Καλλιέργεια πατάτας
Επομένως όπως για τον πολλαπλασιασμό του αμπελιού, της ιτιάς, της λεύκας, της κυδωνιάς, της τριανταφυλλιάς, της συκιάς, της ροδιάς και άλλων παρόμοιων θάμνων και δέντρων, οι οποίοι πολλαπλασιάζονται με μοσχεύματα, φροντίζουμε να πάρουμε τις βέργες ή τα μοσχεύματα από υγιείς και εκλεκτές ποικιλίες, το ίδιο πρέπει να φροντίσουμε και για το σπόρο της πατάτας.
Η μεγαλύτερη σοδειά επιτυγχάνεται μόνο όταν ο σπόρος προέρχεται από πατατόφυτα, που είχαν την μεγαλύτερη απόδοση. Γιατί η πατάτα που θα καλλιεργήσουμε θα διατηρήσει τα προτερήματα και τα ελαττώματα που έχει η μητρική πατάτα. Όταν η πατάτα είναι από νόστιμη και παραγωγική ποικιλία και τα παιδιά της θα γίνουν καλά όπως και αυτή.
Λόγο της μεγάλης σπουδαιότητας της προέλευσης και της ποιότητας του σπόρου οι καλοί πατατοκαλλιεργητές παράγουν και διαλέγουν μόνοι τους τον σπόρο από τα χωράφια τους και μάλιστα από την εποχή ακόμα της αναπτύξεως της πατάτας και όχι μετά την συλλογή της σοδειάς. Για αυτό πηγαίνουν στα χωράφια που έχουν φυτέψει με πατάτες 25-30 ημέρες μετά την έναρξη της βλαστήσεως και σημαδεύουν τα δυνατότερα πατατόφυτα, που έχουν 3-6 ζωηρούς βλαστούς, μπίχνωντας ένα καλάμι για σημάδι δίπλα τους. Μετά από ένα μήνα πηγαίνουν και εξετάζουν τα σημαδεμένα πατατόφυτα. Αν αυτά διατηρούνται ακόμα ζωηρά και έχουν άφθονα φύλλα και βλαστάρια και δεν είναι λίγα, ζαρωμένα ή κουλουριασμένα ή αρρωστημένα από περονόσπορο, αφήνουν το σημάδι.
Κατά την εποχή της συγκομιδής της πατάτας, πρώτα συλλέγουν προσεκτικά και χωρίς να τις πληγώσουν, τις πατάτες από τα σημαδεμένα φυτά. Τις διαλέγουν κατά μέγεθος και χρησιμοποιούν μόνο τις καλύτερες και μετρίου μεγέθους από αυτές για την σπορά της προσεχούς πατατοκαλλιέργειας.
Αν το πατατοχώραφο έχει τα περισσότερα φυτά του ασθενικά και με φύλλα κατσαρωμένα, ή τα φυτά είναι προσβεβλημένα από περονόσπορο ή σάπισμα του λαιμού του φυτού, τότε πρέπει κανείς να αλλάξει σπόρο και να φέρει από αλλού υγιή απαραίτητα για να μην γίνει επιζήμια η πατατοκαλλειέργειά του.
Για την Ελλάδα οι καλύτερες ποικιλίες για την ανοιξιάτικη σπορά είναι η πατάτα που προέρχεται από ψυχρά και ορεινά μέρη. Στα μέρη αυτά η πατάτα συλλέγεται συνήθως αργά μετά τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο και λόγο του χειμώνα ωριμάζει πολύ καλά μέχρι την άνοιξη και είναι πλουσιότερη σε άμυλο. Η αγορά του σπόρου πρέπει να γίνει όσο το δυνατότερο νωρίτερα, για να τον συντηρήσουν καλά μόνοι τους οι καλλιεργητές μέχρι την εποχή της σποράς του.
Η πατάτα που θα χρησιμοποιηθεί για σπορά πρέπει να είναι υγιείς, σφιχτή όχι μαλακή, να μην έχει εσωτερικά κενά(κουφάλες), να είναι βαριά και να έχει ανάβαθα μάτια. Να μην παρουσιάζει μελανά ή σκούρα στίγματα στο φλοιό της ή στη σάρκα της. Πρέπει να μην είναι χτυπημένη, λαβωμένη ή τρυπημένη από έντομα και σκουλήκια και να είναι ώριμη.
Η ώριμη πατάτα δεν ξεφλουδίζεται εύκολα, όταν τη χουφτιάζουμε και τρίβουμε το μεγάλο δάχτυλο στο φλοιό της. Η σοδειά από άωρες πατάτες είναι πρώιμες αλλά μικρότερες. Τότε ωριμάζουν εντελώς οι πατάτες, όταν μείνουν 5-8 ημέρες ακόμα μέσα στη γη, αφού ξεραθούν εντελώς τα φύλλα και οι κορμοί των πατατοφυτών.
Το μέγεθος του σπόρου Τα πειράματα απέδειξαν ότι όταν φυτεύουμε μεγάλες πατάτες από υγιή πατατόφυτα, η σοδειά είναι μεγαλύτερη, οι πατάτες περιέχουν περισσότερο άμυλο και τα φυτά αντέχουν περισσότερο στο περονόσπορο και σε άλλες ασθένειες. Γιατί η μητρική πατάτα τότε δίνει περισσότερη τροφή στα νέα φυτά και έτσι γίνονται οι βλαστοί και τα φύλλα τους ζωηρότερα και ανθεκτικότερα και έτσι τρέφουν καλύτερα τους κονδύλους τους. Επειδή όμως θα χρειαζόμαστε μεγάλες ποσότητες σπόρων αν χρησιμοποιούσαμε αποκλειστικά τις πολύ μεγάλες πατάτες για σπορά αλλά και επειδή οι πολύ μεγάλες πατάτες δεν αυξάνουν τόσο σε απόδοση όσο οι μέτριες, για αυτό θεωρείτε πιο συμφέρον να χρησιμοποιούνται για σπορά πατάτες μεγέθους ενός μεγάλου αυγού κότας και με σάρκα σφιχτή και αλευρώδη (19-20% άμυλο). Δύο και τρεις ακόμη μικρές πατάτες, αποδίδουν μικρότερη σοδειά από μία μεγάλη πατάτα αυτού του μεγέθους. Όταν όμως ο σπόρος προέρχεται από αρρωστημένα ή εκφυλισμένα φυτά η σοδειά είναι μικρή έστω και αν χρησιμοποιηθούν οι μεγαλύτερες πατάτες. Σε αυτή τη περίπτωση ακόμη και οι μικρότερες πατάτες από υγιή φυτά αποδίδουν περισσότερο από το μεγάλο σπόρο της εκφυλισμένης.
