Αλάδανος
ΕΔΩΔΙΜΟΤΗΤΑ: Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο τσαγιού. Το ελαιο-ρητίνη που λαμβάνεται από τα φύλλα και τους μίσχους πωλείται στο εμπόριο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν άρτυμα στα μαγειρευμένα φαγητά, στα παγωτά, στις τσίχλες κλπ.
Bown. D. Encyclopaedia of Herbs and their Uses
Grieve. A Modern Herbal
Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τον Κίσθο κατά της τριχόπτωσης.
Ο Διοσκουρίδης αναφέρει: Το λάδανον δύναμιν έχει θεραπευτικήν, μαλακτικήν, ανα-στομωτικήν, ίστησι δε τας ρέουσας τρίχας μιγέν οίνω και σμύρνη και μυρσινίω ελαίω, ουλάς τε ευπρεπεστέρας ποιεί μετ’ οίνου καταχριόμενον και ωταλγίας μεθ’ υδρομέλι-τος ή ροδίου εγχεομένου θεραπεύει, υποθυ-μιάται δε και προς δευτέρων εκβολάς και σκληρίας θεραπεύει τας εν μήτρα εν πεσσώ μιγέν, και ταις ανωδύνοις και βηχικάς και μαλάγμασι χρησίμως μείγνυται κοιλίαν τε ίστησι συν οίνω παλαιώ ποθέν, έστι δε και αρνητικόν»,Από την αρχαιότητα μέχρι και το τέλος του ιδού αιώνα το λάδανο το χρησιμοποιούσαν ως αντιλοιμώδες (κατά της πανώλους) και σαν τονωτικό.
Ο Celsus αναφέρει τη χρησιμοποίηση της ρητίνης του (Cistus ως έμπλαστρο σεκακοήθη σαρκώματα.
Ο Αέτιος ο Αμιδηνός αναφέρει ότι το λάδανον χρησιμοποιείται σαν πεσσός (υπόθετο) για σκληρούς όγκους στη μήτρα.
Ο Ορειβάσιος παρασκεύαζε αλοιφή με λάδανο κατά της τριχόπτωσης.
Ο Αβικέννας αναφέρει τη χρήση του λαδάνου για την αποσκλήρυνση του στομάχου και εντέρου και με τη μορφή αλοιφής για τη θεραπεία του σπλήνα
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ: Οι αδενικές τρίχες στα φύλλα παράγουν το «λάδανο» μία ελαιορητίνη που χρησιμοποιήται για θεραπευτικούς σκοπούς, στα σαπούνια, στα είδη αρωματοποιίας, απολύμανσης κλπ . Το λάδανο είναι υποκατάστατο του «ambergris» κηρώδεις εκκρινόμενη ουσία από το σπέρμα της φάλαινας και είναι πολύ σημαντική στην κατασκευή αρωμάτων. Το αλάδανο έχει χρώμα σκούρο καφετί, είναι αρωματικό και με πικρή γεύση και χρησιμοποιείται εκτός των άλλων για την παραγωγή αιθέριου ελαίου με διαπεραστικό άρωμα. Αυτή η αρωματική ρητίνη (gummi ladanum), με έντονες φαρμακευτικές ιδιότητες, χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων, ενάντια στους λοιμούς της χολέρας, ως αρωματική ουσία για θυμιάσεις, αλλά και στην ταρίχευση των νεκρών. H μεγαλύτερη πυκνότητα των αδενωδών τριχών στο φυτό παρουσιάζεται κατά μήκος των νεύρων της κάτω επιφανείας των φύλλων καθώς και στα στελέχη. H παραγωγή της ρητίνης στην διάρκεια της ημέρας αυξάνει με την αύξηση της θερμοκρασίας. H ρητίνη που εκρέει από τις αδενώδεις τρίχες, καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια της τρίχας, τη βάση της και την επιφάνεια του οργάνου στο οποίο φύεται.΄Ετσι, όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του οργάνου (φύλλα, στελέχη κ.λ.π) τόσο και μεγαλύτερη είναι η ποσότητα της ρητίνης που έχει αποτεθεί πάνω του.
H επικάλυψη των φύλλων από την ρητίνη φαίνεται ότι ελαττώνει την εξατμισοδιαπνοή, μειώνει την θερμοκρασία του φύλλου, λόγω της εξάτμισης του αιθερίου ελαίου που περιέχει, αλλά και προστατεύει από τις υπεριώδεις ακτίνες. To ποσό της ρητίνης το οποίο παράγεται στα φύλλα εκτός από την εποχιακή του διακύμανση ποικίλει και από περιοχή σε περιοχή, λόγω περιβαλλοντικών ή και γενετικών παραγόντων, και κυμαίνεται από 1.5-15% ξηρού βάρους φύλλων. Στο υποείδος eriocephalus το αντίστοιχο ποσοστό είναι πάντα μικρότερο του 1% και το ποσοστό των αδενωδών τριχών πάνω στην επιφάνεια των φυτών είναι πολύ μικρότερο από ότι στο υποείδος creticus.
H εκμετάλλευση της κομμεορητίνης (αλάδανου) του Cistus creticus αποτελεί σημαντική και παλαιότερα κύρια πηγή εισοδήματος για πολλούς κατοίκους της Ελλάδος ( Μυλοπόταμος Ρεθύμνης κλπ).
H ρητίνη συλλέγεται από φυσικούς πληθυσμούς του Cistuis creticus κατά τις θερμές ώρες της ημέρας στην διάρκεια της θερινής περιόδου, με τον πατροπαράδοτο τρόπο του ‘’αργαστηριού’’ (ένα είδος τσουγκράνας που αντί για δόντια έχει μακριές δερμάτινες λουρίδες).
Τα μωβ άνθη του φυτού είναι ο κύριος παραγωγός της ρητίνης.
H συλλογή του λαδάνου από το φυτό cistus
Παλιότερα συλλέγονταν από το τρίχωμα των ...κατσικιών που έβοσκαν ανάμεσα στις αλαδανιές και το υγρό που εκκρίνονταν από τα φύλλα του φυτού, κολλούσε στο τρίχωμά τους.
Υπάρχουν αναφορές για συλλογή λαβδάνου σε περιοχές που σήμερα δεν συλλέγεται πλέον, όπως η Βόρειος Αφρική, η κοιλάδα της Γαλαάδ στο Ισραήλ και η Κύπρος.
Σήμερα έχει περιοριστεί η συλλογή του με το λαδανηστήριο, λόγω της κλιματικής αλλαγής και τις συνέπειές της στα οικοσυστήματα της Ανατολικής αλλά και Δυτικής Μεσογείου .
Ο Γάλλος βοτανολόγος Joseph Pitton de Tournefort (1656 - 1708) περιγράφει με ακρίβεια το λαδανηστήριο, παραθέτοντας λεπτομερές σχεδιάγραμμα, στο βιβλίο του "Ταξίδι στην Κρήτη και τις νήσους του αρχιπελάγους" (1700 - 1702).
Επίσης "Ένιοι δε και σχοινία επισύρουσι τοις θάμνοις και το προπλασθέν αυτοίς λίπος αποξύσαντες αναπλάσσουσιν". Όπως ακριβώς μέχρι σήμερα δηλαδή!
Από το Μεσαίωνα ως και τη σημερινή εποχή η συλλογή του λαδάνου (κατά παγκόσμια αποκλειστικότητα) με παραδοσιακό τρόπο γίνεται ακόμα σε μια συγκεκριμένη περιοχή της Κρήτης, με επίκεντρο το χωριό Σίσες (της Επαρχίας Μυλοποτάμου, Δήμος Γεροποτάμου).
Στις Σίσες υπάρχουν διάσπαρτες μεγάλες περιοχές στις πλαγιές των βουνών, όπου ευδοκιμούν πέντε διαφορετικές ποικιλίες αλαδανιάς και κυρίως η λαδανοπαραγωγός ποικιλία Cistus Creticus με τα υπέροχα και υπερευαίσθητα γαλάζια-μωβ λουλούδια. Οι περιοχές αυτές ονομάζονται αλαδανότοποι.
