Ρίγανη
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ρίγανη
|
||||||||||||||
Ρίγανη
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
Ορίγανον το κοινόν
(Origanum vulgare) |
Εισαγωγή
Η ρίγανη (Ορίγανον το κοινόν, Origanum vulgare) είναι αρωματικό ποώδες, πολυετές, ιθαγενές και θαμνώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας. Ανήκει στο γένος Ορίγανο της τάξης των λαμιωδών αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών.
Το φυτό έχει ύψος 20-80 εκ., έχει φύλλα αντίθετα μήκους 1-4 εκ. Αναπτύσεται καλά σε εδάφη με pH 6-9 και μπορεί να εκμεταλλευτεί , όταν καλλιεργείται, ακόμα και πολύ φτωχά , ξηρικά και πετρώδη εδάφη. Τα άνθη της έχουν χρώμα άσπρο-μώβ και ανθίζει από Ιούνιο κυρίως μέχρι Αύγουστο αναλόγως της περιοχής.[1]
Η Ελληνική ρίγανη (Greek Oregano) είναι φυτό πολυετές και ποώδες η ποιότητα της θεωρείται η καλύτερη παγκοσμίως. Η ρίγανη πέρα από το χαρακτηριστικό άρωμα και γεύση που αφήνει στο φαγητό έχει και πάρα πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες, με κυριότερη (γνωστή φαρμακευτικά) δραστική ουσία την καρβακρόλη. Είναι αντιδιαρροϊκή, αντιφλεγμονώδης, βακτηριοκτόνα. Υπό μορφή αφεψημάτων χρησιμοποιείται για την ατονία των εντέρων, αποχρεμπτικό για το βήχα, βοηθάει στην υπέρταση και την αρτηριοσκλήρυνση. Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης (οριγανέλαιο) χρησιμοποιείται για τον πονόδοντο. Η ρίγανη έχει 12 φορές περισσότερο αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο. Επίσης με λίγη ρίγανη στην τροφή των πτηνών σας κρατάτε τις αρρώστιες μακριά τους..[2]
Μία άλλη κύρια χρήση της είναι κατά των χρόνιων ρευματισμών. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τη θεραπευτική της αξία και τη χρησιμοποιούσαν πίνοντας το τσάι της σε κολικούς και εξωτερικά σε πρηξίματα και για το στραβολαίμιασμα.[3]
Στην Ελλάδα η ρίγανη είναι αυτοφυής και βρίσκεται σε ορεινές και βραχώδεις περιοχές.
Χρησιμοποιείται ως καρύκευμα κυρίως στη μαγειρική αλλά και σπανιότερα ως αφέψημα, το οποίο αναφέρεται ως εξαιρετικό κατά του βήχα. Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στη χωριάτικη σαλάτα.
Η συλλογή της ρίγανης γίνεται κατά την ανθοφορία του φυτού, τα άνθη αυτά ξεραίνονται σε ειδικά υπόστεγα ή ξηραντήρια και στη συνέχεια τρίβονται και κοσκινίζονται.
Είναι το βασικό καρύκευμα των χωρών της Μεσογείου και βασικό συστατικό της Ελληνικής, αλλά και της Ιταλικής κουζίνας.
Επειδή η συλλογή της απαιτεί αρκετά εργατικά χέρια, η έλλειψη τους οδήγησε σε οργανωμένη καλλιέργεια στις περιοχές όπως Μαυρούδα, Τρικάλων και της Καρδίτσας. Στις Η.Π.Αη κατανάλωση της ρίγανης αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια και έτσι άρχισε η καλλιέργεια της σε διάφορες περιοχές του νότου αλλά και στο Μεξικό.
Εισαγωγή
Καλλιεργούμενη ρίγανη ανθισμένη
Γενικά Ποιος μπορεί να φανταστεί καλοκαιρινό τραπέζι, χωρίς χωριάτικη σαλάτα πασπαλισμένη με ρίγανη;
Ρίγανη... ένα ταπεινό αρωματικό φυτό, που το χρησιμοποιούμε σε πάρα πολλά φαγητά, μεζέδες γιατροσόφια και ένα σωρό άλλα.
Η ρίγανη ανήκει στην οικογένεια Lamiacaea, το γένος Origanum. Τα κυριότερα είδη που αναπτύσσονται στην Ελληνική ύπαιθρο είναι το heracleoticum, το vulgare και το dictamnus. Από αυτά, το heracleoticum (γνωστό και ως ρίγανη του βουνού) και το vulgare (η καλλιεργούμενη ρίγανη), είναι εκείνα που επικρατούν.
Τα χρησιμοποιούμε είτε φρέσκα (το vulgare κυρίως), είτε αποξηραμένα και τα δύο. Το dictamnus (γνωστό και ως δίκταμος ο Κρητικός), είναι ένα ενδημικό φρύγανο της Κρήτης, που χρησιμοποιείται ως αφέψημα (ρόφημα). Εδαφο-κλιματολογικές απαιτήσεις
Οι απαιτήσεις της ρίγανης σε θερμοκρασία, νερό και θρεπτικά στοιχεία είναι πάρα πολύ μικρές. Άλλωστε ως αυτοφυές θα την βρούμε σε όλη την Ελλάδα. Από την Μακεδονία ως την Κρήτη, από τα Ιόνια νησιά μέχρι τα πιο μικρά άνυδρα ανεμοδαρμένα νησιά του Αιγαίου πελάγους, σε πεδινές, ημιορεινές και ορεινές περιοχές εκτός από την άμμο της παραλίας και τις βαλτώδεις περιοχές. Αναπτύσσεται σε θερμοκρασίες από 4-33 οC, αλλά ως σκληραγωγημένο φυτό αντέχει και σε ακραίες θερμοκρασίες -25 έως 42 οC.
Αγαπάει τον ήλιο, αλλά μπορούμε να την βρούμε και σε σκιώδη μέρη (δάση και ρουμάνια), αρκεί την βλέπει ο ήλιος κάποιες ώρες την ημέρα. Πολλαπλασιάζεται αρκετά εύκολα με μοσχεύματα είτα στο τέλος του φθινοπώρου είτε στις αρχές της Άνοιξης.
Η απλή ρίγανη, το πιο αγαπημένο δηλαδή
άρτυμα της ελληνικής μαγειρικής, αντίθετα, αξιοποιείται χωρίς κανένα
πρόβλημα για την ανακούφιση πλήθος ενοχλήσεων και προβλημάτων. Κάνοντας
γαργαρισμούς με το δυνατό έγχυμά (για την παρασκευή του μουλιάζουμε 2
κουταλάκια ξερής ρίγανης για 10’ σ’ ένα σκεπασμένο δοχείο με μισό ποτήρι
βραστό νερό) ή το αραιωμένο βάμμα της μπορούμε να επουλώσουμε στοματικά
έλκη, να απαλύνουμε το βήχα σε περιπτώσεις βρογχίτιδας και φαρυγγίτιδας
ή να ευνοηθούμε από την αποχρεμπτική τους δράση. Μπορούμε επίσης να
πιούμε το πικρό μεν αλλά τελεσφόρο έγχυμα της (θα το φτιάξουμε όπως
παραπάνω, μουλιάζοντας όμως 1 κουταλάκι ρίγανης σε 1 ποτήρι βραστό νερό)
ρίγανης για να διεγείρουμε την όρεξη και να τονώσουμε την πέψη, να
απαλύνουμε τα συμπτώματα της γαστρενερίτιδας και του μετεωρισμού, να
αυξήσουμε τη διούρηση και την εφίδρωση ή ακόμα να το χρησιμοποιήσουμε
τοπικά σε έμπλαστρο για να ανακουφίσουμε ρευματικούς πόνους και μυαλγίες
και να απολυμάνουμε μικρές πληγές. Μόνο οι γυναίκες στην εγκυμοσύνη
οφείλουν να αποφεύγουν τη χρήση του διότι αποτελεί διεγερικό της μήτρας.
Οι παραπάνω επιστημονικά εξακριβωμένες φυτοθεραπευτικές χρήσεις
της ρίγανης επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό τις σχετικές με τις δράσεις της αναφορές στα συγγράμματα των ιατρών της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου. Η μόνη ουσιαστική διαφοροποίηση είναι πως οι Ιπποκρατικοί την μεταχειρίζονταν συνήθως για προβλήματα του ήπατος και της χολής, ενώ μεταγενέστερα απέκτησε επίσης τη φήμη ενός σπουδαίου αντίδοτου για δήγματα φιδιών και ενάντια σε δηλητηριάσεις από τοξικά φυτά. Μάλιστα ήταν τέτοια η πίστη σε τούτη της την ιδιότητα που ο Αριστοτέλης δεν δίστασε στο «Περί Ζώων Ιστορίαι» να υποστηρίξει ότι «Όταν η χελώνα φάει οχιά αμέσως τρώει ρίγανη, αλλιώς πεθαίνει». Ακόμα και οι αυθεντίες πέφτουν σε μεγάλα λάθη, στην πορεία πάντως του χρόνου τούτες οι δοξασίες αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές και ευτυχώς παραγκωνίστηκαν…
Οι παραπάνω επιστημονικά εξακριβωμένες φυτοθεραπευτικές χρήσεις
της ρίγανης επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό τις σχετικές με τις δράσεις της αναφορές στα συγγράμματα των ιατρών της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου. Η μόνη ουσιαστική διαφοροποίηση είναι πως οι Ιπποκρατικοί την μεταχειρίζονταν συνήθως για προβλήματα του ήπατος και της χολής, ενώ μεταγενέστερα απέκτησε επίσης τη φήμη ενός σπουδαίου αντίδοτου για δήγματα φιδιών και ενάντια σε δηλητηριάσεις από τοξικά φυτά. Μάλιστα ήταν τέτοια η πίστη σε τούτη της την ιδιότητα που ο Αριστοτέλης δεν δίστασε στο «Περί Ζώων Ιστορίαι» να υποστηρίξει ότι «Όταν η χελώνα φάει οχιά αμέσως τρώει ρίγανη, αλλιώς πεθαίνει». Ακόμα και οι αυθεντίες πέφτουν σε μεγάλα λάθη, στην πορεία πάντως του χρόνου τούτες οι δοξασίες αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές και ευτυχώς παραγκωνίστηκαν…
H ρίγανη είναι φυτό που προσαρμόζεται
εύκολα σε διαφορετικές συνθήκες ανάπτυξης και καλλιεργείται έτσι χωρίς
προβλήματα, αρκεί να τις προσφέρετε μια ηλιόλουστη θέση σε εδάφος με
καλή αποστράγγιση.
Οι απαιτήσεις της σε λίπανση είναι πολύ μικρές και αντέχει πολύ στην ξηρασία, σε περιόδους όμως παρατεταμένης ανομβρίας ένα ή δυό ανοιξιάτικα ποτίσματα θα αυξήσουν σημαντικά την παραγωγή. Πολλαπαλασιάζεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και σπόρο, στην τελευταία περίπτωση που συνήθως δίνει όχι τα πιο γρήγορα αλλά μάλλον τα καλύτερα αποτελέσματα η σπορά πρέπει να γίνει σε σπορείο, υπολογίζοντας περίπου 10 γραμ. σπόρου για κάθε στρέμμα καλλιέργειας. Η κατάλληλη εποχή είναι στα τέλη του καλοκαιριού για τις περιοχές που βρίσκονται σε υψόμετρο και στα τέλη του χειμώνα για τις πιο πεδινές και θερμές. Περίπου δυο μήνες μετά την φύτρωση τα σπορόφυτα φυτεύονται στο χωράφι σε αποστάσεις μεταξύ των γραμμών περίπου 60 εκ. και επί της γραμμής 30 εκ. Η συγκομιδή γίνεται όταν η ρίγανη βρίσκεται σε πλήρη ανθοφορία με τη χρήση χορτοκοπτικού, ενώ μετά απαιτείται προσεκτική ξήρανση στη σκιά.