Όταν το έδαφος είναι υγρό και πτωχό και οι καιρικές συνθήκες είναι δυσμενείς, πρέπει να χρησιμοποιούνται πατάτες, μεγαλύτερου μεγέθους από ένα αυγό για τη σπορά. Όταν ο σπόρος έχει 3-4 ζωηρά μάτια, η σοδειά αποδίδει μεγαλύτερες πατάτες. Για αυτό κάποιοι καλλιεργητές συνηθίζουν κατά το φύτεμα της ολόκληρης πατάτας, να στραβώνουν τα άλλα μάτια με το μαχαίρι και να αφήνουν μόνο ένα ζωηρό μάτι στη κορυφή. Το στράβωμα όμως αυτό των ματιών απαιτεί πολύ εργασία και για αυτό χρησιμοποιούνται στη πράξη πατάτες με 5-6 μάτια το πολύ, ή χρησιμοποιείται για σπορά μόνο το τμήμα της κορυφής από τις πατάτες. Πατάτες με περισσότερα μάτια παράγουν πολλούς μεν βλαστούς αλλά αδύνατους και η σοδειά από αυτές αποτελείται από πολλές αλλά μικρές πατάτες.
Σπόρος ολόκληρος και σπόρος κομμένος
Τα πειράματα ειδικών επιστημών απέδειξαν, ότι ολόκληρη η πατάτα σαν σπόρος είναι προτιμότερη από την κομμένη. Ο κομμένος σπόρος αποδίδει συνήθως 20-30% μικρότερες σοδειές από τον ολόκληρο σπόρο σε μέγεθος αυγού, ο οποίος έχει το ίδιο βάρος με τα κομμάτια. Αλλά και οι μικρές πατάτες για σπορά είναι προτιμότερες και αποδίδουν μεγαλύτερη σοδειά από τα κομμάτια του ιδίου βάρους.
Σε πειράματα σε 4 ίδια χωράφια που φυτεύτηκαν μεγάλες, μέτριες, μικρές, κομμένες πατάτες, τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:
Μεγάλες πατάτες 94 οκάδες
Μεσαίες πατάτες 78 οκάδες
Μικρές πατάτες 76 οκάδες
Με κομμάτια 64 οκάδες
Σε μία μόνο περίπτωση η κομμένη πατάτα αποδίδει σχετικός καλή σοδειά και υγιή φυτά. Όταν κόβεται στη μέση κατά πλάτος σε δύο τμήματα, το τμήμα της κορυφής και το τμήμα του ομφαλού. Από αυτά για τη σπορά θα χρησιμοποιηθεί το τμήμα της κορυφής που έχει τα ζωηρότερα μάτια, κομμένο στο μέγεθος του αυγού της κότας. Η κοπή με κοφτερό μαχαίρι μπορεί να γίνεται σιγά σιγά από την εποχή της συλλογής έως την εποχή της σποράς της πατάτας. Τα κομμάτια για τη σπορά διατηρούνται σε λεπτά στρώματα 20 εκατοστών εντός ξηρού και καλώς αεριζόμενου χώρου και όχι σε σωρούς.
Όταν οι παραπάνω μέθοδοι δεν μπορούν να εφαρμοστούν και θέλουμε να κάνουμε οικονομία σπόρου, πρέπει να χωρίζουμε τη πατάτα για σπορά στα δύο κατά μήκος. Με αυτό τον τρόπο κάθε κομμάτι έχει τον ίδιο περίπου αριθμό ματιών και τα μισά της κορυφής και τα μισά του ομφαλού. Χρησιμοποιούνται σε αυτή την περίπτωση για σπορά και τα 2 κομμάτια. Όταν οι πατάτες κόβονται σε ακόμα μικρότερα κομμάτια, το οποίο είναι το χειρότερο, πρέπει να έχει τουλάχιστον 3 μάτια το καθένα. Συνήθως κόβετε η πατάτα στα τέσσερα κατά μάκρος, για να μοιράζονται τα μάτια της κορυφής και του ομφαλού το ίδιο σε όλα τα κομμάτια. Η χρησιμοποίηση κομμένων πατατών για σπορά, εκτός ότι επιφέρει ελάττωση σοδειάς, αφήνει και πολλά κενά στα πατατοχώραφα. Γιατί πολλοί από τους κομμένους σπόρους προσβάλλονται ευκολότερα από διάφορες ασθένειες και κυρίως της γάγγραινας του κορμού λόγο των πληγών και καταστρέφονται. Εκτός όμως από αυτό, το κόψιμο προκαλεί και αργοπορία στην ωρίμανση των πατατών.
Τέλος όποιος έχει λίγες μόνο πατάτες από μια εκλεκτή ποικιλία, την οποία θέλει να πολλαπλασιάσει γρήγορα, φυτεύει αυτές σε εύφορη γη και όταν αναβλαστήσουν, χωρίζει κάθε βλαστό και τον μεταφυτεύει χωριστά, όπως γίνεται στη λαχανοκομία και ανθοκομία από τους κηπουρούς.
Προπαρασκευή του σπόρου
Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η πατάτα για την ανοιξιάτικη σπορά μόλις την βγάλουμε από την αποθήκη, αλλά πρέπει να την αφήνουμε σε στρώματα 20-30 εκατοστόμετρων για 2-3 βδομάδες σε υπόστεγο ή στην ύπαιθρο ή στον αέρα, για να στεγνώσει και μετά να την φυτεύουμε. Επίσης όταν μεταχειριζόμαστε κομμάτια για σπορά, πρέπει να κόβουμε την πατάτα πριν 3-4 εβδομάδες και να τα στεγνώνουμε μα τον ίδιο τρόπο και μετά να τα φυτεύουμε.
