ζωής που κάνει κάθε άνθρωπος, από τη διατροφή, από γονίδια. Συνήθως κατά 1.5% το χρόνο.

Δείτε τις ουσίες και τις βασικές ομάδες τροφών που πρέπει να βάλετε στη διατροφή σας για να βοηθήσετε τον οργανισμό σας στην παραγωγή κολλαγόνου:

Το σελήνιο προστατεύει το δέρμα από την ηλιακή ακτινοβολία και προωθεί την παραγωγή της γλουταθειόνης. Η γλουταθειόνη είναι ένα σούπερ ισχυρό αντιοξειδωτικό που μειώνει την φθορά του κολλαγόνου και της ελαστίνης, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες, που βλάπτουν τα κύτταρα του δέρματος.
Ο ψευδάργυρος μειώνει την ξηρότητα και τη φλεγμονή του δέρματος, ενώ ευνοεί την ανάπτυξη των κυττάρων του δέρματος και διατηρεί το κολλαγόνο και την ελαστίνη. Θα το βρείτε σε: Γαλοπούλα , Ακτινίδια , Πατάτες , Σκούρα πράσινα λαχανικά (λάχανο, σπανάκι, λάχανα, σπαράγγια, μπρόκολο, πιπεριές) Κόκκινα και πορτοκαλί φρούτα και λαχανικά (ντομάτες, γλυκοπατάτες, εσπεριδοειδή, παπάγια)
Τα ωμέγα λιπαρά οξέα καταπολεμούν την ξηρότητα και βοηθούν στην παραγωγή κολλαγόνου. Θα τα βρείτε σε: κάσιους , πεκάν , αμύγδαλα , Σολομό, τόνο , Αβοκάντο
Η -βιταμίνη Α επιδιορθώνει την επιδερμίδα και έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες Θα την βρείτε σε:Καρότα , Πεπόνι , Γλυκοπατάτες
Η βιταμίνη C βοηθά τον σχηματισμό του κολλαγόνου με το να μετατρέπει την προλίνη σε υδροξυπρολίνη και τη λυσίνη σε υδροξυλυσίνη που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες παράγονται την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Η μεγάλη χρησιμότητα της βιταμίνης C είναι η παραγωγή κολλαγόνου, αλλά γι' αυτό αρκούν μικρές ποσότητες κάθε μέρα, 10-20 mg. Θα την βρείτε σε: Κόκκινα φρούτα και λαχανικά (καρότα, οι γλυκοπατάτες, πεπόνι εσπεριδοειδή, παπάγια, ντομάτες) Σκούρα πράσινα λαχανικά (λάχανα λάχανο, σπανάκι, σπαράγγια, μπρόκολο, πιπεριές) , Ακτινίδια , Πατάτες
Η βιταμίνη Ε διεγείρει την παραγωγή κολλαγόνου. Θα την βρείτε σε: Φυλλώδη πράσινα λαχανικά , Ηλιόσπορους , Αμύγδαλα
Οι κατεχίνες είναι θρεπτικά συστατικά που δρουν ως αντιοξειδωτικά και εμποδίζουν τη διάσπαση του κολλαγόνου. Θα τις βρείτε σε: Πράσινο Τσάι
Οι ανθοκυανιδίνες είναι θρεπτικά συστατικά που ενδυναμώνουν το κολλαγόνο, συνδέοντας τις ίνες μαζί. Θα τις βρείτε σε: Σκούρα μούρα όπως τα σμέουρα, τα βατόμουρα, τα κεράσια, τα βατόμουρα και τη μαύρη σταφίδα
Το πυρίτιο είναι ένα μέταλλο που θεραπεύει τον συνδετικό ιστό. Θα το βρείτε σε: Αγγούρι
Το λυκοπένιο δρα όπως και τα αντιοξειδωτικά. Αυξάνει την παραγωγή κολλαγόνου και προστατεύει του δέρμα μας από την ακτινοβολία του ήλιου. Θα το βρείτε σε: Κόκκινα λαχανικά - κόκκινες πιπεριές, παντζάρια, ντομάτες
Μαγγάνιο Η σύσταση είναι για 1,8 mg για τις γυναίκες και 2,3 mg για τους άνδρες. Θα την βρείτε σε: καφέ ρύζι, το αβοκάντο, ο ανανάς, οι ξηροί καρποί, οι σταφίδες, το τσάι και γενικότερα τα προϊόντα ολικής άλεσης.
Χαλκός Ο χαλκός παίζει ρόλο στην παραγωγή κολλαγόνου. Ενεργοποιεί τη σύνθεση ενός ενζύμου, το οποίο είναι απαραίτητο στην τελική φάση παραγωγής.Πρέπει να προσλαμβάνουμε από τη διατροφή μας περίπου 900 μικρογραμμάρια χαλκού την ημέρα. Θα την βρείτε σε: στρείδια, καβούρια, κάσιους, αμύγδαλα, ηλιόσποροι, φακές και σοκολάτα περιέχουν χαλκό, αλλά οι πιο μεγάλες ποσότητες βρίσκονται στο βοδινό συκώτι.
Ψευδάργυρος Η σύσταση είναι για 11 mg στους άνδρες και 8 mg στις γυναίκες. Θα την βρείτε σε: διάφορες τροφές όπως στα στρείδια, τα μύδια, το φύτρο του σιταριού, τα βραζιλιάνικα φιστίκια, τον κρόκο των αυγών, τις σαρδέλες και τον αρακά.
Μούρα Τα βατόμουρα και τα κόκκινα μούρα «πολεμούν» τις ελευθερες ρίζες ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα επίπεδα κολλαγόνου.
Σόγια Επιβραδύνει τη γήρανση: Τοφού, τυρί ,γάλα σόγιας όλα περιέχουν γενιστείνη, φυτικές ορμόνες που λειτουργούν ως ισχυρό αντιοξειδωτικό αυξάνοντας την παραγωγή κολλαγόνου και εμποδίζοντας τα ένζυμα που γερνάνε το δέρμα.
Ασπρο τσάι Υποστηρίζει τη δομή του δέρματος: Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη στο πανεπιστήμιο Kingston σε συνεργασία με την εταιρία Neal’s Yard Remedies, το άσπρο τσάι προστατεύει τις δομικές προτείνες του δέρματος, ειδικά το κολλαγόνο. Πιστεύουν ότι προστατεύει και από την δράση των ενζύμων που αποδυναμώνουν το κολλαγόνο, βασική αιτία για την εμφάνιση των ρυτίδων .

Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε οτι υπάρχουν 3 κατηγορίες τροφίμων που βοηθούν τον οργανισμό σας στην παραγωγή κολλαγόνου

Ψάρια
Φρούτα και Λαχανικά
ξηροί καρποί

Εχθρός η ζάχαρη και το κάπνισμα
Αξίζει να τονιστεί ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί του κολλαγόνου είναι η ζάχαρη και το κάπνισμα. Η γλυκόζη, το «ζάχαρο» του αίματος προσκολλάται στις πρωτεΐνες του αίματος, ένα φαινόμενο που ονομάζεται γλυκοζυλίωση και επιταχύνει τη γήρανση. Όσο περισσότερη γλυκόζη κυκλοφορεί στο αίμα (αυτό συμβαίνει όταν τρώμε πολλούς απλούς υδατάνθρακες), τόσο μεγαλύτερη η γλυκοζυλίωση. Μάλιστα η φρουκτόζη προκαλεί 10 φορές μεγαλύτερη γλυκοζυλίωση από τη γλυκόζη. Κάθε γλυκοζυλίωση στο κολλαγόνο θέτει τις βάσεις για ρυτίδες και απώλεια της ελαστικότητας. Το δέρμα σακουλιάζει και τα διάφορα όργανα του σώματος γίνονται πιο άκαμπτα.

Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι κολλαγόνου που συμβάλλουν στην υγεία του δέρματος. Η γλυκοζυλίωση στοχεύει στο κολλαγόνο τύπου ΙΙΙ, το οποίο διαρκεί περισσότερο και είναι πιο σταθερό μετατρέποντάς το σε κολλαγόνο τύπου Ι που είναι πιο εύθραυστο.