Οι απαιτήσεις της σε λίπανση είναι πολύ μικρές και αντέχει πολύ στην ξηρασία, σε περιόδους όμως παρατεταμένης ανομβρίας ένα ή δυό ανοιξιάτικα ποτίσματα θα αυξήσουν σημαντικά την παραγωγή. Πολλαπαλασιάζεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και σπόρο, στην τελευταία περίπτωση που συνήθως δίνει όχι τα πιο γρήγορα αλλά μάλλον τα καλύτερα αποτελέσματα η σπορά πρέπει να γίνει σε σπορείο, υπολογίζοντας περίπου 10 γραμ. σπόρου για κάθε στρέμμα καλλιέργειας. Η κατάλληλη εποχή είναι στα τέλη του καλοκαιριού για τις περιοχές που βρίσκονται σε υψόμετρο και στα τέλη του χειμώνα για τις πιο πεδινές και θερμές. Περίπου δυο μήνες μετά την φύτρωση τα σπορόφυτα φυτεύονται στο χωράφι σε αποστάσεις μεταξύ των γραμμών περίπου 60 εκ. και επί της γραμμής 30 εκ. Η συγκομιδή γίνεται όταν η ρίγανη βρίσκεται σε πλήρη ανθοφορία με τη χρήση χορτοκοπτικού, ενώ μετά απαιτείται προσεκτική ξήρανση στη σκιά.
Συλλογή και χρήση της
Στην φύση θα την βρούμε όλη τη διάρκεια του έτους, άλλοτε καταπράσινη, άλλοτε ανθισμένη και άλλοτε ξερή. Από τα μέσα του Ιούνη αρχίζει να ανθίζει στις πιο ζεστές περιοχές και η ανθοφορία της, μπορεί να παραταθεί μέχρι τα μέσα του Αυγούστου στις πιο ορεινές και ψυχρές περιοχές.
Ως φρέσκια μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε κατευθείαν χωρίς καμιά περαιτέρω επεξεργασία. Αντίθετα αν θέλουμε να την αποξηράνουμε για να την έχουμε όλο το χρόνο, καλό θα ήταν να συλλεχθεί την εποχή της πλήρης ανθοφορίας της, γιατί τότε το αιθέριο έλαιο που περιέχει βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα.
Χρήση στην ιατρική και όχι μόνον!
Εκτός από την μαγειρική, η ρίγανη χρησιμοποιείται ευρέως και στην ιατρική. Η Ρίγανη χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια σαν καρύκευμα στην μαγειρική και για φαρμακευτικούς σκοπούς. Η χημική σύνθεση της είναι πλούσια στο επίγειο μέρος της σε στυπτικές και βαφικές (χρωστικές) ουσίες.
Έχει συγκριτικά μεγάλο ποσοστό αιθέριου ελαίου (μέχρι 1,2 %) το οποίο περιέχει φαινόλες (θυμόλη (thymol) και carvacrol), πικρές ουσίες, πτητικές ουσίες (μέχρι 15 %) κ.ά.
Η Ρίγανη ανήκει στα φυτά με το μεγαλύτερο περιεχόμενο βιταμίνης C. (565 mg %)
Η Ρίγανη είναι ένα δυνατό αρωματικό χόρτο, το οποίο ελευθερώνει από τους σπασμούς και τον λόξιγκα, διευκολύνει την πέψη και ανοίγει την όρεξη, έχει ελαφρώς αποχρεμπτικές, αντιδιαρροϊκές, αντιφλεγμονώδεις, βακτηριοκτόνες και αντιαιμορραγικές ικανότητες, αυξάνει την ούρηση και έχει το ίδρωμα και διεγείρει την μήτρα.
Η Ρίγανη χρησιμοποιείται ευρέως στην επίσημη Ιατρική. Υπό τη μορφή τσαγιών (αφεψημάτων) χρησιμοποιείται για την ατονία των εντέρων, σαν σκεύασμα που ανοίγει την όρεξη και διευκολύνει την πέψη, καθώς επίσης και σαν ηρεμιστικό μέσο για το νευρικό σύστημα.
Αυξάνει την έκκριση των πεπτικών, βρογχικών και εφιδρωτικών αδένων και έχει ευεργετική (σπασμολυτική, αντιδιαρροϊκή) δράση στις ασθένειες των εντέρων και σε περιπτώσεις που συνοδεύονται με δυσκοιλιότητα και τυμπανισμό. Επίσης χρησιμοποιείται στην οξεία και χρόνια βρογχίτιδα σαν αποχρεμπτικό για το βήχα, την δύσπνοια και τη φυματίωση των πνευμόνων. για τους σπαστικούς πόνους στο στομάχι και έντερα, στις ασθένειες των εντέρων και χοληφόρων οδών.
Αφέψημα του φυτού χρησιμοποιείται από παλιά για τις γυναικολογικές ασθένειες, σαν εμμηναγωγό στα επώδυνα έμμηνα στην εμμηνόπαυση και για την αντιμετώπιση της υστερίας.
Υπό μορφή τσαγιών βοηθάει στην υπέρταση και αρτηριοσκλήρυνση Έχοντας θεραπευτικές και επουλωτικές ιδιότητες χρησιμοποιείται υπό τη μορφή γάργαρων για τις φλεγμονές και τα έλκη της κοιλότητας του στόματος και αμυγδαλών.
Στις έγκυες γυναίκες δεν πρέπει να χορηγείται η Ρίγανη.
Εξωτερικά χρησιμοποιείται υπό μορφή εμπλάστρων και για πλυσίματα στην αρθρίτιδα, μυϊκούς πόνους, πλυσίματα των πληγών, έκζεμα, φαγούρα, καλόγερους και πυώδη σπυριά. Ένα βαμβακάκι μουσκεμένο με αλκοόλ σε αναλογία (1:3) ή (1:4) με ρίγανης ή βουτηγμένο σε αιθέριο έλαιο ρίγανης, όταν τοποθετείται πάνω στο πονεμένο δόντι, μπορεί να βοηθήσει στο σταμάτημα του πονόδοντου.
Το αιθέριο έλαιο της Ρίγανης (ριγανόλαδο) χρησιμοποιείται και στην αρωματοθεραπεία, αλλά και για να σκοτώνει τις ψείρες. Προσοχή όμως γιατί μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του δέρματος.
Τέλος ο δίκταμος, εκτός από εξαιρετικό αφέψημα, έχει και θεραπευτικές ιδιότητες. Είναι αντισηπτικό, επουλωτικό τραυμάτων, καταπραϋντικό του πεπτικού συστήματος, χρησιμοποιείται κατά της γρίπης και του κρυολογήματος. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι στην Κρήτη, όταν οι Κρητικοί τόξευαν τα άγρια κατσίκια και δεν κατάφερναν να τα σκοτώσουν αλλά τα πλήγωναν, αυτά μασούσαν δίκταμο για να γλείψουν στη συνέχεια τις πληγές τους και έτσι να θεραπευθούν.
Ο δίκταμος είναι φυτό τονωτικό και διεγερτικό του πεπτικού συστήματος, σπασμολυτικό, στυπτικό, επουλωτικό, καταπραϋντικό των πόνων του στομαχιού και των εντέρων.
Είναι ακόμη διουρητικό, χολαγωγικό (βοηθάει την χολή και το ήπαρ), έμμηναγωγό (μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία, όταν δεν έχει εμφανιστεί κανονική έμμηνη ρύση), καταπολεμά τις αμοιβάδες, καταπραΰνει τον πονοκέφαλο, τον πονόδοντο και τα στοματικά αποστήματα.
Ευεργετικό σε περιπτώσεις νευρικών διαταραχών, στο σκορβούτο, σε διαλείποντες πυρετούς. Το δίκταμο έχει αντισηπτική δράση, τονωτική και αντισπασμωδική και συμβάλει στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση των κυκλοφορικών και καρδιολογικών προβλημάτων.
Ενεργεί επίσης, ως αντιδιαβητικό, αλλά και ως αφροδισιακό (στην Κρήτη το αναφέρουν και ως «έρωντα»).
Τα τελευταία χρόνια η χρήση της ρίγανης έχει επεκταθεί και στην βιολογική κτηνοτροφία. Χρησιμοποιείται ευρέως στο σιτηρέσιο των χοιροτροφικών και πτηνοτροφικών μονάδων, αντικαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται κατά την διάρκεια της πάχυνσής τους.
Τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί χλωρή, αλλά και ξηρή (με προσοχή όμως) και στα πτηνά (στα καναρίνια κυρίως) βοηθώντας κυρίως το αναπνευστικό τους σύστημα καθώς και την ποιότητα του πτερώματος τους.
Προσοχή οι πληροφορίες που δημοσιεύονται αφορούν συνδέσμους βιβλίων και Ισοτόπων για βότανα και διατροφή που υπάρχουν στο διαδίκτυο εμείς ούτε είμαστε αρμόδιοι ούτε προτείνουμε τη χρήση τους , παρακαλούμε για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στους αρμόδιους Ιατρούς, και τους συγγραφείς των βιβλίων και των άρθρων. Και ειδικά σε σοβαρά θέματα υγείας πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ ο οποίος είναι ο μόνος κατάλληλος να κρίνει πως θα πρέπει να συνδυαστεί η φαρμακευτική αγωγή με τη διατροφή.
Σε κάθε περίπτωση, προτού αποφασίσετε να δοκιμάσετε οποιαδήποτε εναλλακτική μέθοδο καταπολέμησης κάποιας ασθένειας/πάθησης, είναι σώφρον να επικοινωνήσετε πρώτα με τον *προσωπικό σας (*θεράπων) ιατρό, ο οποίος θα σας συμβουλέψει κατάλληλα.
Σε κάθε περίπτωση, προτού αποφασίσετε να δοκιμάσετε οποιαδήποτε εναλλακτική μέθοδο καταπολέμησης κάποιας ασθένειας/πάθησης, είναι σώφρον να επικοινωνήσετε πρώτα με τον *προσωπικό σας (*θεράπων) ιατρό, ο οποίος θα σας συμβουλέψει κατάλληλα.
Προσοχή μην χρησιμοποιήσετε κάποιο βότανο ή έλαιο στο οποίο είστε αλλεργικοί. Ενώ ποτέ δεν πρέπει να ξεπερνάτε τις δοσολογίες ( συμβουλευτείτε μόνο Ειδικό ).
Προσοχή στην εγκυμοσύνη και στο θηλασμό πριν τη χρήση βοτάνων πάρτε άμεσα οδηγίες αποκλειστικά και μόνο από γυναικολόγο σας.
Ποια είναι τα συστατικά με τόσο μεγάλη βιολογική δράση;
Το αιθέριο έλαιο της με το πλήθος των σπουδαίων ουσιών που περιέχει, η ξερή ρίγανη περιέχει 3 έως 5% αιθέριο έλαιο σε μερικές δε περιοχές μπορεί να φτάσει και να περάσει το 7% και αυτό συμβαίνει μόνο σε περιοχές της Ελλάδας.
