Φασκόμηλο NEW Update ( αναβάθμηση άρθρου )

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια ( http://el.wikipedia.org/ )

Φασκόμηλο

Φασκόμηλο

Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο:	Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη:	Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια:	Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος:	Ελελίφασκος (Salvia)
Είδος:	Ελελίφασκος ο φαρμακευτικός (S. officinalis)

Διώνυμο

Εισαγωγή
Το φασκόμηλο ή φασκομηλιά (Σάλβια η φαρμακευτική ελλ. Ελελίφασκος ο φαρμακευτικός, Salvia officinalis) ανήκει στο γένος των Αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών Ελελίφασκος (Salvia). Στα αγγλικά η κοινή του ονομασία είναι sage, ή garden sage, ή common sage. Το φασκόμηλο, πολυετές, θαμνώδες, με πολυάριθμα κλαδιά, ύψους μέχρι μισό μέτρο, βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας κυρίως σε ξηρούς και πετρώδεις τόπους.
Τα φύλλα του είναι επιμήκη και παχιά, χρώματος λευκοπράσινου. Τα άνθη του φύονται κατά σπονδύλους, είναι χρώματος μοβ και ανθίζουν από το Μάιο ως τον Ιούνιο.
Το φυτό έχει έντονη αρωματική οσμή και καλλιεργείται για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του, ως αφέψημα και ως καρύκευμα. Τα φύλλα που είναι και το κατεξοχήν χρησιμοποιούμενο μέρος του φυτού συλλέγονται λίγο πριν ή κατά την αρχή της ανθοφορίας με ξηρό και ηλιόλουστο καιρό, το Μάιο ή τον Ιούνιο και ξηραίνονται στη σκιά.
Περιέχει ως κύρια ουσία αιθέριο έλαιο, φασκομηλόλαδο, άχρωμο ή ερυθροκίτρινο, σαπωνίνες, πικρές ουσίες, τερπένια, ρητίνες, πικρά διτερπένια, ταννίνες, τριτερπένια, φλαβονοειδή και θουγιόνη (thujone, μια μονοτερπενική κετόνη).
Τα φύλλα έχουν αντισηπτικές, αποχρεμπτικές και σπασμολυτικές ιδιότητες.Το φυτό έχει στομαχικές, τονωτικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες ενώ χρησιμοποιείται και κατά των νευραλγιών. Η φασκομηλιά χρησιμοποιείται στη θεραπευτική με τη μορφή αφεψήματος εσωτερικά ως ανθιδρωτικό (ιδιαίτερα κατά του νυχτερινού ιδρώτα φυματικών και νευρασθενών).
Το φασκόμηλο με τη μορφή αφεψήματος είναι ιδανικό για την θεραπευτική του στόματος σε περίπτωση τραυματισμών, άφτρων, φαρυγγίτιδας και κατά της ουλίτιδας. Ελαττώνει τα αέρια του εντέρου, είναι διουρητικό και εμμηναγωγό. Ακόμη είναι αιμοστατικό, και τοπικό αναισθητικό του δέρματος.^[1] Επίσης έχει αντιβιοτική, αντιμυκητική, αντισπασμωδική και υπογλυκαιμική δράση.^[2] Στον αρχαίο κόσμο το χρησιμοποιούσαν για δαγκώματα φιδιών και εντόμων, για να αυξήσουν τη γονιμότητα των γυναικών και για να διώχνουν τα κακά πνεύματα κτλ.^[3] Στις περιοχές της Μεσογείου αποξηραίνεται και πίνεται ως αφέψημα, το γνωστό φασκόμηλο.
Το αφέψημα λαμβάνεται και σερβίρεται αμέσως μετά το βράσιμο. Αν παραμείνει αρκετή ώρα μαζί με τα φύλλα που έβρασαν, οι πικρές ουσίες μέσα στο αφέψημα αυξάνονται και η γεύση του γίνεται δυσάρεστη.
Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό διαφόρων ζωμών, φαγητών και του ξιδιού ενώ θεωρείται και μελισσοτροφικό φυτό παρέχοντας μέλι εκλεκτής ποιότητας.
Η γεύση του είναι αρκετά πιπεράτη και ταιριάζει πολύ με λιπαρά κρεατικά και τυριά.^[4]
Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, η χρήση του έχει θετική επίδραση στη θεραπεία του Αλτσχάιμερ και στην υπερλιπιδαιμία.^[5]
Πάντως η χρήση του πρέπει να γίνεται με σύνεση γιατί υπάρχουν περιπτώσεις δηλητηρίασης από υπερβολική χρήση που οφείλεται κυρίως στην ουσία θουγιόνη που υπάρχει στο φυτό.

Είδη φασκόμηλου

Υπάρχουν πολλά είδη φασκόμηλου, αλλά τα πιο εμπορικά είναι η Salvia fruticosa (Kυπριακή), η Salvia officinalis και Salvia triloba.
Το φασκόμηλο αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών, προτιμά όμως τα μέσης σύστασης, ασβεστούχα με καλή αποστράγγιση. Ιδανικό pH 6,2-6,4. Ακατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα πολύ αμμώδη και τα βαριά συνεκτικά που συγκρατούν υγρασία. Ευδοκιμεί τόσο σε θερμές, όσο και σε ψυχρές περιοχές. Η αντοχή του στο κρύο είναι μεγάλη. Αντέχει μέχρι –25° Κελσίου.
Η φασκομηλιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο, ορισμένες φορές όμως ο πολλαπλασιασμός γίνεται με μοσχεύματα και παραφυάδες.