Τέλος, το κάπνισμα ο κάπνισμα διεγείρει τη δράση ενός ενζύμου το οποίο διασπά το κολλαγόνο και μειώνει και την παραγωγή του. Μια μελέτη έδειξε πως η μείωση στην παραγωγή του κολλαγόνου μπορεί να φτάσει το 40% καπνίσματος εξαιτίας του.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
• Η οικογένεια κολλαγόνου αποτελείται από 28 διαφορετικές πρωτεΐνες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν 25% – 35% της συνολικής μάζας πρωτεΐνης σε θηλαστικά.
• Και οι 28 τύποι κολλαγόνου περιέχουν μια επαναλαμβανόμενη αλληλουχία Gly- YX και ελίσσονται σε μιας χαρακτηριστικής δομής τριπλή έλικα.
• Τα διαφόρων τύπων κολλαγόνα διαφοροποιούνται στην ικανότητα των ελικοειδών και μη ελικοειδών περιοχών τους να συνδέονται με ινίδια, για να σχηματιστούν φύλλα, ή να επιτευχθεί η διασταυρούμενη σύνδεση διαφορετικών τύπων κολλαγόνου.
• Τα περισσότερα κολλαγόνα είναι ινιδικά και αποτελούνται από μόρια κολλαγόνου τύπου Ι. Ένα δισδιάστατο δίκτυο του κολλαγόνου τύπου IV είναι το χαρακτηριστικό των βασικών μεμβρανών.
• Τα ινώδους τύπου μόρια κολλαγόνου (τύπου Ι, II και III) συναρμολογούνται σε ινίδια που σταθεροποιούνται με ομοιοπολικούς σταυροειδείς δεσμούς.
• Οι αλυσίδες προκολλαγόνου τροποποιούνται και συναρμολογούνται σε μια τριπλή έλικα στο ER, στο εσωτερικό του κυττάρου. Τα τριπλής έλικας μόρια στη συνέχεια απελευθερώνονται μέσω εκκριτικών κυστιδίων εντός του εξωκυτταρικού χώρου, όπου σχηματίζονται τα ινίδια κολλαγόνου και οι ίνες.
• Το κολλαγόνο τύπου Ι είναι το κύριο συστατικό του ανθρώπινου δέρματος (80%) συντεθειμένο με κολλαγόνο τύπου III που είναι το υπόλοιπο του κολλαγόνου του δέρματος (15%).
• Το κολλαγόνο στο δέρμα παράγεται κυρίως από ινοβλάστες. Οι ινοβλάστες είναι ευαίσθητα σε φυσικά και χημικά ερεθίσματα, τα οποία μπορεί να επάγουν τόσο την ενεργοποίηση οσο και τον πολλαπλασιασμό των ινοβλαστών.

Αναφορές

Heino, J. in BioEssays : news and reviews in molecular, cellular and developmental biology Vol. 29 1001-1010 (2007).
Matsuda, N. et al. Effects of ingestion of collagen peptide on collagen fibrils and glycosaminoglycans in the dermis. Journal of nutritional science and vitaminology52, 211-215 (2006).
Myllyharju, J. & Kivirikko, K. I. Collagens and collagen-related diseases. Annals of medicine33, 7-21 (2001).
Ricard-Blum, S. The collagen family. Cold Spring Harbor perspectives in biology3, a004978, doi:10.1101/cshperspect.a004978 (2011).
Gelse, K., Poschl, E. & Aigner, T. Collagens–structure, function, and biosynthesis. Advanced drug delivery reviews55, 1531-1546 (2003).
Birk, D. E., Fitch, J. M., Babiarz, J. P. & Linsenmayer, T. F. Collagen type I and type V are present in the same fibril in the avian corneal stroma. The Journal of cell biology106, 999-1008 (1988).
Mayne, R. Cartilage collagens. What is their function, and are they involved in articular disease? Arthritis and rheumatism32, 241-246 (1989).
van der Rest, M. & Garrone, R. Collagen family of proteins. FASEB journal : official publication of the Federation of American Societies for Experimental Biology5, 2814-2823 (1991).
Bruckner, P. & Prockop, D. J. Proteolytic enzymes as probes for the triple-helical conformation of procollagen. Analytical biochemistry110, 360-368 (1981).
Fleischmajer, R., MacDonald, E. D., Perlish, J. S., Burgeson, R. E. & Fisher, L. W. Dermal collagen fibrils are hybrids of type I and type III collagen molecules. Journal of structural biology105, 162-169 (1990).
Krieg, T. & Aumailley, M. The extracellular matrix of the dermis: flexible structures with dynamic functions. Experimental dermatology20, 689-695, doi:10.1111/j.1600-0625.2011.01313.x (2011).
Narayanan, A. S., Page, R. C. & Swanson, J. Collagen synthesis by human fibroblasts. Regulation by transforming growth factor-beta in the presence of other inflammatory mediators. The Biochemical journal260, 463-469 (1989).
Lodish H, Berk A, Zipursky SL, et al. Molecular Cell Biology. 4th edition. New York: W. H. Freeman; 2000. Section 22.3, Collagen: The Fibrous Proteins of the Matrix. Available from:

Επιστημονικές πηγές:

Laurent, T.C. and J.R. Fraser. FASEB J, 1992. 6(7): p. 2397-404.
Shimada, E. and G. Matsumura. J Biochem, 1975. 78(3): p. 513-7.
Tammi, R., et al. . J Invest Dermatol, 1991. 97(1): p. 126-30.
Reed, R.K., K. Lilja, and T.C. Laurent. Acta Physiol Scand, 1988. 134(3): p. 405-11.
Fraser, J.R., T.C. Laurent, and U.B. Laurent. J Intern Med, 1997. 242(1): p. 27-33.
Bernstein, E.F., et al. . Br J Dermatol, 1996. 135(2): p. 255-62.2