Είναι αληθές, ότι ενίοτε η στεγνωμένη πατάτα αργεί να φυτρώσει, αλλά άμα φυτρώσει αναλαμβάνει ζωηρή βλάστηση και εξουδετερώνει την αργοπορία. Οι στεγνωμένες μάλιστα πατάτες που χρησιμοποιούνται για σπορά δίνουν όχι μόνο μεγαλύτερες αλλά και πιο πρώιμες σοδειές. Όταν δε έχει κανείς αρκετό καιρό, για να στεγνώσει τις κομμένες πατάτες διευκολύνει την επούλωση των πληγών τους με το πασπάλισμα αυτών με στάχτη ή με σκόνη ασβέστη ή με χώμα.
Για την φθινοπωρινή πατάτα (σπορά Ιουλίου-Αυγούστου) χρησιμοποιείται ο σπόρος της πρώιμης καλοκαιρινής πατάτας, η οποία συλλέγεται τέλη Μαΐου-Ιουνίου. Οι πατάτες αυτές τοποθετούνται μετά την συλλογή τους σε σκιερό μέρος σε στρώμα 30 περίπου εκατοστών πάχους, στο έδαφος ή σε σανίδες ή σε άχυρα και σκεπάζονται ελαφρός με χόρτα ή άχυρα. Καταβρέχονται δε ελαφρά ανά περιόδους με ποτιστήρι. Οι πατάτες αυτές αρχίζουν να πρασινίζουν σιγά σιγά και τα μάτια αρχίζουν να φουσκώνουν. Μετά από 40-50 ημέρες ο σπόρος είναι κατάλληλος για σπορά. Εάν οι πατάτες χρησιμοποιηθούν απ’ ευθείας για σπορά δεν φυτρώνουν όλες και αφήνουν κενά στα χωράφια.
Προβλάστηση της ανοιξιάτικης πατάτας
Οι κηπουροί των παραμεσόγειων περιοχών συνηθίζουν να φυτεύουν την άνοιξη πατάτες, οι οποίες έχουν προηγμένος πρασινίσει και βλαστίσει. Με αυτό τον τρόπο η σοδειά γίνεται μεγαλύτερη, οι πατάτες περιέχουν περισσότερο άμυλο και το σπουδαιότερο ωριμάζουν γρηγορότερα.
Ο τρόπος προβλαστήσεως είναι ο εξής:
Κατασκευάζονται τελάρα με ορθογώνια πλαίσια, με μήκος πλευρών 45-55 εκατοστών. Τα πλάγια πλευρά έχουν ύψος 10-12 εκατοστά και πόδια 5-10 εκατοστών ώστε να υπάρχει μεταξύ τους διάστημα για να διέρχεται ο ήλιος και ο αέρας. Το πάτωμά τους που μπορεί να γίνει με σύρμα σε κάποια μορφή σχάρας.
Οι πατάτες για σπορά τοποθετούνται όρθιες και η μία παραπλεύρως προς την άλλη, έξι εβδομάδες πριν την σπορά τους. Τα πλαίσια με την πατάτα τοποθετούνται κατόπιν σε σκιερό μέρος είτε σε υπόστεγο ή κάτω από δέντρα σε τοποθεσία ευάερη και φωτεινή και αφήνονται μέχρι την σπορά τους. Εάν υπάρχει φόβος παγετών τοποθετούνται σε αποθήκη φωτεινή και ευάερη. Όταν η θερμοκρασία ανέλθει στους 12 βαθμούς καταβρέχουν την πατάτα ελαφρώς με νερό της ίδιας θερμοκρασίας. Στην ανάγκη θερμαίνουν την αποθήκη. Με αυτό τον τρόπο φουσκώνουν τα μάτια και βλασταίνουν. Οι πατάτες στην αρχή πρασινίζουν και κατόπιν αναπτύσσουν τους βλαστούς τους μέσα στα πλαίσια.
Όταν οι βλαστοί φτάσουν μήκος από 1-1.5 εκατοστό, μεταφέρονται με τα πλαίσια στους αγρούς και φυτεύονται μετά προσοχής για να μην σπάσουν οι τρυφεροί βλαστοί γιατί τότε ο σπόρος γίνεται άχρηστος. Η αύξηση της σοδειάς με την προβλάστηση αποδείχτηκε ότι είναι σοβαρή και ιδίως όταν φυτεύονται προβλαστημένα κομμάτια πατάτας.
Στη Γαλλία η διαφορά υπέρ του προβλαστημένου σπόρου έφτασε 500-600 οκάδες το στρέμμα. Ιδίως η προβλάστηση είναι απαραίτητη, όταν φοβόμαστε ασθένειες από νηματώδη.
Τι ποσό σπόρου χρειάζεται στο στρέμμα
Όπως είπαμε ο καλύτερος σπόρος είναι η ολόκληρη πατάτα στο μέγεθος αυγού κότας. Στις πολύ παραγωγικές και όψιμες ποικιλίες το βάρος κάθε σπόρου πρέπει να είναι περίπου 30-50 δράμια. Στις συνηθισμένες 20-25 δράμια και στις πρώιμες 15-20. Εάν οι πατάτες φυτευθούν σε απόσταση 25-35 εκατοστά η μία από την άλλη υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν 150-400 οκάδες ανά στρέμμα, αναλόγως της πρωιμότητας της ποικιλίας. Δηλαδή οι πολύ όψιμες 400 οκάδες, οι μεσαίες 200-250 και οι πρώιμες 150-200 οκάδες. Εάν φυτευθούν σε αποστάσεις 40 εκατοστών θα χρειαστούν 100-250 οκάδες.
Στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη όπου η φύτευση γίνεται συνήθως σε γραμμές που απέχουν 50 εκατοστά και τα φυτά απέχουν 40 εκατοστά εντός της γραμμής αυτής, ο αναγκαίος σπόρος είναι 75-200 οκάδες το στρέμμα.