Στα τέλη περίπου Μαΐου κάθε χρόνο, μόλις αρχίσει η ζέστη του καλοκαιριού, οι αλαδανιές είναι έτοιμες για να αρχίσει η συλλογή του αλαδάνου. Οι συλλέκτες του αλάδανου (αλαδανάρηδες) χρησιμοποιούν το αργαστήρι, την ξύλινη κατασκευή που πάνω της έχουν δέσει πλαστικά λουριά.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα τα λουριά κατασκευάζονταν από δέρμα ζώου σε μακριές (σχεδόν 1 μέτρο) και στενές λουρίδες. Ακριβώς όπως το περιγράφει και το απεικονίζει στην περιήγησή του ο Joseph Pitton de Tournefort. Τις τελευταίες δεκαετίες τα δερμάτινα λουριά αντικαταστάθηκαν από πλαστικά που βοηθούν ακόμη περισσότερο την εργασία, μια και προσροφούν τον αλάδανο πολύ καλύτερα.
.JPG)
Τα πλαστικά λουριά, λέγεται ότι προστέθηκαν από τον Ιωάννη Γ. Τσικαλά ή Χριστουλογιάννη (κάτοικος Σισών) στο αργαστήρι ….
Επιπλέον από τα πλαστικά λουριά συλλέγεται εξ’ ολοκλήρου η ποσότητα αλαδάνου που έχει συλλεχθεί (κολλήσει, μαζευτεί) πάνω τους!
Ο αλάδανος μαζεύεται μόνο με ηλιοφάνεια και σε ψηλές θερμοκρασίες.
Διαφορετικά το φυτό … δεν ιδρώνει! Σέρνοντας το αργαστήρι και τα λουριά του πάνω στον αγκίσαρο ο ιδρώτας του φυτού μαζεύεται πάνω στο λουρί και πολύ γρήγορα στερεοποιείται και γίνεται μαύρος.
Από τα λουριά συλλέγεται, πλάθεται και αργότερα στη σκιά γίνεται πολύ σκληρός, έτσι ώστε να απαιτείται ξανά η έκθεσή του στον ήλιο για να μαλακώσει.
Το φυτό φυσικά για να ξαναδώσει ιδρώτα χρειάζεται να ξεκουραστεί μία ή δύο μέρες ανάλογα με τις θερμοκρασίες της εποχής!
Μπορεί να φαίνεται απλή και εύκολη η συλλογή του αλαδάνου αλλά δεν είναι καθόλου έτσι.
Είναι πολύ κουραστική και γι’ αυτό η παραδοσιακή συλλογή του τείνει προς εξαφάνιση!
Αφού τελειώσει η περισυλλογή του αλαδάνου και τα γαλάζια λουριά του αργαστηριού, έχουν μαυρίσει, δηλαδή ο ιδρώτας του αγκίσαρου έχει στερεοποιηθεί, τότε πρέπει να βγει από τα λουριά ο αλάδανος.
.JPG)
Το τελευταίο στάδιο της περισυλλογής του αλαδάνου είναι ο καθαρισμός των λουριών του αργαστηριού.
Για να καθαριστούν τα λουριά, γίνεται χρήση ενός απλού εργαλείου του ξυστριού, κατασκευασμένο συνήθως από δύο μεντεσέδες.
Με το ξυστρί σφίγγουν το λουρί και τραβώντας το, μαζεύουν τον αλάδανο. Όταν περάσει λίγη ώρα το υλικό που έχει μαζευτεί, γίνεται σκληρό.
Συνήθως το πλάθουν σε πλάκες όσο είναι ακόμα μαλακό για να είναι ευκολότερη η συσκευασία και αποθήκευσή του.
Ένα αργαστήρι μπορεί να μαζέψει γύρω στο ένα κιλό αλάδανο.
Επειδή η εργασία περισυλλογής του αλαδάνου είναι πολύ δύσκολη, τους Σισσανους τους απασχολούσε ΠΑΝΤΑ η εύρεση ενός υλικού με καλύτερες προσροφητικές ιδιότητες για τον αλάδανο, δηλαδή να «κολλάει» καλύτερα. Με την ανακάλυψη του πλαστικού άρχισε ο πειραματισμός με διάφορα υλικά που πρόσφορε η τεχνολογία. Στη αρχή χρησιμοποιήθηκα σχοινιά, ο αλάδανος κολλούσε καλύτερα από το δέρμα αλλά περνοντα από αυτά με μεγαλύτερη δυσκολία και μετά από λίγες χρήσεις το εργαστήρι γινόταν βαρύτερο και ητα ένα συμαντικο μιονεκτιμα για ένα άτομο που δούλευε κάτω από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριου. Μέχρι που να ανακαλύπτουν τα πλάστηκα λουριά από τον Ιωάννη Γ. Τσίκαλα ή Χριστουλογίαννη και το αργαστήρι να πάρει την τελική μορφή του. Τα λουριά έχουν καλές προσροφητικές ιδιότητες, ο αλάδανος απομακρύνετε εξελοκληρου από το αργαστήρι και κατά συνέπεια δεν αυξάνει το βάρος του.
Στις Σίσες υπάρχουν μεγάλες περιοχές, όπου ευδοκιμούν αποκλειστικά και μόνο αγκίσαροι. ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΜΩΒ λουλούδια, παράγουν αλάδανο. Οι περιοχές αυτές ονομάζονται αλαδανότοποι. .
Στα τέλη περίπου Μαΐου κάθε χρόνο, μόλις αρχίσει δηλαδή η ζέστη του καλοκαιριού, οι αγκίσαροι είναι έτοιμοι για να αρχίσει η περισυλλογή του αλαδάνου. Για να συλλέξουμε τον αλάδανο από το φυτό, χρησιμοποιούμε ένα αργαστήρι, μια κατασκευή από ξύλο που πάνω της έχουμε δέσει πλαστικά λουριά. Χτυπώντας αυτά τα λουριά πάνω στο φυτό, το πλαστικό μαζεύει τον «ιδρώτα» των φύλων. Ο ιδρώτας αυτός όταν κρυώσει στερεοποιείται και γίνεται μαύρος.
Για να μαζευτεί ο αλάδανος πρέπει να κάνει ζέστη και να έχει ηλιοφάνεια. Όταν μαζευτεί ο αλάδανος από ένα φυτό, χρειάζεται μια-δυο μέρες για να ξαναπαρουσιαστεί ο χαρακτηριστικός ιδρώτας, δηλαδή το υγρό του αγκίσαρου που γίνεται αλάδανος. Η εργασία της περισυλλογής του αλαδάνου είναι πολύ κουραστική και επίπονη, γιατί ο αλαδανάρης πρέπει να ανεβοκατεβαίνει στα βουνά μέσα στη ζέστη και μέσα σε πολύ μεγάλη θερμοκρασία.
Αφού τελειώσει η περισυλλογή του αλαδάνου και τα γαλάζια λουριά του αργαστηριού, έχουν μαυρίσει, δηλαδή ο ιδρώτας του αγκίσαρου έχει στερεοποιηθεί τότε πρέπει να πάρουμε από τα λουριά τον αλάδανο. Γι’ αυτό αφήνουμε τα αργαστήρια, αρκετή ώρα κάτω από τον ήλιο για να μαλακώσει η μαύρη πάστα που βρίσκεται πάνω στα λουριά
Το τελευταίο στάδιο της περισυλλογής του αλαδάνου είναι να το πάρουμε πάνω από το αργαστήρι. Με το ξυστρί σφίγγουμε το λουρί και τραβώντας, μαζεύουμε τον αλάδανο. Όταν περάσει λίγη ώρα το υλικό που μαζεύουμε, γίνεται Για να καθαρίσουμε τα λουράκια του αργαστηριού και να μαζέψουμε τον αλάδανο, χρησιμοποιούμε ένα ξυστρί. Το ξυστρί συνήθως είναι συνδυασμός από δύο κλειδαριές.