- α-pinene
- linalyl acetate
- camphene
- methylcarvacrol
- β-bisabolene
- 6-methyl-3-heptanol
- p-cimene
- calemene
- p-cimene-8-ol
- β-caryophyllene
- myrcene
- cineole
- phellandrene
- cis-dihydrocarvone
- β-pinene
- cis-sabinene hydrate
- sabinene
- cymene
- spartholerol
- decane
- γ-terpinene
- germacrene D
- terpinen-4-ol
- carvacrol acetate
- terpinolene
- hexanal
- limonene
- trans-dihydrocarvone
- linalool
- undecane
- στη ρίγανη βρίσκουμε επίσης: σίδηρο
- Η ρίγανη είναι ένα από τα βότανα με το μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C. (565 mg %)
Αντιβακτηριακές ιδιότητες
Σύμφωνα με έρευνα από το πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν τα αιθέρια έλαια και τα συστατικά της θυμόλη και καρβακρόλη, μπορούν να βοηθήσουν στην αναστολή της ανάπτυξης πολλών βακτηρίων και μυκήτων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προκαλούν τροφιμογενείς λοιμώξεις. Η μελέτη έδειξε πως η ρίγανη σκοτώνει τα μικρόβια με τον ίδιο περίπου τρόπο που το κάνουν τα αντιβιοτικά όπως η πενικιλίνη, η στρεπτομυκίνη και η βανκομυκίνη. Επιπλέον, το έλαιο της ρίγανης αναστέλλει την ανάπτυξη των ζυμομυκήτων, συμπεριλαμβανομένου του candida albicans, που μπορεί να προκαλέσει κολπίτιδα ή στοματικές λοιμώξεις.
Σύμφωνα με έρευνα από το πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν τα αιθέρια έλαια και τα συστατικά της θυμόλη και καρβακρόλη, μπορούν να βοηθήσουν στην αναστολή της ανάπτυξης πολλών βακτηρίων και μυκήτων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προκαλούν τροφιμογενείς λοιμώξεις. Η μελέτη έδειξε πως η ρίγανη σκοτώνει τα μικρόβια με τον ίδιο περίπου τρόπο που το κάνουν τα αντιβιοτικά όπως η πενικιλίνη, η στρεπτομυκίνη και η βανκομυκίνη. Επιπλέον, το έλαιο της ρίγανης αναστέλλει την ανάπτυξη των ζυμομυκήτων, συμπεριλαμβανομένου του candida albicans, που μπορεί να προκαλέσει κολπίτιδα ή στοματικές λοιμώξεις.
Αντικαρκινικές ιδιότητες
Μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Λονγκ Άϊλαντ (Long Island University) δείχνει πως ένα συστατικό της θα μπορούσε δυνητικά να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη.
Η καθηγήτρια Σουπρίγια Μπαβαντέκαρ του Long Island University εξετάζει την καρβακρόλη, ένα συστατικό της ρίγανης, σε καρκινικά κύτταρα του προστάτη. Τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής παρουσιάζουν απόπτωση σε αυτά τα κύτταρα. Ο μηχανισμός της απόπτωσης είναι αυτό που η καθηγήτρια αποκαλεί "κυτταρική αυτοκτονία" ή αλλιώς η φυσική οδός που ακολουθούν τα κύτταρα προς έναν προγραμματισμένο θάνατο, κατά τη διαδικασία της οποίας το κύτταρο συρρικνώνεται και αποδομείται. Η ερευνητική ομάδα προσπαθεί τώρα να καθορίσει ακριβώς τον τρόπο που η ουσία προκαλεί την απόπτωση των κυττάρων.
Αντιοξειδωτικά οφέλη
Η ρίγανη είναι ένα από τα αρτυματικά (καρυκευτικά) φυτά, που είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, ουσίες που προστατεύουν τα κύτταρα από βλάβες. Επιβραδύνει τη φθορά των κυττάρων, επιβραδύνοντας μ’ αυτό τον τρόπο και τη διαδικασία της γήρανσης. Μπορεί, επίσης, να είναι καλύτερη πηγή διαιτητικών αντιοξειδωτικών απ’ ό,τι πολλές άλλες ομάδες τροφίμων, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά. Σε 20 g ρίγανης υπάρχουν 10 mg βιταμίνης C, ένα αντιοξειδωτικό που βοηθά στο σχηματισμό του κολλαγόνου και κρατάει υγιή τα δόντια και τα ούλα. Επίσης, περιέχει 3,6 mg βιταμίνης Ε, που προστατεύει τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Χρήση
Χρησιμοποιείται ως αφέψημα ή έγχυμα και καταπολεμά την ατονία των εντέρων, διευκολύνει την πέψη και ηρεμεί το νευρικό σύστημα. Επίσης, είναι διουρητικό και εμμηναγωγό. Για το αφέψημα χρησιμοποιούνται οι βλαστοί του φυτού, όταν είναι ανθισμένο, γιατί τότε περιέχει το έλαιο που έχει τη μεγαλύτερη θεραπευτική αξία.
Το «τσάι» από ρίγανη βοηθάει στην υπέρταση και στην αρτηριοσκλήρυνση. Υπό μορφή γαργάρων, χρησιμοποιείται ενάντια σε φλεγμονές και έλκη της στοματικής κοιλότητας και των αμυγδαλών.
Το αιθέριο έλαιο της χρησιμοποιείται εξωτερικά για την καταπολέμηση των ψειρών.
Οι βλαστοί της ρίγανης, ως κατάπλασμα, καταπραΰνουν μώλωπες και πρηξίματα.
Η εισπνοή της σκόνης από ρίγανη προκαλεί φτάρνισμα και βοηθάει στο να καθαρίσει το αναπνευστικό σύστημα και ιδιαιτέρως οι πνεύμονες.
Μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Λονγκ Άϊλαντ (Long Island University) δείχνει πως ένα συστατικό της θα μπορούσε δυνητικά να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη.
Η καθηγήτρια Σουπρίγια Μπαβαντέκαρ του Long Island University εξετάζει την καρβακρόλη, ένα συστατικό της ρίγανης, σε καρκινικά κύτταρα του προστάτη. Τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής παρουσιάζουν απόπτωση σε αυτά τα κύτταρα. Ο μηχανισμός της απόπτωσης είναι αυτό που η καθηγήτρια αποκαλεί "κυτταρική αυτοκτονία" ή αλλιώς η φυσική οδός που ακολουθούν τα κύτταρα προς έναν προγραμματισμένο θάνατο, κατά τη διαδικασία της οποίας το κύτταρο συρρικνώνεται και αποδομείται. Η ερευνητική ομάδα προσπαθεί τώρα να καθορίσει ακριβώς τον τρόπο που η ουσία προκαλεί την απόπτωση των κυττάρων.
Αντιοξειδωτικά οφέλη
Η ρίγανη είναι ένα από τα αρτυματικά (καρυκευτικά) φυτά, που είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, ουσίες που προστατεύουν τα κύτταρα από βλάβες. Επιβραδύνει τη φθορά των κυττάρων, επιβραδύνοντας μ’ αυτό τον τρόπο και τη διαδικασία της γήρανσης. Μπορεί, επίσης, να είναι καλύτερη πηγή διαιτητικών αντιοξειδωτικών απ’ ό,τι πολλές άλλες ομάδες τροφίμων, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά. Σε 20 g ρίγανης υπάρχουν 10 mg βιταμίνης C, ένα αντιοξειδωτικό που βοηθά στο σχηματισμό του κολλαγόνου και κρατάει υγιή τα δόντια και τα ούλα. Επίσης, περιέχει 3,6 mg βιταμίνης Ε, που προστατεύει τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Χρήση
Χρησιμοποιείται ως αφέψημα ή έγχυμα και καταπολεμά την ατονία των εντέρων, διευκολύνει την πέψη και ηρεμεί το νευρικό σύστημα. Επίσης, είναι διουρητικό και εμμηναγωγό. Για το αφέψημα χρησιμοποιούνται οι βλαστοί του φυτού, όταν είναι ανθισμένο, γιατί τότε περιέχει το έλαιο που έχει τη μεγαλύτερη θεραπευτική αξία.
Το «τσάι» από ρίγανη βοηθάει στην υπέρταση και στην αρτηριοσκλήρυνση. Υπό μορφή γαργάρων, χρησιμοποιείται ενάντια σε φλεγμονές και έλκη της στοματικής κοιλότητας και των αμυγδαλών.
Το αιθέριο έλαιο της χρησιμοποιείται εξωτερικά για την καταπολέμηση των ψειρών.
Οι βλαστοί της ρίγανης, ως κατάπλασμα, καταπραΰνουν μώλωπες και πρηξίματα.
Η εισπνοή της σκόνης από ρίγανη προκαλεί φτάρνισμα και βοηθάει στο να καθαρίσει το αναπνευστικό σύστημα και ιδιαιτέρως οι πνεύμονες.
ΠΡΟΣΟΧΗ οι γυναίκες στην εγκυμοσύνη οφείλουν να αποφεύγουν τη χρήση του διότι αποτελεί διεγερτικό της μήτρας. Η χρήση του ριγανέλαιου, πρέπει να γίνεται με προσοχή και μόνο αφού πρώτα αραιωθεί, γιατί αλλιώς μπορεί να ερεθίσει επικίνδυνα το δέρμα και τους βλεννογόνους.
Διαχείριση κομμένης ρίγανης
Η καλύτερη εποχή συλλογής της ρίγανης είναι «πάνω στην ανθοφορία» όπως λένε οι παραγωγοί. Κόψτε ανθισμένα κλωνάρια 40-45 εκατοστά. Κάντε δεμάτια διαμέτρου 5-6 εκατοστών, δέστε τα από την βάση των κλαδιών και κρεμάστε τα ανάποδα μέχρι να ξεραθούν
τελείως! Τρίψτε τα αποξηραμένα κλαδιά (φύλλα και ανθούς) και βάλτε τα σε ένα βάζο που να κλείνει καλά.
Έτσι, μπορείτε να την αποθηκεύσετε για τουλάχιστον ένα με δύο χρόνια, χωρίς να αλλοιωθεί-ξεθυμάνει η γεύση της. Μην επιχειρήσετε να την καταψύξετε! Γεμίζει υγρασία! Αντίθετα η φρέσκια, μπορεί να καταψυχθεί και να διαχειριστεί όπως όλα τα κατεψυγμένα προϊόντα.
Τέλος τα κλαδιά που περίσσεψαν μην τα πετάξετε! Μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε για να καπνίσετε προϊόντα, ή αν είναι μεγάλα, μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε αντί για καλαμάκια σε σουβλάκια.
Προσοχή, μην αφήσετε την φρέσκια ρίγανη μέσα σε πλαστικές σακούλες. ‘Ανάβει’ και είναι για πέταμα!
Φέρνοντας τη φύση στο μπαλκόνι μας
Η καλλιέργεια της ρίγανης στην πόλη, είναι πολύ εύκολη. Αγοράστε ένα καλό-υγειές φυτό, βάλτε το σε μια ηλιόλουστη μεριά και μην το ποτίζεται συχνά. Αλλάξτε γλάστρα όταν οι ρίζες του φυτού καλύψουν όλο το χώμα της γλάστρες. Όσο για χώμα, προσαρμόζετε παντού. Λίπασμα δε χρειάζεται συχνά.
Αποφύγετε την πολύ αζωτούχα λίπανση που έχει σαν αποτέλεσμα το ‘ξεκλώνιασμα’ της. Μπορείτε να την πολλαπλασιάσετε με μοσχεύματα και να έχετε περισσότερα φυτά στο μπαλκόνι σας.
Μικρά μυστικά
-
Μην αγοράζεται ρίγανη τριμμένη χύμα. Συνήθως είναι μείγμα καλλιεργούμενης και του βουνού, αλλά πωλείτε ως ‘του βουνού’! Προτιμάτε τα άτριφτα ματσάκια.