Το γένος περιλαμβάνει σύμφωνα με διάφορες πηγές γύρω στα χίλια είδη^[6] που εξαπλώνονται σχεδόν σε όλες τις κυρίως εύκρατες περιοχές της γης. Μερικά είδη είναι τα ακόλουθα:

Salvia aegyptiaca Ε. ο αιγυπτιακός
Salvia aethiopis Ε. η Αιθιοπίς
Salvia alba Ε. ο λευκός
Salvia albicaulis Ε. ο λευκόκαυλος
Salvia albiflora Ε. ο λευκανθής
Salvia albimaculata Ε. ο λευκόστικτος
Salvia albocaerulea Ε. ο κυανόλευκος
Salvia alborosea Ε. ο ροδόλευκος
Salvia altissima Ε. ο υψηλότατος
Salvia arabica Ε. ο αραβικός
Salvia argentea Ε. ο αργυρόχρους
Salvia brachyantha Ε. ο βραχυανθής
Salvia brachyloba Ε. ο βραχύλοβος

Salvia brachyphylla Ε. ο βραχύφυλλος
Salvia ceratophylla Ε. ο κερατόφυλλος
Salvia chamaedryoides Ε. ο χαμαιδρυοειδής
Salvia chionantha Ε. ο χιονανθής
Salvia chloroleuca Ε. ο χλωρόλευκος
Salvia chrysophylla Ε. ο χρυσόφυλλος
Salvia cinnabarina Ε. ο κινναβάρινος
Salvia cryptoclada Ε. ο κρυπτοκλαδής
Salvia cyanantha Ε. ο κυανανθής
Salvia cyanocephala Ε. ο κυανοκέφαλος
Salvia dentata Ε. ο οδοντωτός
Salvia dryophila Ε. ο δρυόφιλος
Salvia elegans Ε. ο κομψός
Salvia erythrostoma Ε. ο ερυθρόστομος

Salvia erythrostephana Ε. ο ερυθροστέφανος
Salvia heterotricha Ε. ο ετερότριχος
Salvia leucantha Ε. ο λευκανθής
Salvia leucophylla Ε. ο λευκόφυλλος
Salvia malvifolia Ε. ο μαλαχόφυλλος
Salvia pallida Ε. ο ωχρός
Salvia pratensis Ε. ο λειμώνιος
Salvia rubifolia Ε. ο ερυθρόφυλλος
Salvia spinosa Ε. ο ακανθώδης
Salvia trachyphylla Ε. ο τραχύφυλλος
Salvia urticifolia Ε. ο κνιδόφυλλος
Salvia viridis Ε. ο χλωρός
Salvia viscosa Ε. ο ιξώδης

είναι πολυετής αειθαλής θάμνος των εύκρατων θερμών περιοχών, με ύψος έως 80 εκατοστά με βλαστό πολύκλαδο, τετραγωνικό, χνουδωτό. Ανθίζει την άνοιξη, Απρίλιο – Ιούνιο ανάλογα με την περιοχή και το υψόμετρο.
Το φασκόμηλο ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae),Χειλανθή και στο γένος Salvia. Το βοτανολογικό όνομα του φασκόμηλου salvia officinalis το οποίο προέρχεται από την λατινική λέξη salvare που σημαίνει "θεραπεύω" και λόγω αυτών των θεραπευτικών του δυνάμεων και ιδιοτήτων το ονόμαζαν και "salvia salvatrix" που σημαίνει σάλβια ο σωτήρ (φασκόμηλο το σωτήριον).

ΠΗΓΗ http://el.wikipedia.org/

Το φυτό είναι ένας κοντός, ξυλώδης, πολυετής θάμνος ύψους 50-60 εκ. με πολυάριθμα κλαδιά και πυκνό φύλλωμα. Το φυτό έχει την τυπική μορφολογία των φυτών του γένους του και πολλών της οικογένειάς του, με τετραγωνικούς βλαστούς κι αντίθετα φύλλα. Μεγάλο μέρος των βλαστών προς τις κορυφές, και πολύ περισσότερο τα φύλλα, καλύπτονται από χνούδι. Τα φύλλα είναι ωοειδή, οδοντωτά, γκριζοπράσινα κι αναδίδουν έντονη και πολύ χαρακτηριστική οσμή. Το φυτό ανθίζει Μάιο-Ιούνιο με ιώδη και σπανιότερα λευκά άνθη σε ταξιανθίες πάνω απ’το φύλλωμα. Περίοδοι έντονης ανάπτυξης είναι η άνοιξη και η εποχή μετά την ανθοφορία και το σχηματισμό των σπόρων. Γενικά όμως το φυτό δεν αναπτύσσεται πολύ γρήγορα.
Μπορεί να βρεθεί αυτοφυές στη χώρα μας και σε πολλά άλλα μέρη της λεκάνης της Μεσογείου, σε πετρώδη και ξηρά εδάφη

Ιστορία
Οι Αρχαίοι Έλληνες το αποκαλούσαν “σφάκο” ή συχνότερα “ελελίσφακο”, εξού και το κοινό του όνομα σε πολλά μέρη της Ελλάδα “αλισφακιά” ή “αλιφασκιά”. Το “μήλο” στ’όνομά του προέρχεται από τους σφαιρικούς όγκους που παράγονται πολύ συχνότερα στο το συγγενικό είδος S. fruticosa, ως αντίδραση στα παρασιτικά έντομα, τους οποίους οι παλαιότεροι νόμιζαν για καρπό του φυτού. Στα λατινικά λέγεται “salvia”, από το ρήμα “salvere”, θεραπεύω, απ’όπου η λέξη διαδόθηκε στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, π.χ. “salvia” στα ιταλικά, ισπανικά, πορτογαλικά (παραμένει), “sauge” στα γαλλικά, “sage” στ’αγγλικά, “Salbei” στα γερμανικά κ.ά.