Όταν μαυρίσει το αργαστήρι του αλαδανάρη ακολουθεί το ξύσιμο του αργαστηριού. Συνεχίζεται δηλαδή και ολοκληρώνεται η κουραστική περιπέτεια της συλλογής αλαδάνου. Παλιότερα έβγαζαν τον αλάδανο από τα λουριά του αργαστηριού με μαχαίρια, σήμερα χρησιμοποιούν ευκολότερο τρόπο χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο που το αποκαλούν ΞΥΣΤΡΙ
Το αργαστήρι πρέπει να "κάτσει" πολλή ώρα στον ήλιο, ώστε να ζεσταθεί και να μαλακώσει ο αλάδανος, μέχρι ν' αρχίσει το ξύσιμο.
Η διαδικασία είναι είναι κουραστική και δύσκολη γιατί πρέπει να γίνεται κατά την διάρκεια της ημέρας υπό το φως του ήλιου έτσι ώστε ο αλάδανος να διατηρείται ζεστός και μαλακός.
Λουρί το λουρί μαζεύεται ο αλάδανος. Στην αρχή είναι εύπλαστος αλλά αργότερα γίνεται πολύ σκληρός, που για να ξαναγίνει εύπλαστος πρέπει να ζεσταθεί σε μεγάλη θερμοκρασία.
ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η συλλογή του αλαδάνου (αλαδανισμα και το ξύσιμο του αργαστηριού) είναι πραγματικά μια δύσκολη εργασία γιατί πρέπει να γίνει κάτω από το καυτό ήλιο και ιδιαίτερα την περίοδο από τα μέσα Μάιου μέχρι το τέλος του Ιουλίου, περίοδος που μάζευε ο αλάδανος. Την περίοδος κατά την οποία ιδρώνει ο αγκίσαρος και κολλάει ο αλάδανος. Έστω και λίγο αεράκι να φυσάει όπως τα μελτέμια του Αυγούστου ο αλάδανος δεν μαζεύατε.
Βέβαια αποτελούσε την κυριότερη πηγή εισοδήματος για του Σισανους για τι όπως χαρακτηριστικά λένε «ο αλάδανο χρειάζεται ένα κακό πουκάμισο και ένα κακό παντελόνι».
Η ευρύτερη περιοχή του χωριού Σίσες στην Βόρειο Κρήτη όπου κυριαρχεί το φυτό Λαδανιά ή Αγκίσαρος (Cistus Creticus spp Creticus) και κατά ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΤΗΣΤΟΤΙΤΑ συλλέγεται η ρητίνη λαδανοΗ περιοχή του λαδάνου ή αλαδάνου ή λάβδανου είναι η περιοχή Βόρεια της Κρήτης ανάμεσα στους δυο πόταμους Αλμυρός προς τα ανατολικά και Γεροπόταμοςδυτικά.
Υπάρχει στο Δήμους Μηλοποτάμου και στο Δήμο Μαλεβιζίου.
Η ονομασία του χωριού Σίσες : Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ονομασία του χωριού Σίσες Μυλοποτάμου, πολλές από αυτές βασίζονται στην λαϊκή παράδοση., Μια εκδοχή για την ονομασία είναι και από τον Cistus “σι-στους”.
Την ριζα "Σι-" την βρίσκουμε και σε άλλες περιοχες της Κρητης οπου υπαρχει το φυτο Cistus "Κισθος":
1. Σίσι Μεραμβέλου.
2. Σισαρχα οικισμός στο Δήμο Ανωγείων.
3. Σητεία είναι κωμόπολη της ανατολικής Κρήτης του νομού Λασιθίου.
Πρώτη φορά (Επεξεργασία της ρητίνης λαδανο από το φυτό Cistus Creticus.)
Επεξεργασία της ρητίνης Λάδανο από το φυτό Κίστος ο Κρητικός (Cistus Creticus) που συλλέγετε με τον παραδοσιακό τρόπο.
Η επεξεργασία του λάβδανου βασίζεται στην ιδιότητα να διαλύεται σε διάφορους διαλυτές.Η συμπεριφορά του λαδάνου ως προς τους διαλυτές είναι η εξής:
1. Το λάδανο από το φυτό Κίστο τον Κρητικό (Cistus creticus) διαλύεται πλήρως και άμεσα στο καθαρό οινόπνευμα δίνοντας ένα ερυθρό αλκαλικό διάλυμα.
2. Το λάδανο από το φυτό Cistus Creticus διαλύεται στους υδρόφοβους διαλυτές κυρίως παράγωγα πετρελαίου όπως εξάνιο επτάνιο βενζίνη νάφθα.
3. Το λάδανο από το φυτό Cistus Creticus διαλύεται στο ελαιόλαδο
Η πιο εύχρηστη μέθοδο για την παραλαβή των αιθέριων ελαίων από ρητίνες είναι η εκχύλιση με πτητικούς διαλύτες.
FARM OF LADANUM OR LABDANUM
Το παν για την συλλογή του λαδανο αποτελούν τα κατσίκια τα οποία βόσκουν ανάμεσα στις Λαδανιές και μαζεύουν την ρητίνη λαδανο στα γένια τους.
Το γεγονός αυτό αποτέλεσε ο ώστε το λαδανο να γίνει γνωστό στον άνθρωπο από την εποχή που εξημέρωσε τις κατσίκες αυτές.
Τα κατσίκια καθορίζουν και την περιοχή στην οποία γίνεται η συλλογή αφού σε οποίες περιοχές υπάρχουν κατσίκια και μαζεύουν το λαδανο στα γενιά τους είναι δυνατή η συλλογή της προσοχή όχι απλώς να λερώνονται η να μαυρίζουν απλός αλλά να μαζεύουν το λαδανο σε παχιά κομμάτια όπως φαίνονται στις φωτογραφίες στην Βόρεια Κρήτη.
Τα κατσίκια καθορίζουν τον χρόνο που θα ξεκινήσει το μάζεμα αφού πρέπει πρώτα να «γεμίσουν»λαδανο.
Τα κατσίκια που τρέφονται με λαδανιές έχουν πιο νόστιμο κρεα (δεν μυρίζει).
«Πάνε πιο καλά»σε σχέση με αυτά που δεν τρώνε λαδανιές όπως μου αποκάλυψαν οι ντόπιο κτηνοτρόφοι δηλαδή έχουν καλύτερη υγεία και δεν χρειάζονται τόσο αντιβιοτικά
Τα κοπάδια από κατσίκες και τράγους που βοσκούν στην περιοχή «Φλέγα» στου Γαληνούς διατηρούν το γεγονός που περίγραψε ο Ηρόδοτος 500πχ το να μαζεύουν τον αλάδανο (ladanum or labdanum) στα γενιά τους από οποιαδήποτε άλλη περιοχή
Σε αντίθεση με τα αλλά μέρη της Ελλάδος οι Κρητικοί Κτηνοτρόφοι χρησιμοποιούν την βέργα.
Αλαδανο - χώμα βοηθά στην συλλογή του αλάδανου στο γεγονός ότι δεν αφήνει τα λουριά να κωλύσουν μεταξύ τους.
Λαδανιά , Αλάδανος, αληταριά, ήμερη κουνουκλιά, ήμερο κιστάρι, ακίσσαρος -το μύρο της Βίβλου
Όταν γυρίζει ο αλάδανος τ’αχτένιστο κεφάλι του Οδυσσέας Ελύτης, ‘ Ηλιος ο πρώτος.