Από συγκριτικά πειράματα που έγιναν στην Γαλλία απεδείχθη, ότι όταν χρησιμοποιήθηκε μεγαλύτερος σπόρος, η σοδειά απέδωσε παραπάνω από το διπλάσιο της διαφοράς του βάρους του μεγάλου από τον μικρό σπόρο.
Το φύτεμα της πατάτας
Όταν φυτευτεί η πατάτα, δεν φυτρώνει εάν η θερμοκρασία είναι μικρότερη των 4 βαθμών. Τα πρώτα φύλλα εμφανίζονται όταν η μέση θερμοκρασία του αέρα είναι 10-12 βαθμοί, μετά από 15-25 ημέρες μετά την φύτευσή της πατάτας. Η ανθοφορία αρχίζει μετά από 35-40 ημέρες, εφόσον η μέση θερμοκρασία του αέρα είναι 14-16 βαθμούς. Η τέλεια ανάπτυξη των κονδύλων εντός της γης, δηλαδή η τέλεια ωρίμανση της πατάτας , τελειώνει συνήθως μετά 45-60 ημέρες μετά την άνθηση της πατάτας. Δηλαδή η διάρκεια της βλαστήσεως της πατάτας είναι συνήθως 100-130 ημέρες. Υπάρχουν βέβαια πρώιμες ποικιλίες που ωριμάζουν σε 70-80 ημέρες και άλλες όψιμες, που ωριμάζουν μετά από έξι μήνες.
Η Ελλάδα όπως και άλλες παραμεσόγειες χώρες ανήκουν σε αυτές που διακρίνονται για την ξηρασία τους κατά τους θερινούς μήνες μέχρι του φθινοπώρου. Η ξηρασία αυτή επιβραδύνει μέχρι και σταματά ακόμη την ανάπτυξη των ποωδών φυτών.
Η ξερική πατάτα στην Ελλάδα είναι μονόφορη, σπέρνεται τους μήνες της ανοίξεως από Φεβρουάριου μέχρι τον Απρίλιο και συγκομίζεται κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο. Η πατάτα στην Ελλάδα έχει ανάγκη πολλών ποτισμάτων για να αποδώσει μεγάλη σοδειά που μπορεί να φτάσει τις 3500 οκάδες το στρέμμα.
Η ποτιστική πατάτα επιτυγχάνει και στα θερμότερα μέρη της Ελλάδος. Η ποτιστική πατάτα στην Ελλάδα είναι δίφορη, φυτεύεται 2 φορές το χρόνο και κάνει 2 σοδειές. Εάν φυτεύεται κατά τους μήνες της άνοιξης (σπορά ανοιξιάτικη), δηλαδή από Φεβρουάριο μέχρι αρχές Μαΐου, συγκομίζεται μετά από 100-120 ημέρες από την φύτευσή της, δηλαδή αρχίζει να ωριμάζει από τέλος Μαΐου μέχρι Αυγούστου. Η πατάτα αυτή συνήθως ονομάζεται πρώιμη ή καλοκαιρινή πατάτα.
Οι πατατοκαλλιεργητές, κυρίως στη νότια Ελλάδα που διαθέτουν νερό, φυτεύουν πατάτα και κατά τον Ιούλιο-Αύγουστο (καλοκαιρινή σπορά). Οι φυτεμένες αυτές πατάτες, ωριμάζουν και συγκομίζονται κατά τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο. Η πατάτα αυτή ονομάζεται όψιμη ή φθινοπωρινή ή χειμωνιάτικη πατάτα.
Λίπανση της πατάτας
Μέσω πειραμάτων ο Γάλλος γεωπόνος Γκαρολά απέδειξε ότι μια όψιμη ποικιλία καλλιεργούμενη στη Β. Ευρώπη παρήγαγε 2400 οκάδες ανά στέμμα και απορρόφησε τα εξής ποσά θρεπτικών βασικών συστατικών:
Άζωτο 12 οκάδες, φωσφορικό οξύ 4 ½ οκάδες, κάλιο 22 οκάδες, ασβέστιο 10 οκάδες
Για να κάνουμε μια σύγκριση σημειώνουμε ότι μία καλή σοδειά σιταριού 250 οκάδων ανά στρέμμα απαιτεί περίπου κατά τον ίδιον, τις επόμενες ποσότητες θρεπτικών συστατικών κατά στρέμμα:
Άζωτο 10 οκάδες, φωσφορικό οξύ 5 ½ οκάδες, κάλιο 11 οκάδες, ασβέστιο 4 οκάδες
Η χλωρή λίπανση της πατάτας
Σε πολλά μέρη δεν υπάρχει κοπριά και για αυτό είναι δύσκολη η καλλιέργεια της πατάτας και των λαχανικών γενικά. Ο τρόπος για διορθωθεί εν μέρει η έλλειψη αυτής, είναι στα χωράφια πριν φυτεύσουμε πατάτα, σπείρουμε την προηγούμενη χρονιά πεταχτά την κατάλληλη εποχή ή βίκο ή σινάπι σε όλα τα χωράφια, ή λαθούρια ή κουκιά στα αργιλώδη, ή λούπινα στα πυριτικά (ξηρά και φτωχά σε ασβέστη).
Όταν τα φυτά αυτά φθάσουν στο άνθος τους, με ένα κύλινδρο ή μια σβάρνα ξύλινη πατιούνται και κατόπιν οργώνεται το χωράφι, ώστε να θαφτούν τα φυτά μέσα στη γη την κατάλληλη εποχή. Τα φυτά αυτά σαπίζουν σε λίγο χρόνο μέσα στο χώμα και γίνονται είδος κοπριάς (χλωρό λίπασμα).