Φασκόμηλο καλλιέργεια

Εισαγωγή
Καλλιεργείται πολύ εύκολα σε οποιοδήποτε έδαφος με καλή αποστράγγιση, σε ζεστή και ηλιόλουστη θέση. Σε περιοχές με βαλτώδες έδαφος ή με πολλές βροχές, θα πρέπει να φυτεύεται σε ανυψωμένα μέρη ή πλαγιές με αμμώδες χώμα μαζί με φυτά παρόμοιων προτιμήσεων, ενώ σε δοχεία το χώμα θα πρέπει νά’ναι ελαφρύ και να στεγνώνει καλά πριν κάθε πότισμα. Το φυτό αντέχει στην ξηρασία και δεν προσβάλλεται σχεδόν ποτέ από έντομα και ασθένειες, ούτε τρώγεται από ζώα π.χ. κουνέλια, χάρη στη χημική άμυνά του. Το χειμώνα παραμένει αειθαλές και δε χρειάζεται προστασία στο κλίμα της χώρας μας. Κατά την περίοδο ανάπτυξης θα χρειαστεί αραιή λίπανση. Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με μοσχεύματα και καταβολάδες την περίοδο ανάπτυξης.

Όταν το φυτό γίνει αρκετά μεγάλο, μπορεί να κοπεί για αποξήρανση. Κόβονται περίπου τα 2/3-3/4 του φυτού προς το φθινόπωρο, κι αφήνονται σε σκοτεινό, δροσερό και ξηρό μέρος να στεγνώσουν. Κατά την εμπειρία μου το φασκόμηλο αργεί πολύ να στεγνώσει παίρνοντας περίπου 10 μέρες σε θερμοκρασία κοντά στους 20 βαθμούς. Εάν αποξηρανθεί στον ήλιο τα φύλλα καφετιάζουν, συστρέφονται και χάνουν σημαντικό ποσοστό των ενεργών τους συστατικών. Η συγκομιδή θα πρέπει να γίνεται μια φορά ετησίως, όχι συχνότερα, ενώ νεαρά φυτά μέχρι τον πρώτο χρόνο δε θα πρέπει να κόβονται. Στα 5 χρόνια περίπου ο θάμνος μπορεί νά’χει απλωθεί και νά’χει αραιώσει στο εσωτερικό, οπότε κλαδεύεται αυστηρά ή αντικαθίσταται με νεότερα, πιο τρυφερά φυτά.
Πέρα απ’την τυπική μορφή του φυτού έχουν δημιουργηθεί διάφορες άλλες ποικιλίες, κυρίως για καλλωπιστικούς σκοπούς (με ίδια φαρμεκευτική αξία), όπως με μοβ, κιτρινωπό ή ποικιλόχρωμο φύλλωμα.

Η καλύτερη εποχή φύτευσης της φασκομηλιάς στο χωράφι είναι το φθινόπωρο, όμως μπορεί να γίνει και την άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των γραμμών είναι 80-100 εκατοστά και των φυτών πάνω στις γραμμές 50-60 εκατοστά, περίπου 1700-2000 φυτά το στρέμμα.
Η φασκομηλιά ανθίζει από τον μήνα Απρίλιο έως τον Ιούλιο, ανάλογα με το υψόμετρο που βρίσκεται η καλλιέργεια. Η διάρκεια ζωής μιας καλλιέργειας φασκόμηλου ανέρχεται στα 13-15 χρόνια όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες και γίνονται οι σωστές περιποιήσεις.
Η καλύτερη εποχή συλλογής είναι όταν το φυτό είναι λίγο πριν την άνθηση. Στις χαμηλές περιοχές η συλλογή αρχίζει από τον Απρίλιο, στις δε ορεινές κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο.
Στις καλλιέργειες του φασκόμηλου, τον πρώτο χρόνο γίνεται μόνο μια συλλογή, ενώ από το δεύτερο έτος και μετά γίνονται 2-3 συλλογές. Η πρώτη συλλογή
γίνεται τον Απρίλιο, η δεύτερη Ιούλιο και η τρίτη το Σεπτέμβριο. Κατά τη συλλογή αφαιρούνται οι βλαστοί λίγο πιο πάνω από τη διασταύρωση των πρώτων βλαστών. Μετά την αποξήρανση παίρνουμε τα φύλλα και τους ανθούς.
Βασική καλλιεργητική φροντίδα είναι η καταπολέμηση των ζιζανίων, η οποία γίνεται με σκαλίσματα, ξεβοτανίσματα και με τη χρήση ζιζανιοκτόνων.
Προφυτρωτικά, χρησιμοποιείται το Λένασιλ και μεταφυτρωτικά το Μπενταζόν.
Οι ανάγκες σε νερό και λιπάσματα είναι πολύ περιορισμένες.

Φασκόμηλο ιδιότητες

Χρησιμοποιείται για τις αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές, σπασμολυτικές και στυπτικές ιδιότητές του.
Η πιο αξιοσημείωτη θεραπευτική δράση του φασκόμηλου είναι ότι παρεμποδίζει την εφίδρωση. Η δράση αυτή αρχίζει δύο ώρες μετά την πρόσληψη του τσαγιού και μπορεί να κρατήσει ορισμένες μέρες.
Άλλες ιδιότητες του φασκόμηλου είναι: τονωτικό, σπασμολυτικό, αντιδιαρροϊκό, αντιφυσητικό, αποχρεμπτικό, αντιπυρετικό, ευστόμαχο, υπερτασικό για ορι-
σμένα είδη, όπως η σπατζιά Salvia officinalis και αντιβηχικό.
Τα φύλλα και οι ανθοί (φρέσκοι ή ξηροί) χρησιμοποιούνται ως τσάι, το δε αιθέριο έλαιο στην αρωματοποιία, φαρμακοποιία και στον αρωματισμό διαφόρων τροφίμων, κονσερβών και σαλτσών.

Πολυετής αειθαλής θάμνος των εύκρατων θερμών περιοχών, ύψους έως 70 cm με βλαστό πολύκλαδο, τετραγωνικό, χνουδωτό. Ανθίζει την άνοιξη, Απρίλιο – Μάιο ανάλογα με το υψόμετρο. Χρησιμοποιείται για τις αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές, σπασμολυτικές και στυπτικές ιδιότητές του.

Το βοτανολογικό όνομα του φασκόμηλου salvia officinalis προέρχεται από την λατινική λέξη salvare που σημαίνει "θεραπεύω" και εξαιτίας των θεραπευτικών του δυνάμεων και ιδιοτήτων το ονόμαζαν και "salvia salvatrix" δηλαδή σάλβια ο σωτήρ (φασκόμηλο το σωτήριον)...