-
Επειδή η ρίγανη που θα αποξηράνετε δεν πλένεται, διαλέξτε ρίγανη που να προέρχεται από ‘καθαρές’ περιοχές.
-
Η ρίγανη του βουνού έχει εντονότερη γεύση, οπότε χρησιμοποιείστε την με σύνεση.
-
Ρίγανη του βουνού και νησιώτικη είναι η ίδια.
-
Μην συλλέγετε ρίγανη όταν ο καιρός είναι υγρός, διότι μετά η ρίγανη καφεδιάζει και μειώνετε η ποιότητα της.
-
Κουρεύεται συχνά τη ρίγανη γιατί έχει την τάση να ξεκλωνιάζει.
Η καλλιέργεια της ρίγανη
Η καλλιέργεια της ρίγανης εντοπίζεται κυρίως στη
Μακεδονία, τη Θράκη και τη Θεσσαλία. Σε επίπεδο Ε.Ε., η Ελλάδα και η
Γερμανία έχουν τις περισσότερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις ρίγανης, με τις
κυριότερες χώρες προορισμού των ελληνικών εξαγωγών να είναι οι Η.Π.Α και
η Γερμανία. Οι εισαγωγές προέρχονται από την Τουρκία, τη Βουλγαρία και την Αλβανία.
Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης και τα συστατικά που το αποτελούν, χρησιμοποιούνται για τις αντιμικροβιακές τους ιδιότητες στη βιομηχανία τροφίμων αυξάνοντας την ικανότητα συντήρησής τους και μειώνοντας την ανάπτυξη του αντίστοιχου μικροβιακού πληθυσμού.
—Εναέριο και εδαφικό περιβάλλον
Η άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης της ρίγανης κυμαίνεται από 18-22 °C με όρια ανάπτυξης από 4 έως 33 °C, ενώ το ριζικό της σύστημα σε καλά αναπτυγμένα φυτά αντέχει σε ακραίες θερμοκρασίες. Επιβιώνει και σε χαμηλά επίπεδα φωτισμού, αλλά για να επιτευχθεί υψηλή περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια, το φως είναι απαραίτητο.
Η ρίγανη συναντάται ως αυτοφυές φυτό σε μεγάλη ποικιλία εδαφών και κλιμάτων από παραθαλάσσιες έως ορεινές περιοχές, στη νησιώτικη και την ηπειρωτική Ελλάδα, σε πλούσια και φτωχά εδάφη. Αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών, με καλή στράγγιση.
—Απαιτήσεις σε λίπανση και νερό
Δεν είναι φυτό απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία καθώς έχει μικρές απαιτήσεις σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο, με τη λίπανση να εφαρμόζεται στο τέλος φθινοπώρου έως τις αρχές του χειμώνα. Ο συνδυασμός των βασικών στοιχείων με επάρκεια ιχνοστοιχείων (πλήρης ισόρροπος λίπανση) δίνει πολύ καλύτερη παραγωγή.
Η ρίγανη αντέχει στην ξηρασία και μπορεί να καλλιεργηθεί ως ξηρικό είδος. Σε περίπτωση παρατεταμένης ξηρασίας, ιδίως την περίοδο της άνοιξης, ένα ή και δύο ποτίσματα είναι ωφέλιμα, αυξάνοντας την απόδοση, χωρίς να μειώνεται ιδιαίτερα η ποιότητα.
—Πολλαπλασιασμός ρίγανης
Η ρίγανη πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρο ή με παραφυάδες και διαίρεση φυτών που λαμβάνονται από παλιές φυτείες. Μπορεί επίσης να πολλαπλασιασθεί με μοσχεύματα. Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται τόσο το φθινόπωρο, όσο και την άνοιξη.
—Αποδόσεις και ποιοτικά χαρακτηριστικά
Η ποιότητα της ρίγανης καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το συστατικό καρβακρόλη, που βρίσκεται στο ριγανέλαιο και κυμαίνεται από 70 έως 85%, ενώ σε αυτοφυείς πληθυσμούς, μπορεί να ξεπεράσει και το 90%. Πρέπει να σημειωθεί ότι η απόδοση σε ριγανέλαιο και το ποσοστό της καρβακρόλης έχουν σχέση με τον καλλιεργούμενο πληθυσμό, ποικιλία ή κλώνο, το κλίμα, το έδαφος, το υψόμετρο, καθώς και τις συνθήκες της καλλιέργειας (άρδευση, λίπανση κ.λπ.).
Η ρίγανη αποδίδει ικανοποιητικά από το τρίτο έτος και μετά φθάνοντας έως 300 κιλά στο στρέμμα (αρδευόμενη καλλιέργεια). Η περιεκτικότητα σε ριγανέλαιο είναι δυνατόν να φθάσει μέχρι και 7% με τον μέσο όρο να κυμαίνεται από 3 έως 4%.
—Κόστος εγκατάστασης και παραγωγής
Το κόστος εγκατάστασης μιας φυτείας ρίγανης εκτιμάται στα 220 €/στρέµµα στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι δαπάνες του φυτωρίου. Σημειώνεται ότι λόγω της αργής βλάστησης του σπόρου οι εργασίες σε αυτό διαρκούν πολλούς µήνες (Οκτώβριος-µέσα Μαΐου). Στο κόστος παραγωγής, το μεγαλύτερο ποσοστό των δαπανών καταλαµβάνει το αναλώσιµο κεφάλαιο και ιδιαίτερα το κόστος καταπολέµησης των ζιζανίων.
Ακολουθεί το ενοίκιο της ξηρικής γης και η αµοιβή της ξένης µηχανικής εργασίας, κυρίως για τη συγκοµιδή. Το µέσο κόστος παραγωγής ανέρχεται στα 1,04 €/κιλό. Για να είναι βιώσιµη η καλλιέργεια, η τιµή πώλησης του προϊόντος θα πρέπει να είναι πάνω από 0,66€/κιλό, έτσι ώστε να µπορούν να καλυφθούν οι µεταβλητές δαπάνες παραγωγής του προϊόντος.
Η ΡΙΓΑΝΗ ΚΑΙ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΠΑΡΙΝΟ ΕΠΑΛ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ
Δημοσιεύτηκε στις 24 Ιουν 2012
Προετοιμασία εδάφους
Απαιτείται βαθύ όργωμα τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η βασική λίπανση σε συμβατικές καλλιέργειες περιλαμβάνει λίπασμα αζώτου-φωσφόρου-καλίου 6-8-7 μονάδες το στρέμμα. Για βιολογικές καλλιέργειες μπορεί να χρησιμοποιηθεί καλά χωνεμένη κοπριά ή σκευάσματα εγκεκριμένα για βιολογικέςκαλλιέργειες. Ψιλοχωμάτισμα θα πρέπει να προηγηθεί της φύτευσης.[1]
Φύτευση
Η φύτευση γίνεται στα μέσα φθινοπώρου, μετά τις πρώτες βροχές ή εναλλακτικά αρχές της άνοιξης. Η πυκνότητα φύτευσης είναι 3.500-4.500 φυτά το στρέμμα.[1] Πραγματοποιείται όταν τα φυτά έχουν αποκτήσει 8-10 πραγματικά φύλλα με καπνοφυτευτική μηχανή και σε αποστάσεις φύτευσης 60-80 cm μεταξύ των γραμμών και 30-40 cm μεταξύ των φυτών στη γραμμή. Δυο ώρες πριν τη μεταφύτευση τα φυτά ποτίζονται στο σπορείο για να είναι πιο εύκολο το βγάλσιμο των φυτών και η τοποθέτηση τους στο χωράφι.[2]
Καταπολέμηση ζιζανίων
Για να μειωθεί η εμφάνιση των ζιζανίων στο χωράφι μετά την εγκατάσταση της καλλιέργειας εφαρμόζεται εδαφοκάλυψη με πλαστικό (η αποτελεσματικότερη και πιο ακριβή μέθοδος) ή άχυρο, ή ακόμη υπολείμματα φυτών κ.λ.π.[2]
Άρδευση
Είναι ξηρική καλλιέργεια. Χρειάζεται πότισμα κατά την εγκατάσταση στο χωράφι της καλλιέργειας αλλά και μετά τη συγκομιδή ώστε να ανταπεξέλθουν τα φυτά καλύτερα από το σοκ. Γενικά όσο πιο συχνά ποτίζουμε τόσο μειώνεται η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο.[2] Σε περίοδο ανομβρίας, η μέτρια άρδευση συντελεί σε μεγαλύτερες ταξιανθίες συνεπώς αυξημένη παραγωγή. Σε περίπτωση που επιθυμείται και δεύτερη συγκομιδή είναι απαραίτητη η άρδευση αμέσως μετά την πρώτη συγκομιδή που πραγματοποιείται τον Ιούλιο.[1]
Συγκομιδή
Η συγκομιδή ξεκινάει από το 2ο έτος. Αν κάνουμε σπορείο τον Αύγουστο, μπορούμε να έχουμε μια μικρή παραγωγή το πρώτο έτος της τάξης των 40Kg. Η συλλογή γίνεται όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθηση με χορτοκοπτικό μηχάνημα και σε ύψος 8-10cm πάνω από το έδαφος. Δεν πρέπει να συγκομίζεται η ρίγανη μετά από βροχή αλλά πρέπει να περάσει μια βδομάδα περίπου για να μπορέσει να γίνει η συλλογή. Η συλλεχθείσα ποσότητα της ρίγανης μεταφέρεται για ξήρανση είτε σε σκιαζόμενο χώρο είτε σε ξηραντήριο. Σε διαφορετική περίπτωση, αφήνεται στο χωράφι για μια μέρα να στεγνώσει και μετά δένεται σε μπάλες ή αλωνίζεται με θεριζαλωνιστική σιταριού που έχει υποστεί μετατροπές. Η απόδοση σε χλωρή μάζα φτάνει τα 300-400kg/στρ. που αντιστοιχεί σε 100-150kg ξηρό βάρος/στρ.[2]
ΒΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝΡΙΓΑΝΗΣ ΚΑΙ ΘΡΥΜΠΑΣ ΤΟ 2003 Α.Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ
ΣΠΟΥ∆ΑΣΤΡΙΑ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΓΕΛΟΥ
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ∆Ρ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2005
ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΉΣ ΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑΣ
1.
ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗ ΚΛΩΝΩΝ ΡΙΓΑΝΗΣ
Το κτήμα που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για καλλιέργεια ρίγανης θα πρέπει στις αρχές του καλοκαιριού να οργωθεί με βαθιά άροση, ώστε το κάμα του καλοκαιριού να το κάνει κατάλληλο για τη μεταφύτευση. Στις αρχές του φθινοπώρου και με τις πρώτες βροχές γίνεται ένα φρεσκάρισμα του εδάφους για να σπάσουν οι μπλάνες, κομμάτια εδάφους που δεν έχουν διασπασθεί στο διάστημα του καλοκαιριού. Ο καλλιεργητής φροντίζει για την εκρίζωση φυτών και τη διάσπασή τους σε μικρότερους κλώνους. Οι κλώνοι αυτοί μεταφυτεύονται σε απόσταση σαράντα με πενήντα περίπου εκατοστών ο ένας με τον άλλον. Εάν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές οι κλώνοι ριζώνουν και την άνοιξη έχουν τη μορφή ενός νέου φυτού. Τα νέα αυτά φυτά όπως είναι φυσικό δεν είναι σε παραγωγική ηλικία κατά το πρώτο καλοκαίρι. Θα πρέπει να γίνεi δύο ετών, να αναπτυχθεί ως φυτό και ύστερα να παράγει ανθικά στελέχη για συγκομιδή.