Πηγή: Η πατάτα-Παναγιώτου Α. Δεκάζου-Παράρτημα «Γεωργικού δελτίου» Φεβρουαρίου 1933
ΠΗΓΗ http://www.ftiaxno.gr/2010/02/blog-post_24.html
Το διάλεγμα του σπόρου της πατάτας
Ο πρώτος και πιο σημαντικός όρος για την επιτυχία της πατατοκαλλιέργειας είναι η εκλογή των κατάλληλων πατατών για την σπορά. Ως σπόρος της πατάτας για την γεωργική καλλιέργεια, χρησιμοποιούνται στη πράξη οι κόνδυλοι, δηλαδή η πατάτα, η οποία είναι ένα κομμάτι του κορμού (ένα μόσχευμα στη γλώσσα των κηπουρών).Επομένως όπως για τον πολλαπλασιασμό του αμπελιού, της ιτιάς, της λεύκας, της κυδωνιάς, της τριανταφυλλιάς, της συκιάς, της ροδιάς και άλλων παρόμοιων θάμνων και δέντρων, οι οποίοι πολλαπλασιάζονται με μοσχεύματα, φροντίζουμε να πάρουμε τις βέργες ή τα μοσχεύματα από υγιείς και εκλεκτές ποικιλίες, το ίδιο πρέπει να φροντίσουμε και για το σπόρο της πατάτας.
Η μεγαλύτερη σοδειά επιτυγχάνεται μόνο όταν ο σπόρος προέρχεται από πατατόφυτα, που είχαν την μεγαλύτερη απόδοση. Γιατί η πατάτα που θα καλλιεργήσουμε θα διατηρήσει τα προτερήματα και τα ελαττώματα που έχει η μητρική πατάτα. Όταν η πατάτα είναι από νόστιμη και παραγωγική ποικιλία και τα παιδιά της θα γίνουν καλά όπως και αυτή.
Λόγο της μεγάλης σπουδαιότητας της προέλευσης και της ποιότητας του σπόρου οι καλοί πατατοκαλλιεργητές παράγουν και διαλέγουν μόνοι τους τον σπόρο από τα χωράφια τους και μάλιστα από την εποχή ακόμα της αναπτύξεως της πατάτας και όχι μετά την συλλογή της σοδειάς. Για αυτό πηγαίνουν στα χωράφια που έχουν φυτέψει με πατάτες 25-30 ημέρες μετά την έναρξη της βλαστήσεως και σημαδεύουν τα δυνατότερα πατατόφυτα, που έχουν 3-6 ζωηρούς βλαστούς, μπίχνωντας ένα καλάμι για σημάδι δίπλα τους. Μετά από ένα μήνα πηγαίνουν και εξετάζουν τα σημαδεμένα πατατόφυτα. Αν αυτά διατηρούνται ακόμα ζωηρά και έχουν άφθονα φύλλα και βλαστάρια και δεν είναι λίγα, ζαρωμένα ή κουλουριασμένα ή αρρωστημένα από περονόσπορο, αφήνουν το σημάδι.
Κατά την εποχή της συγκομιδής της πατάτας, πρώτα συλλέγουν προσεκτικά και χωρίς να τις πληγώσουν, τις πατάτες από τα σημαδεμένα φυτά. Τις διαλέγουν κατά μέγεθος και χρησιμοποιούν μόνο τις καλύτερες και μετρίου μεγέθους από αυτές για την σπορά της προσεχούς πατατοκαλλιέργειας.
Αν το πατατοχώραφο έχει τα περισσότερα φυτά του ασθενικά και με φύλλα κατσαρωμένα, ή τα φυτά είναι προσβεβλημένα από περονόσπορο ή σάπισμα του λαιμού του φυτού, τότε πρέπει κανείς να αλλάξει σπόρο και να φέρει από αλλού υγιή απαραίτητα για να μην γίνει επιζήμια η πατατοκαλλειέργειά του.
Για την Ελλάδα οι καλύτερες ποικιλίες για την ανοιξιάτικη σπορά είναι η πατάτα που προέρχεται από ψυχρά και ορεινά μέρη. Στα μέρη αυτά η πατάτα συλλέγεται συνήθως αργά μετά τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο και λόγο του χειμώνα ωριμάζει πολύ καλά μέχρι την άνοιξη και είναι πλουσιότερη σε άμυλο. Η αγορά του σπόρου πρέπει να γίνει όσο το δυνατότερο νωρίτερα, για να τον συντηρήσουν καλά μόνοι τους οι καλλιεργητές μέχρι την εποχή της σποράς του.
Η πατάτα που θα χρησιμοποιηθεί για σπορά πρέπει να είναι υγιείς, σφιχτή όχι μαλακή, να μην έχει εσωτερικά κενά(κουφάλες), να είναι βαριά και να έχει ανάβαθα μάτια. Να μην παρουσιάζει μελανά ή σκούρα στίγματα στο φλοιό της ή στη σάρκα της. Πρέπει να μην είναι χτυπημένη, λαβωμένη ή τρυπημένη από έντομα και σκουλήκια και να είναι ώριμη.
Η ώριμη πατάτα δεν ξεφλουδίζεται εύκολα, όταν τη χουφτιάζουμε και τρίβουμε το μεγάλο δάχτυλο στο φλοιό της. Η σοδειά από άωρες πατάτες είναι πρώιμες αλλά μικρότερες. Τότε ωριμάζουν εντελώς οι πατάτες, όταν μείνουν 5-8 ημέρες ακόμα μέσα στη γη, αφού ξεραθούν εντελώς τα φύλλα και οι κορμοί των πατατοφυτών.
Το μέγεθος του σπόρου Τα πειράματα απέδειξαν ότι όταν φυτεύουμε μεγάλες πατάτες από υγιή πατατόφυτα, η σοδειά είναι μεγαλύτερη, οι πατάτες περιέχουν περισσότερο άμυλο και τα φυτά αντέχουν περισσότερο στο περονόσπορο και σε άλλες ασθένειες. Γιατί η μητρική πατάτα τότε δίνει περισσότερη τροφή στα νέα φυτά και έτσι γίνονται οι βλαστοί και τα φύλλα τους ζωηρότερα και ανθεκτικότερα και έτσι τρέφουν καλύτερα τους κονδύλους τους. Επειδή όμως θα χρειαζόμαστε μεγάλες ποσότητες σπόρων αν χρησιμοποιούσαμε αποκλειστικά τις πολύ μεγάλες πατάτες για σπορά αλλά και επειδή οι πολύ μεγάλες πατάτες δεν αυξάνουν τόσο σε απόδοση όσο οι μέτριες, για αυτό θεωρείτε πιο συμφέρον να χρησιμοποιούνται για σπορά πατάτες μεγέθους ενός μεγάλου αυγού κότας και με σάρκα σφιχτή και αλευρώδη (19-20% άμυλο). Δύο και τρεις ακόμη μικρές πατάτες, αποδίδουν μικρότερη σοδειά από μία μεγάλη πατάτα αυτού του μεγέθους. Όταν όμως ο σπόρος προέρχεται από αρρωστημένα ή εκφυλισμένα φυτά η σοδειά είναι μικρή έστω και αν χρησιμοποιηθούν οι μεγαλύτερες πατάτες. Σε αυτή τη περίπτωση ακόμη και οι μικρότερες πατάτες από υγιή φυτά αποδίδουν περισσότερο από το μεγάλο σπόρο της εκφυλισμένης.