Ιστορικά οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το φασκόμηλο χάριζε στον άνθρωπο την αθανασία, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ήταν ιερό γιατί μπορούσε να σώσει την ζωή του ανθρώπου ή να του την χαρίσει, οι αρχαίοι Ρωμαίοι του είχαν μεγάλο σεβασμό και για αυτό συνόδευαν την συγκομιδή του με ειδικές τελετουργίες και οι Γάλλοι το ονομάζουν "το ελληνικό τσάι". Όπως οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι το χρησιμοποιούν σε πολλές εφαρμογές όπως φαρμακευτικές και μαγειρικές.

Στην Κρήτη που το φασκόμηλο φύεται εν αφθονία υπήρχε παράδοση να γίνεται η συγκομιδή την πρώτη και την δεύτερη μέρα του Μάη και πριν από την ανατολή του ήλιου...

Φασκόμηλο, Salvia fruticosa Miller, οικογένεια Labiatae

Τρόπος αναπαραγωγής

Η αγενής αναπαραγωγή με μοσχεύματα μαλακού ξύλου – κορυφής αντιμετωπίζει δυσκολίες, ωστόσο συνιστάται. Πολλαπλασιασμός με σπόρο δημιουργεί ανομοιομορφία φυτικού υλικού, κατά συνέπεια υποβάθμιση παραγωγής. Απαιτεί ελαφρύ υπόστρωμα ριζοβολίας, μίγμα τύρφης (τύπου KTS1) : περλίτη (1:4), χρήση ορμόνης ριζοβολίας 2.000 ppm IBA και περιορισμένη σχετική υγρασία. Το ριζικό σύστημα εμφανίζεται γρήγορα, σε διάστημα 12 ημερών, δημιουργούνται όμως πολλές φορές προβλήματα λόγω τήξεων που στη συνέχεια μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή των νεαρών φυταρίων.

Τρόπος καλλιέργειας

Προετοιμασία εδάφους στον αγρό: Βαθύ όργωμα τη διάρκεια του καλοκαιριού. Βασική λίπανση με προσθήκη 50 kg/στρ λιπάσματος 11-15-15 μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συμβατικές καλλιέργειες. Για βιολογικές καλλιέργειες καλά χωνεμένη κοπριά ή σκευάσματα εγκεκριμένα.

Εποχή – πυκνότητα φύτευσης : Μέσα φθινοπώρου, μετά τις πρώτες βροχές. Εναλλακτικά αρχές άνοιξης. Πυκνότητα φύτευσης έως 2.200 φυτά το στρέμμα καθώς τα φυτά αναπτύσσονται αρκετά (0,70 - 1 m μεταξύ των γραμμών Χ 0,50 - 0,60 m επί των γραμμών).

Εδαφικές απατήσεις - Λίπανση : Προτιμά εδάφη που ζεσταίνονται νωρίς την άνοιξη όπως αμμώδη, χαλικώδη, ασβεστολιθικά με έκθεση στον ήλιο, με εύρος pH από 6,5 – 8 (προτιμότερο ουδέτερο). Συνιστάται ετησίως λίπανση με 7-8 μονάδες Ν, 8-10 Κ και 8-10 P σε περίπτωση συμβατικής καλλιέργειας, σε βιολογικές κοπριά ή ανάλογα εγκεκριμένα σκευάσματα.

Άρδευση : Άρδευση απαιτείται μόνο κατά την εποχή εγκατάστασης των φυτών. Στην συνέχεια η καλλιέργεια αναπτύσσεται ξηρική χωρίς απαιτήσεις σε νερό.

Εχθροί - Ασθένειες : Δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα από εχθρούς ή ασθένειες. Σε περιπτώσεις εδαφών που δεν στραγγίζουν υπάρχει περίπτωση ανάπτυξης μυκητολογικών ασθενειών στο ριζικό σύστημα (σηψιριζίες).

Συγκομιδή - Ξήρανση : Συγκομιδή στην πλήρη άνθιση Απρίλιο – Μάιο ανάλογα με την περιοχή καλλιέργειας. Συλλέγεται όλο το υπέργειο μέρος σε ύψος 10 cm πάνω από το έδαφος. Υπάρχει περίπτωση δεύτερης συγκομιδής αρχές Σεπτεμβρίου. Ξήρανση σε σκιερό μέρος σε θερμοκρασία μικρότερη των 40oC.

Απόδοση : Διάρκεια καλλιέργειας 10-12 έτη. Η απόδοση σε νωπό προϊόν μπορεί να φτάσει τα 1.300 kg/στρ στον δεύτερο - τρίτο χρόνο καλλιέργειας. Η σχέση νωπού: ξηρού είναι περίπου 3,5 : 1.

Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 1 - 3%. Τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου είναι α-θουγιόνη, καμφορά και ευκαλυπτόλη. Το αιθέριο έλαιο του φασκόμηλου παρουσιάζει καλή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση.

Τα ενεργά συστατικά του φασκόμηλου είναι:

Πτητικό έλαιο-θυϊόνη,περίπου 50%

Πικρές διτερπενοειδείς ουσίες

Ταννίνες

Φλαβονοειδή

Φαινολικά οξέα,όπως ροζμαρινικό οξύ

Τανασετόνη

Κανόνες αποθήκευσης :

Τα φύλλα πρέπει να φυλάσσονται προστατευµένα από το φως και την υγρασία. Η αποθήκευση των κοµµένων φύλλων δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 18 µήνες.

Σκόνη maximum 24 ώρες.

Η Τ.Μ. φυλάσσεται σε σκούρα δοχεία

Το υγρό εκχύλισµα µπορεί να διατηρηθεί µέχρι 2 χρόνια.