Ν’ αρχίσει ο γάβρος σφέρδουκλας/ ν’ ανθεί κι ο λάδανος να ιδρώνει/ κι η πετροπέρδικα να φτερουγάει/ να κακαρίζει ο λόγγος! Καζαντζάκης, Οδύσσεια
Ν’ αρχίσει ο γάβρος σφέρδουκλας/ ν’ ανθεί κι ο λάδανος να ιδρώνει/ κι η πετροπέρδικα να φτερουγάει/ να κακαρίζει ο λόγγος! Καζαντζάκης, Οδύσσεια
Η λαδανιά (κν. λαδανιά, αλαδανιά) είναι αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό φυτό, ενδημικό του ελληνικού χώρου που φύεται σε όλη την ημιορεινή περιοχή της Αρχαίας Θουρίας.
Η λαδανιά, από βοτανική άποψη, ανήκει στην οικογένεια των Cistaceae και περιλαμβάνει 7 γένη . Η φυσική της θέση είναι σε ξηρές, πετρώδεις χωράφια, σε φρύγανα και σε διάκενα δασών, όπου μπορεί να καλύπτει μεγάλες εκτάσεις που ονομάζονται κιστώνες. Ακόμη, ευδοκιμεί σε ξηρές ή και δροσερές ημιορεινές περιοχές, σε φτωχά ξηρικά και ασβεστώδη εδάφη και σχηματίζει αραιές ή πυκνές συστάδες.Οι λαδανιές είναι φυτά αειθαλή, θαμνώδη πάνω από ένα μέτρο ύψος, με πολύκλαδο βλαστό και παχιά, ρυτιδώδη φύλλα. Τα φύλλα του και οι τρυφεροί βλαστοί του εκκρίνουν την κομμεορητίνη που λέγεται αλάδανος. Τα φύλλα τους είναι συνήθως κυματοειδή, απλά αδιαίρετα, αντίθετα η κατ’ εναλλαγή με παράφυλλα, απλές τρίχες αστεροειδείς ή σε δέσμες. Αυτά παρουσιάζουν διαφορετικής μορφής φύλλα ανάλογα με την εποχή (εποχιακός διμορφισμός). Μεγαλύτερη επιφάνεια φύλλων το χειμώνα-άνοιξη και μικρότερη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο όπου υποτριπλασιάζεται (από 6 σε 2 mm2). Ωστόσο, κατά την ξηρή περίοδο έχουμε απόρριψη των φύλλων από τα φυτά που φθάνει ακόμη και το 100%. H αναβλάστηση των φυτών παρατηρείται ένα μήνα μετά τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές. To άνθος είναι εφήμερο και φαίνεται ότι το μπουμπούκι διεγείρεται από το πρωινό φως. Τα πέταλα ανοίγουν και στη συνέχεια μέχρι το επόμενο πρωί τα σέπαλα κλείνουν απορρίπτοντας τα πέταλα και σχηματίζεται μια 5-χωρη κάψα που περιέχει 80-130 σπέρματα. Τα άνθη έχουν 5 πέταλα ροδίνου ερυθρού χρώματος και 5 σέπαλα, πολλούς στήμονες με κίτρινα στίγματα πλούσια σε γύρη.
Όλα τα είδη της λαδανιάς (Cistus) χαρακτηρίζονται ως πυρόφυτα, λόγω της ιδιότητας τους να διεγείρεται το φύτρωμα των σπερμάτων τους και να αναβλαστάνουν αμέσως μετά την πυρκαγιά. To φαινόμενο αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα σπέρματα τους καλύπτονται από μια αδιάβροχη μεμβράνη η οποία με την έκθεση τους σε υψηλές θερμοκρασίες της πυρκαγιάς, διαρρηγνύεται επιτρέποντας την απορρόφηση νερού και το φύτρωμα του σπόρου. Χωρίς τη φωτιά η καταστροφή της πιο πάνω μεμβράνης γίνεται με βραδύ ρυθμό με την επίδραση των μικροοργανισμών του εδάφους.
Στο υποείδος της λαδανιάς creticus, όλα τα μέρη του φυτού καλύπτονται από μονήρεις ή αστεροειδείς αδενώδεις τρίχες που παράγουν την κομμεορητίνη που λέγεται ‘’αλάδανος’’, ή ‘’Λάβδανο’’
Η λαδανιά, από βοτανική άποψη, ανήκει στην οικογένεια των Cistaceae και περιλαμβάνει 7 γένη . Η φυσική της θέση είναι σε ξηρές, πετρώδεις χωράφια, σε φρύγανα και σε διάκενα δασών, όπου μπορεί να καλύπτει μεγάλες εκτάσεις που ονομάζονται κιστώνες. Ακόμη, ευδοκιμεί σε ξηρές ή και δροσερές ημιορεινές περιοχές, σε φτωχά ξηρικά και ασβεστώδη εδάφη και σχηματίζει αραιές ή πυκνές συστάδες.Οι λαδανιές είναι φυτά αειθαλή, θαμνώδη πάνω από ένα μέτρο ύψος, με πολύκλαδο βλαστό και παχιά, ρυτιδώδη φύλλα. Τα φύλλα του και οι τρυφεροί βλαστοί του εκκρίνουν την κομμεορητίνη που λέγεται αλάδανος. Τα φύλλα τους είναι συνήθως κυματοειδή, απλά αδιαίρετα, αντίθετα η κατ’ εναλλαγή με παράφυλλα, απλές τρίχες αστεροειδείς ή σε δέσμες. Αυτά παρουσιάζουν διαφορετικής μορφής φύλλα ανάλογα με την εποχή (εποχιακός διμορφισμός). Μεγαλύτερη επιφάνεια φύλλων το χειμώνα-άνοιξη και μικρότερη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο όπου υποτριπλασιάζεται (από 6 σε 2 mm2). Ωστόσο, κατά την ξηρή περίοδο έχουμε απόρριψη των φύλλων από τα φυτά που φθάνει ακόμη και το 100%. H αναβλάστηση των φυτών παρατηρείται ένα μήνα μετά τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές. To άνθος είναι εφήμερο και φαίνεται ότι το μπουμπούκι διεγείρεται από το πρωινό φως. Τα πέταλα ανοίγουν και στη συνέχεια μέχρι το επόμενο πρωί τα σέπαλα κλείνουν απορρίπτοντας τα πέταλα και σχηματίζεται μια 5-χωρη κάψα που περιέχει 80-130 σπέρματα. Τα άνθη έχουν 5 πέταλα ροδίνου ερυθρού χρώματος και 5 σέπαλα, πολλούς στήμονες με κίτρινα στίγματα πλούσια σε γύρη.
Όλα τα είδη της λαδανιάς (Cistus) χαρακτηρίζονται ως πυρόφυτα, λόγω της ιδιότητας τους να διεγείρεται το φύτρωμα των σπερμάτων τους και να αναβλαστάνουν αμέσως μετά την πυρκαγιά. To φαινόμενο αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα σπέρματα τους καλύπτονται από μια αδιάβροχη μεμβράνη η οποία με την έκθεση τους σε υψηλές θερμοκρασίες της πυρκαγιάς, διαρρηγνύεται επιτρέποντας την απορρόφηση νερού και το φύτρωμα του σπόρου. Χωρίς τη φωτιά η καταστροφή της πιο πάνω μεμβράνης γίνεται με βραδύ ρυθμό με την επίδραση των μικροοργανισμών του εδάφους.
Στο υποείδος της λαδανιάς creticus, όλα τα μέρη του φυτού καλύπτονται από μονήρεις ή αστεροειδείς αδενώδεις τρίχες που παράγουν την κομμεορητίνη που λέγεται ‘’αλάδανος’’, ή ‘’Λάβδανο’’
Hedrick. U. P. Sturtevant’s Edible Plants of the World
Polunin. O. and Huxley. A. Flowers of the Mediterranean
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ: Το φυτό είναι ένα αρωματικό, αποχρεμπτικό, διεγερτικό βότανο που ελέγχει την αιμορραγία και έχει αντιβιοτικά αποτελέσματα . Χρησιμοποιείται εσωτερικά για τη θεραπεία της καταρροής, της διάρροιας και ως εμμηναγωγό. Τα φύλλα συλλέγονται στο τέλος της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού και ξεραίνονται για μεταγενέστερη χρήση τους, ή της ρητίνης που προέρχονται από αυτά.Bown. D. Encyclopaedia of Herbs and their Uses
Grieve. A Modern Herbal
Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τον Κίσθο κατά της τριχόπτωσης.