Όταν το έδαφος είναι υγρό και πτωχό και οι καιρικές συνθήκες είναι δυσμενείς, πρέπει να χρησιμοποιούνται πατάτες, μεγαλύτερου μεγέθους από ένα αυγό για τη σπορά. Όταν ο σπόρος έχει 3-4 ζωηρά μάτια, η σοδειά αποδίδει μεγαλύτερες πατάτες. Για αυτό κάποιοι καλλιεργητές συνηθίζουν κατά το φύτεμα της ολόκληρης πατάτας, να στραβώνουν τα άλλα μάτια με το μαχαίρι και να αφήνουν μόνο ένα ζωηρό μάτι στη κορυφή. Το στράβωμα όμως αυτό των ματιών απαιτεί πολύ εργασία και για αυτό χρησιμοποιούνται στη πράξη πατάτες με 5-6 μάτια το πολύ, ή χρησιμοποιείται για σπορά μόνο το τμήμα της κορυφής από τις πατάτες. Πατάτες με περισσότερα μάτια παράγουν πολλούς μεν βλαστούς αλλά αδύνατους και η σοδειά από αυτές αποτελείται από πολλές αλλά μικρές πατάτες.
Σπόρος ολόκληρος και σπόρος κομμένος
Τα πειράματα ειδικών επιστημών απέδειξαν, ότι ολόκληρη η πατάτα σαν σπόρος είναι προτιμότερη από την κομμένη. Ο κομμένος σπόρος αποδίδει συνήθως 20-30% μικρότερες σοδειές από τον ολόκληρο σπόρο σε μέγεθος αυγού, ο οποίος έχει το ίδιο βάρος με τα κομμάτια. Αλλά και οι μικρές πατάτες για σπορά είναι προτιμότερες και αποδίδουν μεγαλύτερη σοδειά από τα κομμάτια του ιδίου βάρους.
Σε πειράματα σε 4 ίδια χωράφια που φυτεύτηκαν μεγάλες, μέτριες, μικρές, κομμένες πατάτες, τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:
Μεγάλες πατάτες 94 οκάδες
Μεσαίες πατάτες 78 οκάδες
Μικρές πατάτες 76 οκάδες
Με κομμάτια 64 οκάδες
Σε μία μόνο περίπτωση η κομμένη πατάτα αποδίδει σχετικός καλή σοδειά και υγιή φυτά. Όταν κόβεται στη μέση κατά πλάτος σε δύο τμήματα, το τμήμα της κορυφής και το τμήμα του ομφαλού. Από αυτά για τη σπορά θα χρησιμοποιηθεί το τμήμα της κορυφής που έχει τα ζωηρότερα μάτια, κομμένο στο μέγεθος του αυγού της κότας. Η κοπή με κοφτερό μαχαίρι μπορεί να γίνεται σιγά σιγά από την εποχή της συλλογής έως την εποχή της σποράς της πατάτας. Τα κομμάτια για τη σπορά διατηρούνται σε λεπτά στρώματα 20 εκατοστών εντός ξηρού και καλώς αεριζόμενου χώρου και όχι σε σωρούς.
Όταν οι παραπάνω μέθοδοι δεν μπορούν να εφαρμοστούν και θέλουμε να κάνουμε οικονομία σπόρου, πρέπει να χωρίζουμε τη πατάτα για σπορά στα δύο κατά μήκος. Με αυτό τον τρόπο κάθε κομμάτι έχει τον ίδιο περίπου αριθμό ματιών και τα μισά της κορυφής και τα μισά του ομφαλού. Χρησιμοποιούνται σε αυτή την περίπτωση για σπορά και τα 2 κομμάτια. Όταν οι πατάτες κόβονται σε ακόμα μικρότερα κομμάτια, το οποίο είναι το χειρότερο, πρέπει να έχει τουλάχιστον 3 μάτια το καθένα. Συνήθως κόβετε η πατάτα στα τέσσερα κατά μάκρος, για να μοιράζονται τα μάτια της κορυφής και του ομφαλού το ίδιο σε όλα τα κομμάτια. Η χρησιμοποίηση κομμένων πατατών για σπορά, εκτός ότι επιφέρει ελάττωση σοδειάς, αφήνει και πολλά κενά στα πατατοχώραφα. Γιατί πολλοί από τους κομμένους σπόρους προσβάλλονται ευκολότερα από διάφορες ασθένειες και κυρίως της γάγγραινας του κορμού λόγο των πληγών και καταστρέφονται. Εκτός όμως από αυτό, το κόψιμο προκαλεί και αργοπορία στην ωρίμανση των πατατών.
Τέλος όποιος έχει λίγες μόνο πατάτες από μια εκλεκτή ποικιλία, την οποία θέλει να πολλαπλασιάσει γρήγορα, φυτεύει αυτές σε εύφορη γη και όταν αναβλαστήσουν, χωρίζει κάθε βλαστό και τον μεταφυτεύει χωριστά, όπως γίνεται στη λαχανοκομία και ανθοκομία από τους κηπουρούς.