Το φασκόμηλο στη διατροφή των αγροτικών ζώων :

Τα αντιμικροβιακά και αντιοξειδωτικά συστατικά που περιέχει συμβάλλουν στη δυνατότητα αντκατάστασης των συνθετικών αντιοξειδοτικών (π.χ. BHT,BHA) των αυξητικών αντιβιοτικών (των οποίων η χρήση απαγορεύτηκε από 1-1-2006 ), καθώς και των κοκκιδιοστατικών στη διατροφή των πουλερικών με αποτέλεσμα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πιστοποιημένες βιολογικές ή άλλου είδους πιστοποιημένες εκτροφές ως φυσικός βιολογικός παράγοντας.

Ένας τρόπος αναπαραγωγής

Το φασκόμηλο της φωτογραφίας είναι ένα ποικιλίας με λευκά άνθη, από το οποίο προήλθε και το δικό μου. Η διαδικασία έγινε ως εξής: Τον περασμένο Οκτώβριο, αφού βρήκα ένα λεπτό υγειές κλαδί προς την περιφέρεια του φυτού, του αφαίρεσα τα φύλλα από τη μέση αφήνοντας μόνο αυτά της κορυφής και το λύγισα στο χώμα. Έθαψα τη μέση του 2 περίπου εκατοστά κάτω και το ασφάλησα μ’ένα βότσαλο για να μη σηκωθεί. Το φυτό φροντιζόταν κανονικά και το Μάρτιο το απέκοψα και είδα ότι είχε κάνει μια χοντρή και βαθιά κεντρική ρίζα με λίγες λεπτότερες. Μεταφύτευσα την καταβολάδα σ’ένα πλαστικό κουπάκι. Την πρώτη βδομάδα δεν έδειχνε σημάδια ανάπτυξης, αλλά γρήγορα πήρε μπρος γεμίζοντας το δοχείο σ’ένα μήνα με ρίζα, οπότε το μεταφύτευσα σε μεγαλύτερη γλάστρα. Τον Ιούνιο είχε γεμίσει κι αυτή ρίζες κι έτσι το μεταφύτευσα σε μια μεγαλύτερη, που θά’ναι μάλλον η τελική του. Παρόλο που ήταν σχετικά μικρό (30 εκ. ψηλό και λίγο λιγότερο πλατύ), τον Οκτώβριο το έκοψα για τσάι. Σύντομα έβγαλε και πάλι κλαδάκια σ’όλους τους βλαστούς κι άρχισε την ανάπτυξη κανονικά. Το τσάι του έχει έντονη γεύση και δίνει την αίσθηση δυνατού φαρμάκου.

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ S. OFFICINALIS ΚΑΙ ΤΟΥ S. FRUTICOSA
Η χαρακτηριστική ουσία που περιέχεται στο αιθέριο έλαιο που παράγουν τα φυτά του S.officinalis είναι η α και η β θουγιόνη. Άλλοι δευτερογενείς μεταβολίτες που παράγονται στο είδος αυτό είναι το β-πινένιο, διτερπένια, τριτερπένια, φλαβονοειδή, συστατικά φαινολικών οξέων και φαινολικοί γλυκοζίτες. Στην περίπτωση του S. fruticosa τα κυριότερα χαρακτηριστικά του αιθέριου ελαίου είναι η 1,8 κινεόλη, το β-μυρκένιο, το α και β-πινένιο, η α και β-θουγιόνη και η καμφορά. Όλα αυτά αποτελούν το 90% του αιθέριου ελαίου.

Η χημική ταυτότητα των δύο αυτών ειδών, δηλαδή, η συνολικά παραγόμενη ποσότητα του αιθέριου ελαίου και η ποιοτική του και ποσοτική του σύσταση εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Αυτοί είναι : i) το τμήμα του φυτού, ii) η εποχή και iii) η γεωγραφική περιοχή που αναπτύσσεται το φυτό και οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν σε αυτή. Η επίδραση των παραγόντων αυτών έχει μελετηθεί τόσο στο S. officinalis , όσο και στο S. fruticosa .

Βιοχημική ανάλυση φυτών του S. officinalis αποκάλυψε τρεις χημειότυπους με βάση το λόγο α και β-θουγιόνης (α/β 10:1, 1.5:1, και 1:10 αντίστοιχα). Επίσης τα φυτά μπορούν να κατανεμηθούν σε τρεις κατηγορίες με βάση το συνολικό ποσό θουγιόνης που περιέχεται στο αιθέριο έλαιο σε : πλούσια ( 39-44%, μεσαία (22-28%) και φτωχά (9%). Σε πειράματα, τα άνθη των φυτών είχαν υψηλότερα επίπεδα περιεκτικότητας σε έλαιο (1.6 έναντι 1.1%) και σε β-πινένιο (27 έναντι 10%) σε σχέση με τα φύλλα, ενώ τα επίπεδα θουγίονης ήταν χαμηλότερα (16 έναντι 31%). Όσο αφορά την επίδραση της εποχής, τα συνολικά επίπεδα θουγιόνης ήταν χαμηλότερα στο άνθος την περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού και αρκετά υψηλά την περίοδο του φθινοπώρου και του χειμώνα. Αντίστοιχη βιοχημική ανάλυση σε φυτά του είδους S. fruticosa έδειξε ανάλογα αποτελέσματα. Μία μελέτη σε τρεις διαφορετικούς πληθυσμούς του S. fruticosa στην Κρήτη, που παρουσίαζαν σημαντικές διαφορές στην ποιοτική και ποσοτική σύσταση του παραγόμενου ελαίου, έδειξε, με βάση RAPD ανάλυση, ότι εκτός από τους παραπάνω παράγοντες σημαντικό ρόλο στη χημική ταυτότητα των διαφόρων πληθυσμών παίζει και το γενετικό υπόβαθρο.