2. ΣΚΑΛΙΣΜΑ - ΒΟΤΑΝΙΣΜΑ
Όπως αναφέραμε παραπάνω τα νέα φυτά πρέπει να γίνου δύο ετών για να δώσουν παραγωγή. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα χρειάζεται συνεχή φροντίδα από τον καλλιεργητή. Ο κύριος εχθρός είναι τα αγριόχορτα που φυτρώνουν ανάμεσα τους και που προσπαθούν να εξαπλωθούν. Το μόνο όπλο του καλλιεργητή και ειδικά του βιολογικού είναι το σκάλισμα το ξερίζωμα δηλαδή των αγριόχορτων (ζιζανίων) με τη χρήση γεωργικών εργαλείων όπως σκαλιστήρι, τσάπα και το βοτάνισμα την απομάκρυνση δηλαδή των ζιζανίων με τα χέρια όταν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παραπάνω εργαλεία πχ. στην περίοδος πλήρης ανάπτυξης, που υπάρχει κίνδυνος να καταστραφούν στελέχη. Το σκάλισμα γίνεται μία φορά το φθινόπωρο και μία φορά την άνοιξη. Εάν όμως ο καιρός είναι βροχερός τότε χρειάζεται τρίτο και τέταρτο σκάλισμα. Το βοτάνισμα γίνεται μία φορά το χρόνο, συνήθως πριν τη συγκομιδή.
3. ΚΟΨΙΜΟ
- ΔΕΣΙΜΟ - ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ
Στις αρχές του καλοκαιριού και όταν τα φυτά είναι σε πλήρη ανάπτυξη και ανθοφορία αρχίζει η συγκομιδή. Ο καλλιεργητής πρέπει να είναι στο κτήμα πριν την ανατολή του ηλίου. Η συγκομιδή γίνεται με το δρεπάνι. Κόβονται με προσοχή τα ανθικά στελέχη της ρίγανης. Η ανθοφορία διαρκεί για λίγο χρονικό διάστημα περίπου 15 ημέρες. Για να επιτευχθεί καλή ποιότητα θα πρέπει η συγκομιδή να γίνει μέσα σ' αυτό το χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι η εργασία του καλλιεργητή είναι πολύ σκληρή, επώδυνη και πολύωρη. Τα κομμένα στελέχη μαζεύονται σε μικρές αγκαλιές και στη συνέχεια δένονται σε δεμάτια. Τα κομμένα στελέχη πρέπει να δεθούν σε ματσάκια ανά δύο. Συγχρόνως γίνεται η απομάκρυνση των ξένων στοιχείων που έχουν απομείνει από το σκάλισμα και το βοτάνισμα. Είναι μια εργασία χρονοβόρα και πολύωρη, Τα ματσάκια θα πρέπει όσο ακόμα τα κομμένα στελέχη είναι φρέσκα να τοποθετηθούν σε κατάλληλα υπόστεγα για αποξήρανση, Η αποξήρανση διαρκεί για περίπου οκτώ ημέρες και είναι ανάλογη με τις καιρικές συνθήκες, αφού δεν χρησιμοποιούνται τεχνικά μέσα. Τα αποξηραμένα στελέχη μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα άνω των δύο ετών, εάν προστατευτούν από την υγρασία.
*Tips: Μπορούμε να
μαζέψουμε ρίγανη όλο το χρόνο. Το κλάδεμα της είναι και συγκομιδή!
Ιδανικά, η καλύτερη εποχή για να μαζέψουμε και να αποξηράνουμε ρίγανη
είναι η περίοδος που είναι ανθισμένη.
Για να αποξηράνουμε ρίγανη και να διατηρήσουμε το σκούρο πράσινο χρώμα της αλλά και το άρωμα της ακολουθούμε τα εξής βήματα:
1ο: Κόβουμε με ένα κλαδευτηράκι κλαδάκια ρίγανης μήκους περίπου 20 εκατοστών
2ο: Πλένουμε τα κλαδάκια σε λεκάνη με νερό
3ο: Στεγνώνουμε τη ρίγανη αμέσως σε χαρτί κουζίνας
4ο: Κάνουμε μικρά ματσάκια και τα δένουμε με ένα λάστιχακι
5ο: Τα τυλίγουμε με τούλι ή φύλλο εφημερίδας
6ο: Κρεμάμε τα ματσάκια της ρίγανης σε σκιερό μέρος μέχριο να ξεραθούν
7ο: Όταν ξεραθούν τελείως τρίβουμε τα φυλλαράκια και τ’ αποθηκεύουμε σε γυάλινο βάζο
Καλλίεργεια Ρίγανης ( ΕΘΙΑΓΕ )
Που την πουλάω ?
Αγοραστές Ρίγανης & γενικά αρωματικών φυτών :
Αγοραστές Ρίγανης & γενικά αρωματικών φυτών :
- Αλεξανδρούπολη : BIODES – κα Σεφεριάδου Δέσποινα τηλ 2551 0 61101( απόσταξη αιθέριων ελαίων )
- Κιλκίς : Νίτσας 2341 0 70161 – 162 ( απόσταξη αιθέριων ελαίων )
- Μαγνησία : VRINO – κος Τσοκάρας τηλ 24220 94259 , 210 6445142
- Ηράκλειο Κρήτης : Οικ. Καπριάνης τηλ. 2810 245856 , 2810 283177
- Πολλαπλαστιαστικό υλικό Ρίγανης : κος Κατσικάρας – Καρδίτσα τηλ. 6977759376
ΑΓΝΩΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΡΙΓΑΝΗ
Η Ελλάδα συγκρινόμενη με τις υπόλοιπες χώρες του περίγυρού της βρίσκεται
σε πλεονεκτικότερη θέση. Αυτό οφείλεται κυρίως στην γεωγραφική της θέση
η οποία της επέτρεψε κατά το παρελθόν να διατηρεί εμπορικές σχέσεις με
όλο τον μέχρι τότε γνωστό κόσμο. Η Αίγυπτος, η Συρία η Ιταλία, τα
μικρασιατικά παράλια όπως και η ηπειρωτική Ασία ήταν μερικοί μόνο από
τους προορισμούς των εμπορικών τους δρόμων.
Αυτό επέτρεψε στα διάφορα είδη φυτών να μην μείνουν μόνο στους τόπους που ενδημούσαν αλλά να διασκορπιστούν και να προσαρμοστούν σε νέους, εξίσου ευνοϊκούς για αυτά βιότοπους. Με τον καιρό και κάτω από την πίεση της φυσικής επιλογής τα είδη αυτά εξελίχθηκαν (ή και εξαφανίστηκαν) σε αυτά που βλέπουμε εμείς σήμερα. Έτσι, είδη τα οποία μέχρι τότε δεν συναντιόνταν στην Ελλάδα, βρέθηκαν ξαφνικά σε πολλές αναφορές της εποχής.
Αυτό το άνοιγμα όμως των εμπορικών σχέσεων μεταξύ της Ελλάδος και του υπόλοιπου κόσμου δεν ήταν το μοναδικό σημαντικό στοιχείο στο οποίο οφείλεται η μεγάλη βιοποικιλότητα του Ελλαδικού χώρου. Το δεύτερο πιο σημαντικό στοιχείο είναι η γεωγραφική άρα και η κλιματική ποικιλομορφία. Τα πολυάριθμα νησιά με τα χιλιάδες μέτρα των ακρογιαλιών συνιστούν ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο κλίμα που εν μέρει δίνει μια εξήγηση για την φυτική «πολύ»-ποικιλομορφία.
Ένα δεύτερο πλεονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συμπαγείς
ορεινοί όγκοι που να αποκόπτουν την κάθοδο των ειδών από το βορρά. Σε
χώρες όπου παρατηρείται μια τέτοια γεωγραφική ιδιαιτερότητα παρατηρείται
μειωμένη φυτική ποικιλομορφία.
Πρόσθετα θα μπορούσε να αναφέρει κανείς το γεγονός ότι πριν από 20.000.000 χρόνια, ο Ελλαδικός χώρος αποτελούσε ενιαίο τμήμα οπότε δεν εμποδίζονταν η ελεύθερη διακίνηση των ειδών.
ΙΙ. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ - ΕΞΑΠΛΩΣΗ
ΙΙ.1 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Το γένος Origanum περιλαμβάνει άτομα ξυλώδη και πολυετή (βότανα) τα οποία μπορούν να φτάσουν το 1 m στο ύψος. Είναι ένα αρκετά εντυπωσιακό φυτό με άνθη λευκά έως ερυθροκυανά. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα άτομα που προέρχονται από σπόρο είναι αρκετά ποικιλόμορφα. Τα φύλλα είναι πράσινα έως γκριζοπράσινα και μπορεί να είναι τριχωτά ή λεία.
Το είδος που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι το Origanum vulgare μιας και είναι αυτό που συναντάται περισσότερο στην Ελλάδα. Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae ή Labiatae την οικογένεια δηλαδή των χειλανθών ή λαμιΐδων.
w3 Τα φυτά που εδώ στην Ελλάδα καλούμε ρίγανη δεν ανήκουν μόνο σε ένα είδος αλλά είναι άτομα τα οποία ανήκουν σε περισσότερα από ένα γένος. Όλα αυτά έχουν την ίδια χαρακτηριστική οσμή «της ρίγανης» πράγμα το οποίο μας επιτρέπει να τα ονομάζουμε όλα με το ίδιο κοινό όνομα. Τα είδη αυτά είναι τα :
* Origanum vulgare (Ελληνική ρίγανη)
* Coridothymus capitatus (Ισπανική ρίγανη)
* Origanum onites (Τούρκικη ρίγανη)
* Satureja thymbra
Ακόμα όμως και μέσα στο ίδιο είδος παρουσιάζονται σημαντικές μορφολογικές και χημικές διαφορές πράγμα που έχει αναγκάσει τους συστηματικούς να χωρίσουν το είδος σε τουλάχιστο τρία υποείδη, τα: Origanum vulgare ssp. hirtum ή heracleoticum, Origanum vulgare ssp. viridulum και Origanum vulgare ssp. vulgare.
ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ORIGANUM
Η ρίγανη, το όνομα της οποίας προέρχεται από τις λέξεις «όρος» και «γάνος» (λαμπρότητα) και σημαίνει το φυτό που λαμπρύνει το βουνό, δεν είναι ένα είδος που συναντάται αποκλειστικά και μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Περίπου το 75% των ειδών του γένους Oregano βρίσκονται αποκλειστικά στην ανατολική μεσόγειο θάλασσα και μόνο μερικά βρίσκονται στην δυτική. Επιπροσθέτως τα περισσότερα είδη εντοπίζονται σε μικρές περιοχές: το 70% περίπου των ειδών ενδημούν σε ένα νησί ή σε ένα βουνό. Το Origanum vulgare εξαπλώνεται τόσο στην μεσογειακή λεκάνη όσο και σε περιοχές της ηπειρωτικής Ευρώπης, της Σιβηρίας , του Ιράν και άλλες.
Παρότι όμως είναι, όπως αναφέρθηκε και πριν, το επικρατέστερο είδος στην Ελλάδα, δεν σημαίνει ότι τα άτομα που συναντώνται είναι όλα ίδια μεταξύ τους. Οι διαφορές εντοπίζονται τόσο σε μορφολογικούς όσο και σε χημικούς χαρακτήρες. Όπως φαίνεται το Origanum vulgare ssp. hirtum ή heracleoticum είναι το περισσότερο εξαπλωμένο στον Ελλαδικό χώρο. Τα υποείδη viridulum και vulgare εντοπίζονται βορειότερα κοντά στα σύνορα με Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία και Ευρωπαϊκή Τουρκία.