Προπαρασκευή του σπόρου
Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η πατάτα για την ανοιξιάτικη σπορά μόλις την βγάλουμε από την αποθήκη, αλλά πρέπει να την αφήνουμε σε στρώματα 20-30 εκατοστόμετρων για 2-3 βδομάδες σε υπόστεγο ή στην ύπαιθρο ή στον αέρα, για να στεγνώσει και μετά να την φυτεύουμε. Επίσης όταν μεταχειριζόμαστε κομμάτια για σπορά, πρέπει να κόβουμε την πατάτα πριν 3-4 εβδομάδες και να τα στεγνώνουμε μα τον ίδιο τρόπο και μετά να τα φυτεύουμε.
Είναι αληθές, ότι ενίοτε η στεγνωμένη πατάτα αργεί να φυτρώσει, αλλά άμα φυτρώσει αναλαμβάνει ζωηρή βλάστηση και εξουδετερώνει την αργοπορία. Οι στεγνωμένες μάλιστα πατάτες που χρησιμοποιούνται για σπορά δίνουν όχι μόνο μεγαλύτερες αλλά και πιο πρώιμες σοδειές. Όταν δε έχει κανείς αρκετό καιρό, για να στεγνώσει τις κομμένες πατάτες διευκολύνει την επούλωση των πληγών τους με το πασπάλισμα αυτών με στάχτη ή με σκόνη ασβέστη ή με χώμα.
Για την φθινοπωρινή πατάτα (σπορά Ιουλίου-Αυγούστου) χρησιμοποιείται ο σπόρος της πρώιμης καλοκαιρινής πατάτας, η οποία συλλέγεται τέλη Μαΐου-Ιουνίου. Οι πατάτες αυτές τοποθετούνται μετά την συλλογή τους σε σκιερό μέρος σε στρώμα 30 περίπου εκατοστών πάχους, στο έδαφος ή σε σανίδες ή σε άχυρα και σκεπάζονται ελαφρός με χόρτα ή άχυρα. Καταβρέχονται δε ελαφρά ανά περιόδους με ποτιστήρι. Οι πατάτες αυτές αρχίζουν να πρασινίζουν σιγά σιγά και τα μάτια αρχίζουν να φουσκώνουν. Μετά από 40-50 ημέρες ο σπόρος είναι κατάλληλος για σπορά. Εάν οι πατάτες χρησιμοποιηθούν απ’ ευθείας για σπορά δεν φυτρώνουν όλες και αφήνουν κενά στα χωράφια.
Προβλάστηση της ανοιξιάτικης πατάτας
Οι κηπουροί των παραμεσόγειων περιοχών συνηθίζουν να φυτεύουν την άνοιξη πατάτες, οι οποίες έχουν προηγμένος πρασινίσει και βλαστίσει. Με αυτό τον τρόπο η σοδειά γίνεται μεγαλύτερη, οι πατάτες περιέχουν περισσότερο άμυλο και το σπουδαιότερο ωριμάζουν γρηγορότερα.
Ο τρόπος προβλαστήσεως είναι ο εξής:
Κατασκευάζονται τελάρα με ορθογώνια πλαίσια, με μήκος πλευρών 45-55 εκατοστών. Τα πλάγια πλευρά έχουν ύψος 10-12 εκατοστά και πόδια 5-10 εκατοστών ώστε να υπάρχει μεταξύ τους διάστημα για να διέρχεται ο ήλιος και ο αέρας. Το πάτωμά τους που μπορεί να γίνει με σύρμα σε κάποια μορφή σχάρας.
Οι πατάτες για σπορά τοποθετούνται όρθιες και η μία παραπλεύρως προς την άλλη, έξι εβδομάδες πριν την σπορά τους. Τα πλαίσια με την πατάτα τοποθετούνται κατόπιν σε σκιερό μέρος είτε σε υπόστεγο ή κάτω από δέντρα σε τοποθεσία ευάερη και φωτεινή και αφήνονται μέχρι την σπορά τους. Εάν υπάρχει φόβος παγετών τοποθετούνται σε αποθήκη φωτεινή και ευάερη. Όταν η θερμοκρασία ανέλθει στους 12 βαθμούς καταβρέχουν την πατάτα ελαφρώς με νερό της ίδιας θερμοκρασίας. Στην ανάγκη θερμαίνουν την αποθήκη. Με αυτό τον τρόπο φουσκώνουν τα μάτια και βλασταίνουν. Οι πατάτες στην αρχή πρασινίζουν και κατόπιν αναπτύσσουν τους βλαστούς τους μέσα στα πλαίσια.
Όταν οι βλαστοί φτάσουν μήκος από 1-1.5 εκατοστό, μεταφέρονται με τα πλαίσια στους αγρούς και φυτεύονται μετά προσοχής για να μην σπάσουν οι τρυφεροί βλαστοί γιατί τότε ο σπόρος γίνεται άχρηστος. Η αύξηση της σοδειάς με την προβλάστηση αποδείχτηκε ότι είναι σοβαρή και ιδίως όταν φυτεύονται προβλαστημένα κομμάτια πατάτας.
Στη Γαλλία η διαφορά υπέρ του προβλαστημένου σπόρου έφτασε 500-600 οκάδες το στρέμμα. Ιδίως η προβλάστηση είναι απαραίτητη, όταν φοβόμαστε ασθένειες από νηματώδη.
Τι ποσό σπόρου χρειάζεται στο στρέμμα
Όπως είπαμε ο καλύτερος σπόρος είναι η ολόκληρη πατάτα στο μέγεθος αυγού κότας. Στις πολύ παραγωγικές και όψιμες ποικιλίες το βάρος κάθε σπόρου πρέπει να είναι περίπου 30-50 δράμια. Στις συνηθισμένες 20-25 δράμια και στις πρώιμες 15-20. Εάν οι πατάτες φυτευθούν σε απόσταση 25-35 εκατοστά η μία από την άλλη υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν 150-400 οκάδες ανά στρέμμα, αναλόγως της πρωιμότητας της ποικιλίας. Δηλαδή οι πολύ όψιμες 400 οκάδες, οι μεσαίες 200-250 και οι πρώιμες 150-200 οκάδες. Εάν φυτευθούν σε αποστάσεις 40 εκατοστών θα χρειαστούν 100-250 οκάδες.
Στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη όπου η φύτευση γίνεται συνήθως σε γραμμές που απέχουν 50 εκατοστά και τα φυτά απέχουν 40 εκατοστά εντός της γραμμής αυτής, ο αναγκαίος σπόρος είναι 75-200 οκάδες το στρέμμα.
Από συγκριτικά πειράματα που έγιναν στην Γαλλία απεδείχθη, ότι όταν χρησιμοποιήθηκε μεγαλύτερος σπόρος, η σοδειά απέδωσε παραπάνω από το διπλάσιο της διαφοράς του βάρους του μεγάλου από τον μικρό σπόρο.
Το φύτεμα της πατάτας
Όταν φυτευτεί η πατάτα, δεν φυτρώνει εάν η θερμοκρασία είναι μικρότερη των 4 βαθμών. Τα πρώτα φύλλα εμφανίζονται όταν η μέση θερμοκρασία του αέρα είναι 10-12 βαθμοί, μετά από 15-25 ημέρες μετά την φύτευσή της πατάτας. Η ανθοφορία αρχίζει μετά από 35-40 ημέρες, εφόσον η μέση θερμοκρασία του αέρα είναι 14-16 βαθμούς. Η τέλεια ανάπτυξη των κονδύλων εντός της γης, δηλαδή η τέλεια ωρίμανση της πατάτας , τελειώνει συνήθως μετά 45-60 ημέρες μετά την άνθηση της πατάτας. Δηλαδή η διάρκεια της βλαστήσεως της πατάτας είναι συνήθως 100-130 ημέρες. Υπάρχουν βέβαια πρώιμες ποικιλίες που ωριμάζουν σε 70-80 ημέρες και άλλες όψιμες, που ωριμάζουν μετά από έξι μήνες.
Η Ελλάδα όπως και άλλες παραμεσόγειες χώρες ανήκουν σε αυτές που διακρίνονται για την ξηρασία τους κατά τους θερινούς μήνες μέχρι του φθινοπώρου. Η ξηρασία αυτή επιβραδύνει μέχρι και σταματά ακόμη την ανάπτυξη των ποωδών φυτών.
Η ξερική πατάτα στην Ελλάδα είναι μονόφορη, σπέρνεται τους μήνες της ανοίξεως από Φεβρουάριου μέχρι τον Απρίλιο και συγκομίζεται κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο. Η πατάτα στην Ελλάδα έχει ανάγκη πολλών ποτισμάτων για να αποδώσει μεγάλη σοδειά που μπορεί να φτάσει τις 3500 οκάδες το στρέμμα.
Η ποτιστική πατάτα επιτυγχάνει και στα θερμότερα μέρη της Ελλάδος. Η ποτιστική πατάτα στην Ελλάδα είναι δίφορη, φυτεύεται 2 φορές το χρόνο και κάνει 2 σοδειές. Εάν φυτεύεται κατά τους μήνες της άνοιξης (σπορά ανοιξιάτικη), δηλαδή από Φεβρουάριο μέχρι αρχές Μαΐου, συγκομίζεται μετά από 100-120 ημέρες από την φύτευσή της, δηλαδή αρχίζει να ωριμάζει από τέλος Μαΐου μέχρι Αυγούστου. Η πατάτα αυτή συνήθως ονομάζεται πρώιμη ή καλοκαιρινή πατάτα.
Οι πατατοκαλλιεργητές, κυρίως στη νότια Ελλάδα που διαθέτουν νερό, φυτεύουν πατάτα και κατά τον Ιούλιο-Αύγουστο (καλοκαιρινή σπορά). Οι φυτεμένες αυτές πατάτες, ωριμάζουν και συγκομίζονται κατά τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο. Η πατάτα αυτή ονομάζεται όψιμη ή φθινοπωρινή ή χειμωνιάτικη πατάτα.
Λίπανση της πατάτας
Μέσω πειραμάτων ο Γάλλος γεωπόνος Γκαρολά απέδειξε ότι μια όψιμη ποικιλία καλλιεργούμενη στη Β. Ευρώπη παρήγαγε 2400 οκάδες ανά στέμμα και απορρόφησε τα εξής ποσά θρεπτικών βασικών συστατικών:
Άζωτο 12 οκάδες, φωσφορικό οξύ 4 ½ οκάδες, κάλιο 22 οκάδες, ασβέστιο 10 οκάδες
Για να κάνουμε μια σύγκριση σημειώνουμε ότι μία καλή σοδειά σιταριού 250 οκάδων ανά στρέμμα απαιτεί περίπου κατά τον ίδιον, τις επόμενες ποσότητες θρεπτικών συστατικών κατά στρέμμα:
Άζωτο 10 οκάδες, φωσφορικό οξύ 5 ½ οκάδες, κάλιο 11 οκάδες, ασβέστιο 4 οκάδες
Η χλωρή λίπανση της πατάτας
Σε πολλά μέρη δεν υπάρχει κοπριά και για αυτό είναι δύσκολη η καλλιέργεια της πατάτας και των λαχανικών γενικά. Ο τρόπος για διορθωθεί εν μέρει η έλλειψη αυτής, είναι στα χωράφια πριν φυτεύσουμε πατάτα, σπείρουμε την προηγούμενη χρονιά πεταχτά την κατάλληλη εποχή ή βίκο ή σινάπι σε όλα τα χωράφια, ή λαθούρια ή κουκιά στα αργιλώδη, ή λούπινα στα πυριτικά (ξηρά και φτωχά σε ασβέστη).
Όταν τα φυτά αυτά φθάσουν στο άνθος τους, με ένα κύλινδρο ή μια σβάρνα ξύλινη πατιούνται και κατόπιν οργώνεται το χωράφι, ώστε να θαφτούν τα φυτά μέσα στη γη την κατάλληλη εποχή. Τα φυτά αυτά σαπίζουν σε λίγο χρόνο μέσα στο χώμα και γίνονται είδος κοπριάς (χλωρό λίπασμα).
PDF Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ - Υπουργείο Γεωργίας Κυπρου
ΠΗΓΗ http://www.ftiaxno.gr/2010/02/blog-post_24.html
Tags:
Καλλιέργεια