Φαρμακευτικές ιδιότητες και χρήση :

#1 Προσοχή οι πληροφορίες που δημοσιεύονται αφορούν συνδέσμους βιβλίων και Ισοτόπων για βότανα και διατροφή που υπάρχουν στο διαδίκτυο εμείς ούτε είμαστε αρμόδιοι ούτε προτείνουμε τη χρήση τους , παρακαλούμε για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στους αρμόδιους Ιατρούς , και τους συγγραφείς των βιβλίων και των άρθρων. Και ειδικά σε σοβαρά θέματα υγείας όπως αυτό πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ ο οποίος είναι ο μόνος κατάλληλος να κρίνει πως θα πρέπει να συνδυαστεί η φαρμακευτική αγωγή με τη διατροφή.

Σε κάθε περίπτωση, προτού αποφασίσετε να δοκιμάσετε οποιαδήποτε εναλλακτική μέθοδο καταπολέμησης κάποιας ασθένειας/πάθησης, είναι σώφρον να επικοινωνήσετε πρώτα με τον *προσωπικό σας (*θεράπων) ιατρό, ο οποίος θα σας συμβουλέψει κατάλληλα.

Προσοχή μην χρησιμοποιήσετε κάποιο βότανο ή έλαιο στο οποίο είστε αλλεργικοί. Ενώ ποτέ δεν πρέπει να ξεπερνάτε τις δοσολογίες ( συμβουλευτείτε μόνο Ειδικό ).

Προσοχή στην εγκυμοσύνη και στο θηλασμό πριν τη χρήση βοτάνων πάρτε άμεσα οδηγίες αποκλειστικά και μόνο από γυναικολόγο σας.

Το φασκόμηλο είναι ένα βότανο προικισμένο με πολλές θεραπευτικές ουσίες και ιδιότητες, ιδιαιτέρως χρήσιμες στην ιατρική, όπως αντιβακτηριδιακές, αντισηπτικές, καρδιοτονωτικές, σπασμολυτικές, και αντιδιαβητικές. Η δε δράση του κατά του διαβήτη έκανε ορισμένους να δηλώσουν ότι, το φασκόμηλο είναι το φάρμακο για όλες τις ασθένειες.

Ως αφέψημα είναι ιδανικό για τη θεραπεία της φαρυγγίτιδας, της ουλίτιδας, καθώς και των άφτρων, αλλά και διαφόρων τραυματισμών του στόματος. Είναι αντιπυρετικό, κατά του κρυολογήματος και των ρευματισμών. Επίσης, τονώνει το νευρικό σύστημα, αυξάνει τη μνήμη και ενεργοποιεί την κυκλοφορία του αίματος. Εάν κάνουμε πλύσεις με αφέψημα στα μέρη του σώματος που πάσχουν από κράμπες, θα ανακουφιστούν.

Μειώνει την εφίδρωση γεγονός που, μαζί με την οιστρογονική και τονωτική του δράση το φασκόμηλο είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα γιατρικά για την εμμηνόπαυση βοηθώντας το σώμα να προσαρμοστεί στα καινούργια δεδομένα και ρυθμιστικό των έμμηνων-διευκολύνει την καλύτερη ροή του αίματος της περιόδου.

Ανακούφιση προσφέρουν τα φρέσκα φύλλα, σε περιοχές με τσιμπήματα εντόμων (τσιμπήματα από κουνούπια και σφήκες ή σε πληγές με πύο), τρίβοντας με τα φρέσκα φύλλα του φασκόμηλου το ερεθισμένο σημείο.Το συχνό λούσιμο με το αφέψημα είναι καλό για την τριχόπτωση, ευεργετικό για τα μαλλιά προλαμβάνει το άσπρισμά τους και πολλές φορές επαναφέρει το χρώμα τους. Χρησιμοποιείται επίσης στην μαγειρική για να νοστιμίζει κυρίως φαγητά με κρεατικά. Στο είδος Salvia υπάρχουν και ποικιλίες που καλλιεργούνται για διακοσμητικούς σκοπούς.
Άτομα που πάσχουν από δυσπεψίες, δυσεντερίες και έλκος στομάχου, μπορούν να αφήσουν να μουσκέψουν φύλλα φασκόμηλου μέσα σε κόκκινο κρασί (80 γρ. φασκόμηλο σε 1 λίτρο κρασί) για μία βδομάδα και να πίνουν μία έως τρεις κουταλιές της σούπας από αυτό το μείγμα, μετά από κάθε γεύμα.

#2 Προσοχη!! Το φασκόμηλο επειδή είναι ιδιαίτερα διεγερτικό πρέπει να αποφεύγεται από άτομα υπερτασικά. ∆εν πρέπει να χρησιµοποιείται σε µητέρες που θηλάζουν και σε µικρά παιδιά (υψηλά περιεχόµενα κετονών), ούτε επίσης σε εγκύους γυναίκες (νευροτοξικό και εκτρωτικό αποτέλεσµα) διότι µπορεί να προκαλέσει συγγενείς καρδιακές ανωµαλίες. Το αιθέριο έλαιο είναι αρκετά τοξικό και πρεπει να χρησιµοποιείται σε πολύ µικρές ποσότητες. Στην διάλυση 8% δεν προκαλεί ούτε ευαισθητοποιήσεις, ούτε ερεθισµούς. Επίσης παρατηρήθηκε χειλίτιδα και στοµατίτιδα από την κατάποση τσαγιού. Υπέρβαση δοσολογίας έχει σαν αποτέλεσμα αίσθηση ζέστης, ταχυκαρδία, αίσθηση ζάλης, vertigo, επιληπτικοί σπασµοί, θα µπορούσαν να ακολουθήσουν σε υπερβολική λήψη αιθανολικών εκχυλισµάτων του φυτού ή του αιθερίου ελαίου ή επίσης στην λήψη πάνω από 15 gr φύλλων του φυτού.