ΙΙΙ. ΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Η ρίγανη αποτελεί ένα πολύ σημαντικό φυτικό είδος διότι περιέχει συστατικά με πολύ σημαντική βιολογική δράση. Οι κύριες ουσίες που βρίσκονται στο αιθέριο έλαιο και στις οποίες αποδίδονται οι βιολογικές δράσεις είναι η καρβακρόλη (5-isopropyl-o-cresol, 5-isopropyl-2-methylphenol - C10H13OH), και η θυμόλη (6-isopropyl-m-cresol - C10H14O) δυο φαινολικές ενώσεις που δρουν συνεργιστικά (συνδιαστικά). Εκτός όμως από αυτές τις δυο ουσίες, σε μικρότερες ποσότητες ανιχνεύονται οι: α-pinene, linalyl acetate, camphene, methylcarvacrol, β-bisabolene, 6-methyl-3-heptanol, p-cimene, calemene, p-cimene-8-ol, β-caryophyllene, myrcene, cineole, phellandrene, cis-dihydrocarvone, β-pinene, cis-sabinene hydrate, sabinene, cymene, spartholerol, decane, γ-terpinene, germacrene D, terpinen-4-ol, carvacrol acetate, terpinolene, hexanal, limonene, trans-dihydrocarvone, linalool, undecane.
Η ελληνική ρίγανη πλεονεκτεί σε σχέση με την Ισπανική και την Τουρκική στο ότι περιέχει μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου, που κυμαίνεται από 1.8-8.2 ml/100gr ξηρού βάρους. Ακόμα όμως και ανάμεσα σε πληθυσμούς του ίδιου είδους παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στην ποιοτική και στην ποσοτική σύσταση του αιθέριου ελαίου. Οι εξαιρετικά μεγάλες τιμές στην απόδοση του αιθέριου ελαίου (>7 ml/100 gr ξηρού βάρους) βρέθηκαν στην Κρήτη, στην Αμοργό, στο Γύθειο και στη χερσόνησο του Αθου. Τέτοιες υψηλές τιμές δεν βρέθηκαν σε κανένα είδος ρίγανης.
Ένα ενδιαφέρον σημείο εστιάζεται στο γεγονός ότι παρόλες τις διαφορές που παρατηρούνται λόγω εποχικότητας και λόγω γεωγραφικής θέσης στη σύσταση, το άθροισμα των συστατικών παραμένει πάντα σταθερό (γ-terpinene + p-cymene + thymol + carvacrol). Από αυτό το τελευταίο φαίνεται ότι τα αιθέρια έλαια του Origanum vulgare ssp. hirtum χαρακτηρίζονται από μια αξιοθαύμαστη σταθερότητα
ΙV. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ - ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
IV.1 ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΡΙΓΑΝΗΣ
Η ρίγανη ευδοκιμεί τόσο στα χωράφια όσο και σε κήπους που έχουμε στα σπίτια μας, πράγμα που υποδηλώνει την ευκολία της καλλιέργειάς της. Η σημαντικότερη απαίτηση που έχει είναι το πολύ καλά στραγγισμένο χώμα, ιδιαίτερα κατά το χειμώνα. Αν και η ρίγανη εντοπίζεται κυρίως σε ξηρικές συνθήκες, η παραγωγή της μπορεί να αυξηθεί αν εφαρμοστεί άρδευση, με την προϋπόθεση ότι η υγρασία δεν θα ξεπερνά το ρόγο του εδάφους.
Τα φυτά μπορούν να εγκατασταθούν είτε από σπόρο είτε με μοσχεύματα. Η βλαστική αναπαραγωγή (αγενής πολλαπλασιασμός) φυτών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προτείνεται σαν μέθοδος μείωσης της ποικιλομορφίας στην ανάπτυξη, την απόδοση και την παραγωγή των αιθέριων ελαίων. Κατά την σπορά πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή διότι εξαιτίας του ότι ο σπόρος είναι πολύ μικρός, απαιτείται αυτός να σπαρθεί σε ειδικά σπορεία και στη συνέχεια τα φυτά που θα βγουν να μεταφυτευτούν.
Η ρίγανη αναπτύσσεται πολύ εύκολα από μοσχεύματα οποιαδήποτε στιγμή του έτους ακόμα και χωρίς την χρησιμοποίηση κάποιας ορμόνης ριζοβολίας. Κατά τη σπορά ή τη μεταφύτευση πρέπει να αφήνεται μια απόσταση 25-30 cm ανάμεσα στα φυτά. Τα φυτά θα αναπτυχθούν γρήγορα και θα καλύψουν όλη την έκταση μέχρι το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου.
Στην αγορά βρίσκονται προϊόντα που περιέχουν διάφορα μέρη του φυτού αλλά αυτά με την καλύτερη ποιότητα είναι τα σκευάσματα που περιέχουν μόνο φύλλα. Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται όταν αρχίσουν να εμφανίζονται κίτρινα φύλλα στη βάση του φυτού. Πολλαπλές συγκομιδές κατά την καλλιεργητική περίοδο είναι δυνατές, ανάλογα βέβαια με τις συνθήκες του περιβάλλοντος.
Το φυτό προσβάλλεται από ασθένειες της ρίζας που μπορεί να το οδηγήσουν ακόμα και σε θάνατο. Εκτός από τη ρίζα προσβάλλονται τα φύλλα και ο βλαστός. Αυτά τα παθογόνα ίσως να απαιτείται να καταπολεμηθούν με τη χρήση χημικών σκευασμάτων. Για να μειωθεί το ενδεχόμενο να προσβληθούν τα φυτά από μύκητες καλό είναι να αναπτύσσονται σε ξηρότερες συνθήκες με χαμηλότερη υγρασία. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο μεγιστοποιείται στις ζεστές συνθήκες του καλοκαιριού.
Για την μεγιστοποίηση της απόδοσης της καλλιέργειας με τη μικρότερη δυνατή σπατάλη ενέργειας κρίνεται σκόπιμο να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ανάλυση εδάφους για τον προσδιορισμό της θρεπτικής κατάστασης αυτού. Γενικά για την καλύτερη θρέψη, πρέπει να γίνεται ετήσια βασική λίπανση με άζωτο, φώσφορο και κάλιο. Έχει δειχθεί ότι τα φυτά αντιδρούν πολύ καλά σε πρόσθετες λιπάνσεις κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και ιδιαίτερα μετά από συγκομιδή.
ΙV.2 ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
Η ρίγανη καλλιεργείται είτε για την χρησιμοποίηση της σαν μπαχαρικό είτε για την παραλαβή του αιθέριου ελαίου που όπως προ αναφέρθηκε έχει πολύ σημαντικές βιολογικές δράσεις. Το αιθέριο έλαιο είναι υγρό με κιτρινωπό έως κόκκινο-κιτρινωπό χρώμα και έχει δυνατό άρωμα θυμαριού με έντονη γεύση.
Η κύρια μέθοδος παραλαβής του είναι με απόσταξη με τη βοήθεια ατμού. Περί τα τέλη Ιουνίου κάθε χρόνο τα ώριμα φυτά συγκομίζονται και αφού επιλεχτούν τα καλύτερα αφήνονται να στεγνώσουν για μια με δυο μέρες σε σκιερό και αεριζόμενο περιβάλλον. Στη συνέχεια και αφού δεματοποιηθούν μεταφέρονται στον αποστακτήρα. Η ξηρή μάζα μπαίνει στον κυρίως θάλαμο του αποστακτήρα και καθώς περνάει από μέσα της ο καυτός ατμός παρασύρει τα πτητικά αιθέρια έλαια. Αυτά στη συνέχεια υγροποιούνται και μαζεύονται σε ειδικά δοχεία. Η απόδοση κυμαίνεται 4-6 kg αιθέριου ελαίου ανά 100 kg ξηρής μάζας.
V. ΧΡΗΣΕΙΣ - ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
V.1 ΧΡΗΣΕΙΣ
Η ρίγανη σε πολλές περιοχές, κυρίως εκτός Ελλάδος, ονομάζεται «μπαχαρικό της πίτσας» για τον προφανή λόγω που υποδηλώνει ο όρος: χρησιμοποιείται πάρα πολύ στις πίτσες σαν ένα μπαχαρικό που δίνει εξαιρετική γεύση. Στην ελληνική κουζίνα η ρίγανη καταλαμβάνει περίοπτη θέση αφού χρησιμοποιείται πάρα πολύ και κυρίως σε ψητά κρεατικά και σε σαλάτες. Τελευταία μάλιστα έχει επεκταθεί η χρήση της από βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων και «σνάκς», οι οποίες χρησιμοποιούν τα αιθέρια έλαια για να προσθέσουν τη γεύση της ρίγανης στα προϊόντα τους (πατατάκια, σάλτσες κ.α.).
Ένας επίσης πάρα πολύ σημαντικός σκοπός για τον οποίο καλλιεργείται η ρίγανη είναι για το αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία φαρμάκων και αρωμάτων, κάνοντας χρήση των εξαιρετικών ιδιοτήτων του που προαναφέρθηκαν.
V.2 ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΡΙΓΑΝΗΣ
Στο αιθέριο έλαιο της ρίγανης και κυρίως στην καρβακρόλη είναι που αποδίδονται οι παρακάτω βιολογικές δράσεις: αντιαθηροσκληροτική, αλλεργιογόνος, αναισθητική, αντιαλτσχάιμερ, αντιδιουριτική, αντιβακτηριδιακή, αντισηπτική, αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτική, αντισπασμοδική, εντεροχαλαρωτική, αρωματική, μυκητοκτόνος, νηματοδοκτόνος, αντιρευματική κ.α.
ΙV. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΞΙΑ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
ΙV.1 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΞΙΑ
Από όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα είναι προφανέστατη η συνεχώς αυξανόμενη αξία (εμπορική και διατροφική) της ρίγανης.
VI.2 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Οι φορείς που ελέγχουν την διεξαγωγή της έρευνας, θα συνεχίσουν να δουλεύουν πάνω στο εξαιρετικό αυτό φυτό σε όλο τον κόσμο. Ερευνητικές καλλιέργειες υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο για να εκτιμηθεί το κατά πόσο και με ποιον τρόπο το περιβάλλον επηρεάζει την παραγωγή. Επίσης μελετώνται καινούριοι μέθοδοι ξήρανσης και επεξεργασίας.
Aρα εκτιμάται ότι θα παρατηρηθεί μια αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης της ρίγανης διεθνώς αφού είναι μια δυναμική καλλιέργεια.
Διδακτορική διατριβή
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΙΒΛΙΑ - ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
* Origanum dictamnus L.and Origanum vulgare L. subsp. Hirtum (Link) letswaart: Traditional uses and production in Greece, Melpomeni Skoula and Sotiris Kamenopoulos, Mediterranean Agronomic Institute of Chania, Crete, Greece
* The MacDonald encyclopedia of plants & flowers, Little Brown and Company
* Αρωματικά, φαρμακευτικά και μελισσοτροφικά φυτά της Ελλάδος, Βύρων Σκουμπρής, εκδόσεις Αγρότυπος, 1998
* Κηπουρική για όλους, πρακτική εγκυκλοπαίδεια για λουλούδια-φυτά-δέντρα-λαχανικά, Εκδόσεις Αλκυών
* Συστηματική βοτανική (Κρυπτόγαμα ? Σπερματόφυτα), Βαρδαβάκης Μανώλης, Εκδόσεις Σαλονικίδη
*Bird safe flower. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: https://www.birdchannel.com/bird-magazines/bird-talk/2008-february/bird-safe-flower.aspx (15/5/2011)
*Κουτσός, Β. (2006). Ρίγανη η Ελληνική. Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά. Μέρος Δεύτερο. Αθήνα: Εκδόσεις ΖΗΤΗ.
*Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στοιχεία τεχνικής καλλιέργειας
αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών κατά νομαρχιακό διαμέρισμα της χώρας. Φαρμα- κευτικά Φυτά. Αθήνα 2004.
Πηγές
ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
https://linnaeus.nrm.se/flora/di/lamia/origa/origvul.html
https://pureproducts.net/aromatherapy/oregano.htm
https://user3.stritch.edu/~ldiodato/SPICE/spicedict.html
https://www.actahort.org/books/476/476_19.htm
https://www.bartleby.com/61/49/C0134900.html
https://www.crop.cri.nz/psp/broadshe/oregano.htm
https://www.csdl.tamu.edu/FLORA/imaxxlam.htm
https://www.ecopharm.gr
https://www.eoco.org.uk/origins.shtml
https://www.maich.gr/
https://www.msue.msu.edu/msue/imp/modzz/00002180.html
https://www.origanumoil.com
https://www.orst.edu/Dept/NWREC/herbs.html
https://www.perfumerflavorist.com/jeor/jeor_opqrs.html
https://www.superbherbs.net/Greekoregano.htm
https://www.uri.edu/pharmacy/garden/seedexch.html
https://www.wvu.edu/~agexten/hortcult/herbs/ne208hrb.htm
https://basilakakis.gr/
https://www.agrool.gr/gr/g6.htm
https://www.youtube.com/watch?v=g-eVNQPRkPM
https://nosferatos.blogspot.gr/2012/01/el.html
https://www.moa.gov.cy/moa/da/da.nsf/All/D4E462093068E792C2257A23002BF7F9/$file/KaliergiaAromatikonFiton.pdf?OpenElement
https://www.moa.gov.cy/moa/da/da.nsf/All/C83266B84019B5F5C2257A23002C185F/$file/FreskaAromatika.pdf?OpenElement
https://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/5960/5/Nimertis_Vlassi(ch_eng).pdf
https://www.geotexnikipellas.gr/fyta/doks/aromatika.pdf
https://kpe-kastor.kas.sch.gr/biodiversity_net/schools09-10/programmes/origanum_r.pdf
https://www.agrool.gr/gr/g6.htm
https://www.okaa.gr/files/pdf
https://www.cretanscongress.gr/speaches%20pdfs/Oikonomakis%20K.pdf
https://www.patt.gov.gr/site/attachments2/4896_anastopoulos.pdf
https://www.geotee-anmak.gr/img/ekdiloseis/aromatika/K_GRIGORIADOU.pdf
https://www.sv2bbo.com/download/medplants2012.pdf
https://www.naevias.gr/files/pdf
https://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/steg/theka/2005/MargelouKaterina/attached-document/2005Margelou.pdf
https://www.geotee-anmak.gr/img/ekdiloseis/aromatika/K_GRIGORIADOU.pdf
https://basilakakis.files.wordpress.com/2010/07/rigani1.pdf
https://www.geotee-anmak.gr/img/ekdiloseis/aromatika/K_GRIGORIADOU.pdf
Αυτό επέτρεψε στα διάφορα είδη φυτών να μην μείνουν μόνο στους τόπους που ενδημούσαν αλλά να διασκορπιστούν και να προσαρμοστούν σε νέους, εξίσου ευνοϊκούς για αυτά βιότοπους. Με τον καιρό και κάτω από την πίεση της φυσικής επιλογής τα είδη αυτά εξελίχθηκαν (ή και εξαφανίστηκαν) σε αυτά που βλέπουμε εμείς σήμερα. Έτσι, είδη τα οποία μέχρι τότε δεν συναντιόνταν στην Ελλάδα, βρέθηκαν ξαφνικά σε πολλές αναφορές της εποχής.
Αυτό το άνοιγμα όμως των εμπορικών σχέσεων μεταξύ της Ελλάδος και του υπόλοιπου κόσμου δεν ήταν το μοναδικό σημαντικό στοιχείο στο οποίο οφείλεται η μεγάλη βιοποικιλότητα του Ελλαδικού χώρου. Το δεύτερο πιο σημαντικό στοιχείο είναι η γεωγραφική άρα και η κλιματική ποικιλομορφία. Τα πολυάριθμα νησιά με τα χιλιάδες μέτρα των ακρογιαλιών συνιστούν ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο κλίμα που εν μέρει δίνει μια εξήγηση για την φυτική «πολύ»-ποικιλομορφία.
Πρόσθετα θα μπορούσε να αναφέρει κανείς το γεγονός ότι πριν από 20.000.000 χρόνια, ο Ελλαδικός χώρος αποτελούσε ενιαίο τμήμα οπότε δεν εμποδίζονταν η ελεύθερη διακίνηση των ειδών.
ΙΙ. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ - ΕΞΑΠΛΩΣΗ
ΙΙ.1 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Το γένος Origanum περιλαμβάνει άτομα ξυλώδη και πολυετή (βότανα) τα οποία μπορούν να φτάσουν το 1 m στο ύψος. Είναι ένα αρκετά εντυπωσιακό φυτό με άνθη λευκά έως ερυθροκυανά. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα άτομα που προέρχονται από σπόρο είναι αρκετά ποικιλόμορφα. Τα φύλλα είναι πράσινα έως γκριζοπράσινα και μπορεί να είναι τριχωτά ή λεία.
Το είδος που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι το Origanum vulgare μιας και είναι αυτό που συναντάται περισσότερο στην Ελλάδα. Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae ή Labiatae την οικογένεια δηλαδή των χειλανθών ή λαμιΐδων.
w3 Τα φυτά που εδώ στην Ελλάδα καλούμε ρίγανη δεν ανήκουν μόνο σε ένα είδος αλλά είναι άτομα τα οποία ανήκουν σε περισσότερα από ένα γένος. Όλα αυτά έχουν την ίδια χαρακτηριστική οσμή «της ρίγανης» πράγμα το οποίο μας επιτρέπει να τα ονομάζουμε όλα με το ίδιο κοινό όνομα. Τα είδη αυτά είναι τα :
* Origanum vulgare (Ελληνική ρίγανη)
* Coridothymus capitatus (Ισπανική ρίγανη)
* Origanum onites (Τούρκικη ρίγανη)
* Satureja thymbra
Ακόμα όμως και μέσα στο ίδιο είδος παρουσιάζονται σημαντικές μορφολογικές και χημικές διαφορές πράγμα που έχει αναγκάσει τους συστηματικούς να χωρίσουν το είδος σε τουλάχιστο τρία υποείδη, τα: Origanum vulgare ssp. hirtum ή heracleoticum, Origanum vulgare ssp. viridulum και Origanum vulgare ssp. vulgare.
ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ORIGANUM
Η ρίγανη, το όνομα της οποίας προέρχεται από τις λέξεις «όρος» και «γάνος» (λαμπρότητα) και σημαίνει το φυτό που λαμπρύνει το βουνό, δεν είναι ένα είδος που συναντάται αποκλειστικά και μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Περίπου το 75% των ειδών του γένους Oregano βρίσκονται αποκλειστικά στην ανατολική μεσόγειο θάλασσα και μόνο μερικά βρίσκονται στην δυτική. Επιπροσθέτως τα περισσότερα είδη εντοπίζονται σε μικρές περιοχές: το 70% περίπου των ειδών ενδημούν σε ένα νησί ή σε ένα βουνό. Το Origanum vulgare εξαπλώνεται τόσο στην μεσογειακή λεκάνη όσο και σε περιοχές της ηπειρωτικής Ευρώπης, της Σιβηρίας , του Ιράν και άλλες.
Παρότι όμως είναι, όπως αναφέρθηκε και πριν, το επικρατέστερο είδος στην Ελλάδα, δεν σημαίνει ότι τα άτομα που συναντώνται είναι όλα ίδια μεταξύ τους. Οι διαφορές εντοπίζονται τόσο σε μορφολογικούς όσο και σε χημικούς χαρακτήρες. Όπως φαίνεται το Origanum vulgare ssp. hirtum ή heracleoticum είναι το περισσότερο εξαπλωμένο στον Ελλαδικό χώρο. Τα υποείδη viridulum και vulgare εντοπίζονται βορειότερα κοντά στα σύνορα με Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία και Ευρωπαϊκή Τουρκία.
Η ρίγανη αποτελεί ένα πολύ σημαντικό φυτικό είδος διότι περιέχει συστατικά με πολύ σημαντική βιολογική δράση. Οι κύριες ουσίες που βρίσκονται στο αιθέριο έλαιο και στις οποίες αποδίδονται οι βιολογικές δράσεις είναι η καρβακρόλη (5-isopropyl-o-cresol, 5-isopropyl-2-methylphenol - C10H13OH), και η θυμόλη (6-isopropyl-m-cresol - C10H14O) δυο φαινολικές ενώσεις που δρουν συνεργιστικά (συνδιαστικά). Εκτός όμως από αυτές τις δυο ουσίες, σε μικρότερες ποσότητες ανιχνεύονται οι: α-pinene, linalyl acetate, camphene, methylcarvacrol, β-bisabolene, 6-methyl-3-heptanol, p-cimene, calemene, p-cimene-8-ol, β-caryophyllene, myrcene, cineole, phellandrene, cis-dihydrocarvone, β-pinene, cis-sabinene hydrate, sabinene, cymene, spartholerol, decane, γ-terpinene, germacrene D, terpinen-4-ol, carvacrol acetate, terpinolene, hexanal, limonene, trans-dihydrocarvone, linalool, undecane.
Η ελληνική ρίγανη πλεονεκτεί σε σχέση με την Ισπανική και την Τουρκική στο ότι περιέχει μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου, που κυμαίνεται από 1.8-8.2 ml/100gr ξηρού βάρους. Ακόμα όμως και ανάμεσα σε πληθυσμούς του ίδιου είδους παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στην ποιοτική και στην ποσοτική σύσταση του αιθέριου ελαίου. Οι εξαιρετικά μεγάλες τιμές στην απόδοση του αιθέριου ελαίου (>7 ml/100 gr ξηρού βάρους) βρέθηκαν στην Κρήτη, στην Αμοργό, στο Γύθειο και στη χερσόνησο του Αθου. Τέτοιες υψηλές τιμές δεν βρέθηκαν σε κανένα είδος ρίγανης.
Την απόδοση σε έλαιο εκτός από τον γεωγραφικό τόπο, την επηρεάζει και η
εποχικότητα της συγκομιδής του φυτού. Το περιεχόμενο έλαιο είναι πολύ
λιγότερο το φθινόπωρο από ότι είναι το καλοκαίρι.
Ένα ενδιαφέρον σημείο εστιάζεται στο γεγονός ότι παρόλες τις διαφορές που παρατηρούνται λόγω εποχικότητας και λόγω γεωγραφικής θέσης στη σύσταση, το άθροισμα των συστατικών παραμένει πάντα σταθερό (γ-terpinene + p-cymene + thymol + carvacrol). Από αυτό το τελευταίο φαίνεται ότι τα αιθέρια έλαια του Origanum vulgare ssp. hirtum χαρακτηρίζονται από μια αξιοθαύμαστη σταθερότητα
ΙV. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ - ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
IV.1 ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΡΙΓΑΝΗΣ
Η ρίγανη ευδοκιμεί τόσο στα χωράφια όσο και σε κήπους που έχουμε στα σπίτια μας, πράγμα που υποδηλώνει την ευκολία της καλλιέργειάς της. Η σημαντικότερη απαίτηση που έχει είναι το πολύ καλά στραγγισμένο χώμα, ιδιαίτερα κατά το χειμώνα. Αν και η ρίγανη εντοπίζεται κυρίως σε ξηρικές συνθήκες, η παραγωγή της μπορεί να αυξηθεί αν εφαρμοστεί άρδευση, με την προϋπόθεση ότι η υγρασία δεν θα ξεπερνά το ρόγο του εδάφους.