Ο Διοσκουρίδης αναφέρει: Το λάδανον δύναμιν έχει θεραπευτικήν, μαλακτικήν, ανα-στομωτικήν, ίστησι δε τας ρέουσας τρίχας μιγέν οίνω και σμύρνη και μυρσινίω ελαίω, ουλάς τε ευπρεπεστέρας ποιεί μετ’ οίνου καταχριόμενον και ωταλγίας μεθ’ υδρομέλι-τος ή ροδίου εγχεομένου θεραπεύει, υποθυ-μιάται δε και προς δευτέρων εκβολάς και σκληρίας θεραπεύει τας εν μήτρα εν πεσσώ μιγέν, και ταις ανωδύνοις και βηχικάς και μαλάγμασι χρησίμως μείγνυται κοιλίαν τε ίστησι συν οίνω παλαιώ ποθέν, έστι δε και αρνητικόν»,Από την αρχαιότητα μέχρι και το τέλος του ιδού αιώνα το λάδανο το χρησιμοποιούσαν ως αντιλοιμώδες (κατά της πανώλους) και σαν τονωτικό.
Ο Celsus αναφέρει τη χρησιμοποίηση της ρητίνης του (Cistus ως έμπλαστρο σεκακοήθη σαρκώματα.
Ο Αέτιος ο Αμιδηνός αναφέρει ότι το λάδανον χρησιμοποιείται σαν πεσσός (υπόθετο) για σκληρούς όγκους στη μήτρα.
Ο Ορειβάσιος παρασκεύαζε αλοιφή με λάδανο κατά της τριχόπτωσης.
Ο Αβικέννας αναφέρει τη χρήση του λαδάνου για την αποσκλήρυνση του στομάχου και εντέρου και με τη μορφή αλοιφής για τη θεραπεία του σπλήνα
Πηγή ladano
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ: Οι αδενικές τρίχες στα φύλλα παράγουν το «λάδανο» μία ελαιορητίνη που χρησιμοποιήται για θεραπευτικούς σκοπούς, στα σαπούνια, στα είδη αρωματοποιίας, απολύμανσης κλπ . Το λάδανο είναι υποκατάστατο του «ambergris» κηρώδεις εκκρινόμενη ουσία από το σπέρμα της φάλαινας και είναι πολύ σημαντική στην κατασκευή αρωμάτων. Το αλάδανο έχει χρώμα σκούρο καφετί, είναι αρωματικό και με πικρή γεύση και χρησιμοποιείται εκτός των άλλων για την παραγωγή αιθέριου ελαίου με διαπεραστικό άρωμα. Αυτή η αρωματική ρητίνη (gummi ladanum), με έντονες φαρμακευτικές ιδιότητες, χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων, ενάντια στους λοιμούς της χολέρας, ως αρωματική ουσία για θυμιάσεις, αλλά και στην ταρίχευση των νεκρών. H μεγαλύτερη πυκνότητα των αδενωδών τριχών στο φυτό παρουσιάζεται κατά μήκος των νεύρων της κάτω επιφανείας των φύλλων καθώς και στα στελέχη. H παραγωγή της ρητίνης στην διάρκεια της ημέρας αυξάνει με την αύξηση της θερμοκρασίας. H ρητίνη που εκρέει από τις αδενώδεις τρίχες, καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια της τρίχας, τη βάση της και την επιφάνεια του οργάνου στο οποίο φύεται.΄Ετσι, όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του οργάνου (φύλλα, στελέχη κ.λ.π) τόσο και μεγαλύτερη είναι η ποσότητα της ρητίνης που έχει αποτεθεί πάνω του.
Joseph Pitton de Tournefort 1700-1702 Πηγή ladano.blogspot.gr
Αυτό το πατροπαράδοτο εργαλείο το σβαρνίζουν ανάμεσα από τις αλαδανιές, χαιδεύοντάς τες, χωρίς να τις πληγώνουν ή καταστρέφουν. Φαίνεται ότι η εκμετάλλευση του φυτού στη Κρήτη άρχισε την περίοδο της Αραβοκρατίας. H συλλογή απαιτεί επίπονη εργασία και η ημερήσια απόδοση κυμαίνεται από 0.5-1Kg. To ποσό της ρητίνης το οποίο παράγεται στα φύλλα εκτός από την εποχιακή του διακύμανση ποικίλει και από περιοχή σε περιοχή, λόγω περιβαλλοντικών ή και γενετικών παραγόντων, και κυμαίνεται από 1.5-15% ξηρού βάρους φύλλων. Oι ποσότητες που συλλέγονται εξάγονται στις Αραβικές κυρίως χώρες όπου χρησιμοποιούνται ως θυμίαμα, αλλά και για την απολύμανση των εσωτερικών χώρων, όπως πιστεύεται. Η συλλογή του αλάδανου γίνεται και στην Ισπανία αλλά με διαφορετικό τρόπο. Εκεί οι αλαδανιές κόβονται, βράζονται σε μεγάλα καζάνια και το λάδανο επιπλέει και συλλέγεται. Αυτό συνήθως εξάγεται στη γειτονική Γαλλία, όπου χρησιμοποιείται ως αιθέριο έλαιο για την παρασκευή αρωμάτων.
Uphof. J. C. Th. Dictionary of Economic Plants
Usher. G. A Dictionary of Plants Used by Man
Howes. F. N. Vegetable Gums and Resins
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Η εμπορική του αξιοποίηση στηρίζεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες της ρητίνης «λάδανο». Η ρητίνη αυτή εκκρίνεται από τις αδενώδεις τρίχες των φύλλων και παρουσιάζει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση και κυρίως αντιλευχαιμική δράση, η οποία μπορεί να συγκριθεί με καθιερωμένα φάρμακα των κατηγοριών αυτών, όπως είναι η αμπικιλλίνη και η καμπτοθεκίνη. Η χρήση της ρητίνης στην αρωματοποιεία (κυρίως για το ambergris) καθιστά την καλλιέργεια του φυτού αποδοτική.