Το φασκόμηλο στην ιατρική
Το βότανο αυτό έχει σπουδαία ιατρική παράδοση και πάμπολλές χρήσεις. Ιδιαίτερη φήμη ως ιατρικό είχε στην Ευρώπη κατά τη ρωμαϊκή εποχή και καθ’όλο το Μεσαίωνα. Ο Διοσκουρίδης, ο Πλίνιος και ο Γαληνός το προτείνουν ως διουρητικό, αιμοστατικό, εμηναγωγό και τονωτικό. Άλλες παραδοσιακές χρήσεις που είχε ή έχει είναι ως στυπτικό, τοπικό αναισθητικό, αντισπασμωδικό, αντισηπτικό, για τη γονιμότητα των γυναικών, κατά της υπερβολικής εφίδρωσης, της ουλίτιδας και των άλλων φλεγμονών του στόματος, της φαρυγγίτιδας και της αμυγδαλίτιδας, αλλά και καπνιστό κατά του άσθματος. Η συνήθης ωστόσο χρήση του είναι ως αφέψημα ή γαργάρα του αφεψήματος.
Το φυτό κάποτε αποκτούσε χαρακτήρα πανάκιας και πολλές φορές περιβαλλόταν με μυστικισμό. Οι Ρωμαίοι το θεωρούσαν βότανο της ζωής, και η συλλογή του απαιτούσε ειδικό τελετουργικό. Στο Μεσαίωνα ήταν συστατικό του ξιδιού των τεσσάρων κλεφτών, το οποίο πιστευόταν ότι έδιωχνε την πανούκλα.

Ο διαιτολόγος Γιάννης Χρύσου αναφέρεται στα ωφέλη από την κατανάλωση χαμομηλιού και φασκόμηλου. Ανέβηκε στις 28 Ιαν 2011
Πολλές από τις παραδοσιακά αποδιδόμενες ιδιότητές του έχουν αποδειχθεί επιστημονικά. Είναι αποδεδειγμένο ότι έχει αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή, πιθανόν αντιμυκητική και αντιική, και οιστρογονομιμητική δράση, ενώ σύμφωνα με κάποιες μελέτες ίσως οξύνει τη μνήμη και τη συγκέντρωση σε υγειή άτομα και έχει αγχολυτικές ιδιότητες. Δοκιμές για την αποτελεσματικότητα κατά της νόσου Αλτσχάιμερ ίσως υποδηλώνουν κάποια αποτελεσματικότητα, αν και θα πρέπει να γίνουν συστηματικότερες μελέτες σ’αυτόν τον τομέα για να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητά του. Ακόμα όμως κι αν αποδειχθεί κάπως αποτελεσματικό, θα καταφέρει μόνο ό,τι κάνουν και τα διαθέσιμα φάρμακα, να καλύπτει δηλαδή προσωρινά τα συμπτώματα χωρίς ν’αποτελεί πραγματική θεραπεία.
Η φαρμακευτική δράση του φυτού οφείλεται στην τεράστια ποικιλία χημικών που περιέχει, τα οποία εξελίχθηκαν ως χημική άμυνα κατά των εντόμων στο σκληρό φυσικό του περιβάλλον. Το φυτό περιέχει φλαβόνες, φαινολικά οξέα, φαινυλπροπανοειδή γλυκοζίδια (π.χ. μαρτυνοσίδη), τριτερπενοειδή και διτερπένια, συμπεριλαμβανομένων φαινολικών, κινοειδωδών, και παράγωγα αβιετάνης και αβιενάνης. Μερικά από τα συστατικά του φυτού είναι η σαλβιγενίνη, η λοπεόλη, η β-σιτοστερόλη, η στιγμαστερόλη, η φυσκιόνη, η καρνοσόλη, η ροσμαδιάλη, η ροσμανόλη, η επιροσμανόλη, η ισοροσμανόλη, η κολουμβαριδιόνη, η ατουντζεσίνη α, η μιλτιρόνη, η σινεόλη, το ουρσολικό οξύ, το καρνοσικό οξύ, και το 12-μεθυλοκαρνοσικό οξύ. Περιέχει επίσης καμφορά και θουγιόνη, τα οποία είναι τοξικά σε υψηλές δόσεις. Η συνιστόμενη ημερίσια δόση φασκόμηλου είναι 4-6 γραμμάρια ξηρών φύλλων.

Το φασκόµηλο στην θεραπευτική σήµερα

Dr Ευφροσύνη Παπακωνσταντίνου Ολιστική Παθολόγος – Οµοιοπαθητικός -Βελονίστρια

Ειδικές συνταγές:

Ενισχυµένο κρασί για νευρική εξάντληση παρασκευάζεται χρησιµοποιώντας 100 gr φύλλων σε 1 lt κρασιού αφήνοντάς τα για 8 ηµέρες.

Για τον διαβήτη : Κρασί, βράζοντας 100 gr φύλλων µε 1 lt κρασί για 2 λεπτά. (1 ποτήρι του κρασιού µετά τα γεύµατα).

Για βρογχική καταρροή : Αποχρεπτικό µέλι : αναµιγνύοντας 50 gr κονιορτοποιηµένου φυτού σε 80 gr µελιού. ( 1 κουταλάκι παρασκευάσµατος πρωί και πρό της κατάκλισης. )

Σε πληγές: σαν καθαριστικό και επουλωτικό 100 gr φύλλων µε 0,5 lt άσπρου κρασιού βράζεται για 1 λεπτό.

Σαν ρυθµιστικό του ιδρώτα: 20 gr αποξηραµένων φύλλων, ζεσταίνονται σε 1 lt νερού, µένουν για 15 λεπτά, στραγγίζονται και γλυκαίνονται µε µέλι. (200 ml Χ 3 φορές ηµερησίως)

Σε καρδιακή ανεπάρκεια : σαν τονωτικό 1lt βραστού νερού 50 gr φυτού, στραγγίζονται µετά 15 λεπτά. ( 1 ποτήρι 4 φορές την ηµέρα.)

Για πονοκεφάλους : Τσάι µετά από κάθε γεύµα.

Τα φύλλα µπορούν να µασώνται ευκαιριακά για κακοσµία του στόµατος.

Για το στομάχι: κάνουμε έγχυμα φασκόμηλου και πίνουμε δύο φλιτζάνια την ημέρα μετά το φαγητό.Είναι ένα καταπληκτικό χωνευτικό και ένα εξαίρετο ρόφημα για τις νευρώσεις του στομάχου...