Τα φυτά μπορούν να εγκατασταθούν είτε από σπόρο είτε με μοσχεύματα. Η βλαστική αναπαραγωγή (αγενής πολλαπλασιασμός) φυτών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προτείνεται σαν μέθοδος μείωσης της ποικιλομορφίας στην ανάπτυξη, την απόδοση και την παραγωγή των αιθέριων ελαίων. Κατά την σπορά πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή διότι εξαιτίας του ότι ο σπόρος είναι πολύ μικρός, απαιτείται αυτός να σπαρθεί σε ειδικά σπορεία και στη συνέχεια τα φυτά που θα βγουν να μεταφυτευτούν.
Η ρίγανη αναπτύσσεται πολύ εύκολα από μοσχεύματα οποιαδήποτε στιγμή του έτους ακόμα και χωρίς την χρησιμοποίηση κάποιας ορμόνης ριζοβολίας. Κατά τη σπορά ή τη μεταφύτευση πρέπει να αφήνεται μια απόσταση 25-30 cm ανάμεσα στα φυτά. Τα φυτά θα αναπτυχθούν γρήγορα και θα καλύψουν όλη την έκταση μέχρι το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου.
Στην αγορά βρίσκονται προϊόντα που περιέχουν διάφορα μέρη του φυτού αλλά αυτά με την καλύτερη ποιότητα είναι τα σκευάσματα που περιέχουν μόνο φύλλα. Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται όταν αρχίσουν να εμφανίζονται κίτρινα φύλλα στη βάση του φυτού. Πολλαπλές συγκομιδές κατά την καλλιεργητική περίοδο είναι δυνατές, ανάλογα βέβαια με τις συνθήκες του περιβάλλοντος.
Το φυτό προσβάλλεται από ασθένειες της ρίζας που μπορεί να το οδηγήσουν ακόμα και σε θάνατο. Εκτός από τη ρίζα προσβάλλονται τα φύλλα και ο βλαστός. Αυτά τα παθογόνα ίσως να απαιτείται να καταπολεμηθούν με τη χρήση χημικών σκευασμάτων. Για να μειωθεί το ενδεχόμενο να προσβληθούν τα φυτά από μύκητες καλό είναι να αναπτύσσονται σε ξηρότερες συνθήκες με χαμηλότερη υγρασία. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο μεγιστοποιείται στις ζεστές συνθήκες του καλοκαιριού.
Για την μεγιστοποίηση της απόδοσης της καλλιέργειας με τη μικρότερη δυνατή σπατάλη ενέργειας κρίνεται σκόπιμο να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ανάλυση εδάφους για τον προσδιορισμό της θρεπτικής κατάστασης αυτού. Γενικά για την καλύτερη θρέψη, πρέπει να γίνεται ετήσια βασική λίπανση με άζωτο, φώσφορο και κάλιο. Έχει δειχθεί ότι τα φυτά αντιδρούν πολύ καλά σε πρόσθετες λιπάνσεις κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και ιδιαίτερα μετά από συγκομιδή.
ΙV.2 ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
Η ρίγανη καλλιεργείται είτε για την χρησιμοποίηση της σαν μπαχαρικό είτε για την παραλαβή του αιθέριου ελαίου που όπως προ αναφέρθηκε έχει πολύ σημαντικές βιολογικές δράσεις. Το αιθέριο έλαιο είναι υγρό με κιτρινωπό έως κόκκινο-κιτρινωπό χρώμα και έχει δυνατό άρωμα θυμαριού με έντονη γεύση.
Η κύρια μέθοδος παραλαβής του είναι με απόσταξη με τη βοήθεια ατμού. Περί τα τέλη Ιουνίου κάθε χρόνο τα ώριμα φυτά συγκομίζονται και αφού επιλεχτούν τα καλύτερα αφήνονται να στεγνώσουν για μια με δυο μέρες σε σκιερό και αεριζόμενο περιβάλλον. Στη συνέχεια και αφού δεματοποιηθούν μεταφέρονται στον αποστακτήρα. Η ξηρή μάζα μπαίνει στον κυρίως θάλαμο του αποστακτήρα και καθώς περνάει από μέσα της ο καυτός ατμός παρασύρει τα πτητικά αιθέρια έλαια. Αυτά στη συνέχεια υγροποιούνται και μαζεύονται σε ειδικά δοχεία. Η απόδοση κυμαίνεται 4-6 kg αιθέριου ελαίου ανά 100 kg ξηρής μάζας.
V. ΧΡΗΣΕΙΣ - ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
V.1 ΧΡΗΣΕΙΣ
Η ρίγανη σε πολλές περιοχές, κυρίως εκτός Ελλάδος, ονομάζεται «μπαχαρικό της πίτσας» για τον προφανή λόγω που υποδηλώνει ο όρος: χρησιμοποιείται πάρα πολύ στις πίτσες σαν ένα μπαχαρικό που δίνει εξαιρετική γεύση. Στην ελληνική κουζίνα η ρίγανη καταλαμβάνει περίοπτη θέση αφού χρησιμοποιείται πάρα πολύ και κυρίως σε ψητά κρεατικά και σε σαλάτες. Τελευταία μάλιστα έχει επεκταθεί η χρήση της από βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων και «σνάκς», οι οποίες χρησιμοποιούν τα αιθέρια έλαια για να προσθέσουν τη γεύση της ρίγανης στα προϊόντα τους (πατατάκια, σάλτσες κ.α.).
Ένας επίσης πάρα πολύ σημαντικός σκοπός για τον οποίο καλλιεργείται η ρίγανη είναι για το αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία φαρμάκων και αρωμάτων, κάνοντας χρήση των εξαιρετικών ιδιοτήτων του που προαναφέρθηκαν.
V.2 ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΡΙΓΑΝΗΣ
Στο αιθέριο έλαιο της ρίγανης και κυρίως στην καρβακρόλη είναι που αποδίδονται οι παρακάτω βιολογικές δράσεις: αντιαθηροσκληροτική, αλλεργιογόνος, αναισθητική, αντιαλτσχάιμερ, αντιδιουριτική, αντιβακτηριδιακή, αντισηπτική, αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτική, αντισπασμοδική, εντεροχαλαρωτική, αρωματική, μυκητοκτόνος, νηματοδοκτόνος, αντιρευματική κ.α.
ΙV. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΞΙΑ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
ΙV.1 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΞΙΑ
Από όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα είναι προφανέστατη η συνεχώς αυξανόμενη αξία (εμπορική και διατροφική) της ρίγανης.
VI.2 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Οι φορείς που ελέγχουν την διεξαγωγή της έρευνας, θα συνεχίσουν να δουλεύουν πάνω στο εξαιρετικό αυτό φυτό σε όλο τον κόσμο. Ερευνητικές καλλιέργειες υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο για να εκτιμηθεί το κατά πόσο και με ποιον τρόπο το περιβάλλον επηρεάζει την παραγωγή. Επίσης μελετώνται καινούριοι μέθοδοι ξήρανσης και επεξεργασίας.
Aρα εκτιμάται ότι θα παρατηρηθεί μια αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης της ρίγανης διεθνώς αφού είναι μια δυναμική καλλιέργεια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΙΒΛΙΑ - ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
* Origanum dictamnus L.and Origanum vulgare L. subsp. Hirtum (Link) letswaart: Traditional uses and production in Greece, Melpomeni Skoula and Sotiris Kamenopoulos, Mediterranean Agronomic Institute of Chania, Crete, Greece
* The MacDonald encyclopedia of plants & flowers, Little Brown and Company
* Αρωματικά, φαρμακευτικά και μελισσοτροφικά φυτά της Ελλάδος, Βύρων Σκουμπρής, εκδόσεις Αγρότυπος, 1998
* Κηπουρική για όλους, πρακτική εγκυκλοπαίδεια για λουλούδια-φυτά-δέντρα-λαχανικά, Εκδόσεις Αλκυών
* Συστηματική βοτανική (Κρυπτόγαμα ? Σπερματόφυτα), Βαρδαβάκης Μανώλης, Εκδόσεις Σαλονικίδη
*Bird safe flower. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: https://www.birdchannel.com/bird-magazines/bird-talk/2008-february/bird-safe-flower.aspx (15/5/2011)
*Κουτσός, Β. (2006). Ρίγανη η Ελληνική. Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά. Μέρος Δεύτερο. Αθήνα: Εκδόσεις ΖΗΤΗ.
*Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στοιχεία τεχνικής καλλιέργειας
αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών κατά νομαρχιακό διαμέρισμα της χώρας. Φαρμα- κευτικά Φυτά. Αθήνα 2004.
Πηγές
ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
https://linnaeus.nrm.se/flora/di/lamia/origa/origvul.html
https://pureproducts.net/aromatherapy/oregano.htm
https://user3.stritch.edu/~ldiodato/SPICE/spicedict.html
https://www.actahort.org/books/476/476_19.htm
https://www.bartleby.com/61/49/C0134900.html
https://www.crop.cri.nz/psp/broadshe/oregano.htm
https://www.csdl.tamu.edu/FLORA/imaxxlam.htm
https://www.ecopharm.gr
https://www.eoco.org.uk/origins.shtml
https://www.maich.gr/
https://www.msue.msu.edu/msue/imp/modzz/00002180.html
https://www.origanumoil.com
https://www.orst.edu/Dept/NWREC/herbs.html
https://www.perfumerflavorist.com/jeor/jeor_opqrs.html
https://www.superbherbs.net/Greekoregano.htm
https://www.uri.edu/pharmacy/garden/seedexch.html
https://www.wvu.edu/~agexten/hortcult/herbs/ne208hrb.htm
https://basilakakis.gr/
https://www.agrool.gr/gr/g6.htm
https://www.youtube.com/watch?v=g-eVNQPRkPM
https://nosferatos.blogspot.gr/2012/01/el.html
https://www.moa.gov.cy/moa/da/da.nsf/All/D4E462093068E792C2257A23002BF7F9/$file/KaliergiaAromatikonFiton.pdf?OpenElement
https://www.moa.gov.cy/moa/da/da.nsf/All/C83266B84019B5F5C2257A23002C185F/$file/FreskaAromatika.pdf?OpenElement
https://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/5960/5/Nimertis_Vlassi(ch_eng).pdf
https://www.geotexnikipellas.gr/fyta/doks/aromatika.pdf
https://kpe-kastor.kas.sch.gr/biodiversity_net/schools09-10/programmes/origanum_r.pdf
https://www.agrool.gr/gr/g6.htm
https://www.okaa.gr/files/pdf
https://www.cretanscongress.gr/speaches%20pdfs/Oikonomakis%20K.pdf
https://www.patt.gov.gr/site/attachments2/4896_anastopoulos.pdf
https://www.geotee-anmak.gr/img/ekdiloseis/aromatika/K_GRIGORIADOU.pdf
https://www.sv2bbo.com/download/medplants2012.pdf
https://www.naevias.gr/files/pdf
https://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/steg/theka/2005/MargelouKaterina/attached-document/2005Margelou.pdf
https://www.geotee-anmak.gr/img/ekdiloseis/aromatika/K_GRIGORIADOU.pdf
https://basilakakis.files.wordpress.com/2010/07/rigani1.pdf
https://www.geotee-anmak.gr/img/ekdiloseis/aromatika/K_GRIGORIADOU.pdf