ΙΣΤΟΡΙΑ: To Cistus creticus (κν. λαδανιά, αλαδανιά, αγκίσαρος), είναι ο κίσθος του Θεοφράστου. O Θεόφραστος διέκρινε δύο είδη κίσθου , το αρσενικό και το θηλυκό. To άρσενικό το περιγράφει ως μείζον και σκληρώτερον και λιπαρώτερον και το άνθος επιπορφυρίζον, άμφω δε τα γένη όμοια τοις αγρίοις ρόδοις, πλην ελλάτω και άοσμα. Ετσι, λοιπόν η σημερινή αγγλική ονομασία ‘’Rock rose’’ για τα φυτά αυτά ίσως να έχει προέλθει από την παρατήρηση του Θεοφράστου, από την περιγραφή του οποίου συμπεραίνουμε ότι το ‘’αρσενικό γένος’’ αντιστοιχεί στοCistus creticus και το ‘’θηλυκό’’ στο Cistus salviifolius. Λέγεται ότι η ομορφιά των ανθών της αλαδανιάς προκάλεσαν την προσοχή των Μινωιτών καλλιτεχνών. Γι’ αυτό και τη βλέπουμε να εικονίζεται στην τοιχογραφία του παλατιού της Κνωσού «το γαλάζιο πουλί». Η ρητίνη της λαδανιάς, ο αλάδανος αναφέρεται από τον Ηρόδοτο . Αυτός περιγράφει τον τρόπο που μάζευαν το ρετσίνι, και απορεί γιατί, αν και μύριζε ωραία, προερχόταν από ένα βρωμερό μέρος, τα γένια του τράγου. Καθώς το ζώο έτρωγε τα φύλλα της αλαδανιάς το ρετσίνι κολλούσε στα γένια του και συλλεγόταν έπειτα από τους βοσκούς. Την ίδια αλλά πιο λεπτομερή αναφορά κάνει και ο Διοσκουρίδης. Στο Μεσαίωνα, η συλλογή του ρετσινιού γινόταν με ένα είδος τσουγκράνας εφοδιασμένης με δερμάτινες λουρίδες Στις λουρίδες αυτές κολλούσε το λάδανο και συλλεγόταν. Τον ίδιο τρόπο περιγράφει αναλυτικά και ο Γάλλος περιηγητής Μπελόν δίνοντας μας και εικόνα του εργαλείου που χρησιμοποιούνταν, του λεγόμενου ‘’αργαστηριού’’. Επίσης, αυτός δίνει μια λεπτομερή περιγραφή του τρόπου συλλογής του λάβδανου, από τα γένια και τα πόδια των τράγων και των κατσικιών πάνω στα οποία κολλά, αλλά και με ένα εργαλείο με σχοινιά όπως γίνεται και σήμερα . Ο Πέρσης ιατρός Αβικέννας, (η σημαντικότερη ίσως φυσιογνωμία της αραβικής ιατρικής που έζησε στην Περσία (980-1037 μ.χ.), ο οποίος ασχολήθηκε εκτεταμένα με την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, αναφέρει τη χρήση του λαδάνου για την αποσκλήρυνση του στομάχου και εντέρου και με τη μορφή αλοιφής για τη θεραπεία του σπλήνα. Περιηγητές και βοτανολόγοι, όπως ο Pierre Belon (1517-1564) και ο Joseph Pitton de Tournefort, που πέρασαν από την Κρήτη, ακολουθώντας τα χνάρια των αρχαίων βοτανολόγων (Διοσκουρίδη), αναφέρθηκαν στο φυτό αλαδανιά και στον τρόπο συλλογής του με αναλυτικό τρόπο.
ΠΗΓΗ https://kentromeletisarxaiasthourias.wordpress.com/2012/11/11/112/
ΠΗΓΗ https://kentromeletisarxaiasthourias.wordpress.com/2012/11/11/112/
H συλλογή του λαδάνου από το φυτό cistus
Η αλαδανιά (cistus) εκφύεται σε πάρα πολλά μέρη της Μεσογείου και του κόσμου. Όπως Ελλάδα, Νότια Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Τουρκία, Αμερική και αλλού.
Το λά(β)δανο μαζεύεται με μηχανικά μέσα με τη χρήση ενός ειδικού εργαλείου, το αργαστήρι (κάποιοι το λένε και εργαστήρι) ή λαδανηστήριο (ladanesterion).Παλιότερα συλλέγονταν από το τρίχωμα των ...κατσικιών που έβοσκαν ανάμεσα στις αλαδανιές και το υγρό που εκκρίνονταν από τα φύλλα του φυτού, κολλούσε στο τρίχωμά τους.
Υπάρχουν αναφορές για συλλογή λαβδάνου σε περιοχές που σήμερα δεν συλλέγεται πλέον, όπως η Βόρειος Αφρική, η κοιλάδα της Γαλαάδ στο Ισραήλ και η Κύπρος.
Σήμερα έχει περιοριστεί η συλλογή του με το λαδανηστήριο, λόγω της κλιματικής αλλαγής και τις συνέπειές της στα οικοσυστήματα της Ανατολικής αλλά και Δυτικής Μεσογείου .
Ο Πιέρ Μπελόν
Στο Μεσαίωνα, η συλλογή του ρετσινιού γινόταν με ένα είδος τσουγκράνας εφοδιασμένης με δερμάτινες λουρίδες.Το λάδανο κολλούσε στο δέρμα και από τις δερμάτινες λουρίδες το εξήγαγαν οι συλλέκτες του.Με ανάλογο τρόπο περιγράφει αναλυτικά και ο Γάλλος περιηγητής Μπελόν (1549 μ.Χ..), την συλλογή του αλαδάνου στην Κρήτη, δίνοντας περιγραφή του εργαλείου που χρησιμοποιούσαν, του λεγόμενου ‘’αργαστηριού’’. [Pierre Belon (1517 - 1564)]
Joseph Pitton de Tournefort
Το ladanesterion του Joseph Pitton de Tournefort
Ο Γάλλος βοτανολόγος Joseph Pitton de Tournefort (1656 - 1708) περιγράφει με ακρίβεια το λαδανηστήριο, παραθέτοντας λεπτομερές σχεδιάγραμμα, στο βιβλίο του "Ταξίδι στην Κρήτη και τις νήσους του αρχιπελάγους" (1700 - 1702).
Διοσκουρίδης (40-90 μ.Χ.)
Ο Διοσκουρίδης μας δίνει λεπτομερή περιγραφή του αρχαίου τρόπου συλλογής του: «Η έκκριση των φυτών κολλά στα γένια και στα πόδια των τράγων και των κατσικιών όταν βόσκουν και από εκεί μαζεύεται και ζυμώνεται για να πάρει την τελική του μορφή».Επίσης "Ένιοι δε και σχοινία επισύρουσι τοις θάμνοις και το προπλασθέν αυτοίς λίπος αποξύσαντες αναπλάσσουσιν". Όπως ακριβώς μέχρι σήμερα δηλαδή!
Από το Μεσαίωνα ως και τη σημερινή εποχή η συλλογή του λαδάνου (κατά παγκόσμια αποκλειστικότητα) με παραδοσιακό τρόπο γίνεται ακόμα σε μια συγκεκριμένη περιοχή της Κρήτης, με επίκεντρο το χωριό Σίσες (της Επαρχίας Μυλοποτάμου, Δήμος Γεροποτάμου).
Στα τέλη περίπου Μαΐου κάθε χρόνο, μόλις αρχίσει η ζέστη του καλοκαιριού, οι αλαδανιές είναι έτοιμες για να αρχίσει η συλλογή του αλαδάνου. Οι συλλέκτες του αλάδανου (αλαδανάρηδες) χρησιμοποιούν το αργαστήρι, την ξύλινη κατασκευή που πάνω της έχουν δέσει πλαστικά λουριά.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα τα λουριά κατασκευάζονταν από δέρμα ζώου σε μακριές (σχεδόν 1 μέτρο) και στενές λουρίδες. Ακριβώς όπως το περιγράφει και το απεικονίζει στην περιήγησή του ο Joseph Pitton de Tournefort. Τις τελευταίες δεκαετίες τα δερμάτινα λουριά αντικαταστάθηκαν από πλαστικά που βοηθούν ακόμη περισσότερο την εργασία, μια και προσροφούν τον αλάδανο πολύ καλύτερα.
Επιπλέον από τα πλαστικά λουριά συλλέγεται εξ’ ολοκλήρου η ποσότητα αλαδάνου που έχει συλλεχθεί (κολλήσει, μαζευτεί) πάνω τους!
Ο αλάδανος μαζεύεται μόνο με ηλιοφάνεια και σε ψηλές θερμοκρασίες.
Διαφορετικά το φυτό … δεν ιδρώνει! Σέρνοντας το αργαστήρι και τα λουριά του πάνω στον αγκίσαρο ο ιδρώτας του φυτού μαζεύεται πάνω στο λουρί και πολύ γρήγορα στερεοποιείται και γίνεται μαύρος.
Από τα λουριά συλλέγεται, πλάθεται και αργότερα στη σκιά γίνεται πολύ σκληρός, έτσι ώστε να απαιτείται ξανά η έκθεσή του στον ήλιο για να μαλακώσει.
Το φυτό φυσικά για να ξαναδώσει ιδρώτα χρειάζεται να ξεκουραστεί μία ή δύο μέρες ανάλογα με τις θερμοκρασίες της εποχής!