Το φασκόμηλο και ο τυμπανισμός: Ο τυμπανισμός είναι μία πάθηση που βασανίζει πολλούς ανθρώπους ιδίως τις απογευματινές ώρες εκτός από την ενόχληση πολλές φορές παραμορφώνει και την εμφάνιση με το να φαίνεται η κοιλιά φουσκωμένη το πρώτο μέλημα είναι να ελεγχθεί η διατροφή μας όταν όμως μας συμβαίνει ένας πολύ καλός και αποτελεσματικός τρόπος είναι να κάνουμε έγχυμα φασκόμηλου και πίνουμε δύο φλιτζάνια την ημέρα πάντα μετά το φαγητό (με άμεσα αποτέλεσματα).

Φασκόμηλο και νόσος Alzheimer – πρόσφατες έρευνες

Χαρά Οικονομίδη, Όλγα Τζάκου* Τομέας Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων, Τμήμα Φαρμακευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιόπολις, 157 71 Ζωγράφου, Αθήνα [e mail: tzakou@pharm.uoa.gr]

Χρήση στη μαγειρική
Στην κουζίνα της Μεσογείου, της Μέσης ανατολής και της Ευρώπης το φασκόμηλο χρησιμοποιείται ως μυρωδικό σε ψητά και συστατικό διάφορων σαλτσών, αλλά κι ως συστατικό γέμησης κρεάτων, συνταγών με ζυμαρικά, ακόμα και σουπών, δίνοντας έντονη οσμή και γεύση.

Στην Κουζίνα :

Το φασκόμηλο χρησιμοποιείται σε λευκό και κόκκινο κρέας, ψάρι, ζυμαρικά, όσπρια, ψωμί. Επίσης, για τον αρωματισμό ζωμών, ξιδιού και λαδιού.

Από το φασκόμηλο παράγεται εκλεκτής ποιότητας μέλι.

Χρησιμοποιείται και στην ποτοποιία.

Τρόπος παρασκευής ροφήματος: για αφέψημα βράζουμε μια κουταλιά του γλυκού φρέσκα ή αποξηραμένα φύλλα σε ένα μπρίκι νερό, το σουρώνουμε και το πίνουμε ζεστό ή κρύο ανάλογα με την εποχή.

TIP: Είναι εντομοαπωθητικό φυτό. Μια γλάστρα με φασκομηλιά θα κρατήσει μακριά – και, πάνω απ’ όλα, με οικολογικό τρόπο – μύγες, κουνούπια και άλλα ενοχλητικά έντομα, καθώς και τσιμπούρια, τα οποία είναι από τα πλέον σημαντικά είδη εντόμων που μεταδίδουν ασθένειες.

Επιπλέον, τοποθετώντας στις ντουλάπες σακουλάκια με μίγμα από φασκόμηλο, βασιλικό, δεντρολίβανο και λεβάντα, προστατεύονται τα ρούχα από το σκώρο.

Σαλάτα λάχανο με άρωμα φασκόμηλου

Υλικά:

λάχανο άσπρο
λάχανο μωβ
φρέσκο κρεμμυδάκι
καρότο τριμμένο
καρύδι τριμμένο
σταφίδες
λιαστή ντομάτα ψιλοκομμένη
φρέσκο φασκόμηλο
κρέμα μπαλσάμικο
ελαιόλαδο
αλάτι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ:

Επειδή το λάχανο είναι σκληρό, αν την φτιάξετε λίγες ώρες πριν την καταναλώσετε και τη βάλετε στο ψυγείο θα μαλακώσει και θα τρώγεται πιο ευχάριστα. Ψιλοκόβουμε και ανακατεύουμε όλα τα λαχανικά σε ένα μεγάλο μπωλ. Προσθέτουμε τα φύλλα του φασκόμηλου, το καρύδι και τις σταφίδες. Αλατίζουμε και περιχύνουμε με το λάδι που προηγουμένως το έχουμε ανακατέψει με το μπαλσάμικο. Βάζουμε στο ψυγείο και καταβροχθίζουμε μετά από μερικές ώρες επιτρέποντας στο φασκόμηλο να απελευθερώσει το υπέροχο άρωμά του!

"Αειφορία"-Φασκόμηλο-"Sage-Salvia officinalis"

Η εκπομπή του Στ. Καπλάνογλου, "Αειφορία" στο FLASH TV.
Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΡΙΩΝ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ (FY KA)
http://www.fytoria-kaplanoglou.gr/
ΣΤ.Π.ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ ΓΡΑΦΕΙ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΣΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΤΟ
http://www.flash-tv.gr/
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : info@fytoria-kaplanoglou.g
ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ ΙΣΤΟΡΙΑ-ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ-ΒΟΤΑΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ-ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ-ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΚΛΙΜΑ ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑ -ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ- ΕΔΑΦΟΣ

Δημοσιεύτηκε στις 25 Ιουλ 2013

Πηγές

http://proionta-tis-fisis.com/faskomilo-to-votano-tis-athanasias/

http://www.bodyinbalance.gr/blog/faskomilo-ena-yperoho-afepsima-kai-oi-ekpliktikes-therapeytikes-toy-idiotites

http://www.texnologosgeoponos.gr/2013/02/blog-post_13.html

http://www.newsbeast.gr/health/arthro/535445/pollaples-oi-farmakeutikes-idiotites-tou-faskomilou

http://www.gaiapedia.gr/

http://www.28910.gr/

http://pegasus-bio.gr/el/kaliergies-pegasusbio-superfoods-herbs/votana-herbs-bio-pegasus-kaliergia/salvia-faskomilo-herbs-pegasusbio

http://www.ftiaxno.gr/2016/05/faskomhlo-spora-fytema-kalliergeia.html

http://www.kalliergo.gr/forum/16-loyloydia-votana-mpalkoni-taratsa/19368-kalliergeia-faskomilou.html

http://www.herbsandoils.gr/Cultivations/Sage