Μπορεί να φαίνεται απλή και εύκολη η συλλογή του αλαδάνου αλλά δεν είναι καθόλου έτσι.
Είναι πολύ κουραστική και γι’ αυτό η παραδοσιακή συλλογή του τείνει προς εξαφάνιση!
Αφού τελειώσει η περισυλλογή του αλαδάνου και τα γαλάζια λουριά του αργαστηριού, έχουν μαυρίσει, δηλαδή ο ιδρώτας του αγκίσαρου έχει στερεοποιηθεί, τότε πρέπει να βγει από τα λουριά ο αλάδανος.
Οι αλαδανάρηδες αποθέτουν τα αργαστήρια, αρκετή ώρα κάτω από τον ήλιο για να μαλακώσει η μαύρη πάστα που βρίσκεται πάνω στα λουριά.
Για να καθαριστούν τα λουριά, γίνεται χρήση ενός απλού εργαλείου του ξυστριού, κατασκευασμένο συνήθως από δύο μεντεσέδες.
Με το ξυστρί σφίγγουν το λουρί και τραβώντας το, μαζεύουν τον αλάδανο. Όταν περάσει λίγη ώρα το υλικό που έχει μαζευτεί, γίνεται σκληρό.
Συνήθως το πλάθουν σε πλάκες όσο είναι ακόμα μαλακό για να είναι ευκολότερη η συσκευασία και αποθήκευσή του.
Ένα αργαστήρι μπορεί να μαζέψει γύρω στο ένα κιλό αλάδανο.
Joseph Pitton de Tournefort 1700-1702
Μέχρι τις αρχές του 20 αιώνα από τις περιγραφές των «παλιών» Σίσανων, η μορφή του αργαστηριού ήταν όπως περιγράφεται στα αρχαία κείμενα (Διοσκουρίδη) και στις περιγραφές των περιηγητών (Joseph Pitton de Tournefort) δηλαδή τα λουριά του κατασκευαζόταν από δέρμα ζώου κομμένο σε στενές λουρίδες. Το αλάδανο από το αργαστήρι αυτό μαζευόταν με μαχαίρι.
Το χωρίο Σίσες
Στις Σίσες υπάρχουν μεγάλες περιοχές, όπου ευδοκιμούν αποκλειστικά και μόνο αγκίσαροι. ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΜΩΒ λουλούδια, παράγουν αλάδανο. Οι περιοχές αυτές ονομάζονται αλαδανότοποι. .
Όταν μαυρίσει το αργαστήρι του αλαδανάρη ακολουθεί το ξύσιμο του αργαστηριού. Συνεχίζεται δηλαδή και ολοκληρώνεται η κουραστική περιπέτεια της συλλογής αλαδάνου. Παλιότερα έβγαζαν τον αλάδανο από τα λουριά του αργαστηριού με μαχαίρια, σήμερα χρησιμοποιούν ευκολότερο τρόπο χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο που το αποκαλούν ΞΥΣΤΡΙ
Το αργαστήρι πρέπει να "κάτσει" πολλή ώρα στον ήλιο, ώστε να ζεσταθεί και να μαλακώσει ο αλάδανος, μέχρι ν' αρχίσει το ξύσιμο.
Λουρί το λουρί μαζεύεται ο αλάδανος. Στην αρχή είναι εύπλαστος αλλά αργότερα γίνεται πολύ σκληρός, που για να ξαναγίνει εύπλαστος πρέπει να ζεσταθεί σε μεγάλη θερμοκρασία.
Οι φωτογραφίες προέρχονται από την περιβαλλοντική εργασία του 3/θεσιου Δημοτικού Σχολείου Σισων. Site:http://dim-sison.reth.sch.gr
ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η συλλογή του αλαδάνου (αλαδανισμα και το ξύσιμο του αργαστηριού) είναι πραγματικά μια δύσκολη εργασία γιατί πρέπει να γίνει κάτω από το καυτό ήλιο και ιδιαίτερα την περίοδο από τα μέσα Μάιου μέχρι το τέλος του Ιουλίου, περίοδος που μάζευε ο αλάδανος. Την περίοδος κατά την οποία ιδρώνει ο αγκίσαρος και κολλάει ο αλάδανος. Έστω και λίγο αεράκι να φυσάει όπως τα μελτέμια του Αυγούστου ο αλάδανος δεν μαζεύατε.
Συμπερασματικά λοιπόν ο αλάδανος θέλει ΖΕΣΤΗ ΚΑΙ ΑΠΝΟΙΑ.
ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΑΔΑΝΟΥ- AREA OF LADANUM
Υπάρχει στο Δήμους Μηλοποτάμου και στο Δήμο Μαλεβιζίου.
Η ονομασία του χωριού Σίσες : Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ονομασία του χωριού Σίσες Μυλοποτάμου, πολλές από αυτές βασίζονται στην λαϊκή παράδοση., Μια εκδοχή για την ονομασία είναι και από τον Cistus “σι-στους”.
Την ριζα "Σι-" την βρίσκουμε και σε άλλες περιοχες της Κρητης οπου υπαρχει το φυτο Cistus "Κισθος":
1. Σίσι Μεραμβέλου.
2. Σισαρχα οικισμός στο Δήμο Ανωγείων.
3. Σητεία είναι κωμόπολη της ανατολικής Κρήτης του νομού Λασιθίου.
Συνοπτικά τα προϊόντα της Λαδανιάς και της ρητίνης λάβδανο.
Πρώτη φορά (Επεξεργασία της ρητίνης λαδανο από το φυτό Cistus Creticus.)
Επεξεργασία της ρητίνης Λάδανο από το φυτό Κίστος ο Κρητικός (Cistus Creticus) που συλλέγετε με τον παραδοσιακό τρόπο.
Η επεξεργασία του λάβδανου βασίζεται στην ιδιότητα να διαλύεται σε διάφορους διαλυτές.Η συμπεριφορά του λαδάνου ως προς τους διαλυτές είναι η εξής:
1. Το λάδανο από το φυτό Κίστο τον Κρητικό (Cistus creticus) διαλύεται πλήρως και άμεσα στο καθαρό οινόπνευμα δίνοντας ένα ερυθρό αλκαλικό διάλυμα.
2. Το λάδανο από το φυτό Cistus Creticus διαλύεται στους υδρόφοβους διαλυτές κυρίως παράγωγα πετρελαίου όπως εξάνιο επτάνιο βενζίνη νάφθα.
3. Το λάδανο από το φυτό Cistus Creticus διαλύεται στο ελαιόλαδο
Η πιο εύχρηστη μέθοδο για την παραλαβή των αιθέριων ελαίων από ρητίνες είναι η εκχύλιση με πτητικούς διαλύτες.
Πρόσφατη μέθοδος για την εξαγωγής αιθέριων ελαιών από ριτηνες είναι η εκχύλιση με εξαιρετικά κρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Αυτή η μέθοδος έχει πολλά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της αποφυγής των πετροχημικών υπολειμμάτων στο προϊόν. Το εξαιρετικά κρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα σε κατάλληλες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας μετατρέπεται σε υγρό και χρησιμοποιείται ως διαλύτης στην εξαιρετικά κρίσιμη ρευστή εξαγωγή Το διοξείδιο το άνθρακα αφού διαλύσει το λαδανο και διαχωριστούν οι φάσεις δεν παράγει άμεσα το αιθέριο έλαιο (το λάδανο απόλυτο labdanum absulote), θα εξαγάγει και τα κεριά και τα αιθέρια έλαια που αποτελούν ένα μιγμα. Η επόμενη επεξεργασία με το υγρό διοξείδιο του άνθρακα, που επιτυγχάνεται στον ίδιο εξολκέα με μόνο να χαμηλώσει τη θερμοκρασία εξαγωγής, θα χωρίσει τα κεριά από τα αιθέρια έλαια. Αυτή η διαδικασία χαμηλότερης θερμοκρασίας αποτρέπει την αποσύνθεση και τη μετουσίωση των ενώσεων. Όταν η εξαγωγή είναι πλήρης, η πίεση μειώνεται σε περιβαλλοντικό και το διοξείδιο του άνθρακα επανέρχεται πίσω σε αέριο, μην αφήνοντας κανένα υπόλειμμα.
FARM OF LADANUM OR LABDANUM
Το γεγονός αυτό αποτέλεσε ο ώστε το λαδανο να γίνει γνωστό στον άνθρωπο από την εποχή που εξημέρωσε τις κατσίκες αυτές.
Τα κατσίκια καθορίζουν και την περιοχή στην οποία γίνεται η συλλογή αφού σε οποίες περιοχές υπάρχουν κατσίκια και μαζεύουν το λαδανο στα γενιά τους είναι δυνατή η συλλογή της προσοχή όχι απλώς να λερώνονται η να μαυρίζουν απλός αλλά να μαζεύουν το λαδανο σε παχιά κομμάτια όπως φαίνονται στις φωτογραφίες στην Βόρεια Κρήτη.
Τα κατσίκια καθορίζουν τον χρόνο που θα ξεκινήσει το μάζεμα αφού πρέπει πρώτα να «γεμίσουν»λαδανο.
Τα κατσίκια που τρέφονται με λαδανιές έχουν πιο νόστιμο κρεα (δεν μυρίζει).
«Πάνε πιο καλά»σε σχέση με αυτά που δεν τρώνε λαδανιές όπως μου αποκάλυψαν οι ντόπιο κτηνοτρόφοι δηλαδή έχουν καλύτερη υγεία και δεν χρειάζονται τόσο αντιβιοτικά
«Το καλύτερο κρέας το κάνει η Λαδανιά»
Στην φοτο φαίνεται πόσο παχύς είναι το λαδανο στα γενιά του τράγου στην βόρεια Κρήτη.
Μητάτο (πέτρινο γυριστό σπιτάκι για βοσκούς)
Σε αντίθεση με τα αλλά μέρη της Ελλάδος οι Κρητικοί Κτηνοτρόφοι χρησιμοποιούν την βέργα.
Η ψεύτικη γενιά των φαραώ της Αρχαίας Αιγύπτου ήταν φτιαγμένες από τα γενιά των τράγων.
Τα βασιλικά εμβλήματα της αρχαίας Αιγύπτου μια ποιμενική ράβδος (βέργα )και ένα αρχαίο ladanistirio.
ΠΗΓΗ http://ladano.blogspot.gr/
Documentary of labdanum - Sises 1983 by Kostas Ikonomakis Μιλάνε Σισανοι για το προϊόν λάβδανο.Γυρίστηκε το 1983 από τον ερευνητή του Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων Κώστα Οικονομάκη
Cistus Incanus (Report München) http://www.1worlddirect.dk
Har plante ekstrakt fra Cistus Incanus en gunstig virkning mod influenza-virus?
Se denne kritiske udsendelse fra Report München om planten Cistus Incanus og om de tyske myndigheders tøven og leflen for medicinalindustriens Tamiflu.
Bedøm selv..!
Αναγέννηση in vitro του Κρητικού Λαδάνου (Cistus Creticus spp. Creticus)
Μαδέσης Παναγιώτης, Κωνσταντινίδου Ελπινίκη, Νιάνιου Ειρήνη και Τσαυτάρης Αθανάσιος
Εργαστήριο Γενετικής και Βελτίωσης των Φυτών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Το φυτικό είδος Cistus creticus spp. creticus είναι ενδημικό του ελληνικού χώρου.
Η εμπορική του αξιοποίηση στηρίζεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες της ρητίνης «λάδανο».
Η ρητίνη αυτή εκκρίνεται από τις αδενώδεις τρίχες των φύλλων και παρουσιάζει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση (Demetzos και συνεργάτες, 1997) και κυρίως αντιλευχαιμική δράση (Dimas και συνεργάτες, 1998), η οποία μπορεί να συγκριθεί με καθιερωμένα φάρμακα των κατηγοριών αυτών, όπως είναι η αμπικιλλίνη και η καμπτοθεκίνη.
Για την εγκατάσταση της καλλιέργειας in-vitro χρησιμοποιήθηκαν σπόροι και βλαστικές κορυφές που προήλθαν από μητρικά φυτά που καλλιερ-γήθηκαν στον αγρό.
Οι βλαστικές κορυφές έδωσαν μεγαλύτερο αριθμό φυτικού υλικού σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
Ο μικροπολλαπλασιασμός των βλαστικών κορυφών σε βασικό υπόστρωμα MS χωρίς την προσθήκη ρυθμιστών αύξησης έδωσε το μεγαλύτερο ρυθμό πολλαπλασιασμού (6 φυτά ανά βλαστική κορυφή).
Στα πειράματα της αναγέννησης, τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν όταν χρησιμοποιήθηκε ως έκφυτο το κατώτερο τμήμα των τεσσάρων φύλλων της κορυφής.
Το υπόστρωμα MS με τον συνδυασμό ρυθμιστών αύξησης 0.1 mg/L NAA και 0.1 mg/L TDZ, μας έδωσε το μεγαλύτερο ποσοστό αναγέννησης 33.33%.
ΠΗΓΗ
Λάβδανο το δώρο της μάνας γης μερος Α labdanum from cistus Creticus by Boula Neonaki in KRHTH TV. Ρεπορτάζ στην εκπομπή Καλό Μεσημέρι της Κρήτη TV, αφηερωμα της δημοσιογράφου Βούλα Νεονακη.
Har plante ekstrakt fra Cistus Incanus en gunstig virkning mod influenza-virus?
Se denne kritiske udsendelse fra Report München om planten Cistus Incanus og om de tyske myndigheders tøven og leflen for medicinalindustriens Tamiflu.
Bedøm selv..!
Cistus Incanus bei Borelliose
Μαδέσης Παναγιώτης, Κωνσταντινίδου Ελπινίκη, Νιάνιου Ειρήνη και Τσαυτάρης Αθανάσιος
Εργαστήριο Γενετικής και Βελτίωσης των Φυτών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Το φυτικό είδος Cistus creticus spp. creticus είναι ενδημικό του ελληνικού χώρου.
Η εμπορική του αξιοποίηση στηρίζεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες της ρητίνης «λάδανο».
Η ρητίνη αυτή εκκρίνεται από τις αδενώδεις τρίχες των φύλλων και παρουσιάζει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση (Demetzos και συνεργάτες, 1997) και κυρίως αντιλευχαιμική δράση (Dimas και συνεργάτες, 1998), η οποία μπορεί να συγκριθεί με καθιερωμένα φάρμακα των κατηγοριών αυτών, όπως είναι η αμπικιλλίνη και η καμπτοθεκίνη.
Για την εγκατάσταση της καλλιέργειας in-vitro χρησιμοποιήθηκαν σπόροι και βλαστικές κορυφές που προήλθαν από μητρικά φυτά που καλλιερ-γήθηκαν στον αγρό.
Οι βλαστικές κορυφές έδωσαν μεγαλύτερο αριθμό φυτικού υλικού σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
Ο μικροπολλαπλασιασμός των βλαστικών κορυφών σε βασικό υπόστρωμα MS χωρίς την προσθήκη ρυθμιστών αύξησης έδωσε το μεγαλύτερο ρυθμό πολλαπλασιασμού (6 φυτά ανά βλαστική κορυφή).
Στα πειράματα της αναγέννησης, τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν όταν χρησιμοποιήθηκε ως έκφυτο το κατώτερο τμήμα των τεσσάρων φύλλων της κορυφής.
Το υπόστρωμα MS με τον συνδυασμό ρυθμιστών αύξησης 0.1 mg/L NAA και 0.1 mg/L TDZ, μας έδωσε το μεγαλύτερο ποσοστό αναγέννησης 33.33%.
ΠΗΓΗ
